ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัล

ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัล; (Glenohumeral joint)
	ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลของไหล่ข้างขวา
รายละเอียด
ตัวระบุ
ภาษาละติน	articulatio humeri
MeSH	D012785
TA98	A03.5.08.001
TA2	1764
FMA	25912
	อภิธานศัพท์กายวิภาคศาสตร์ [แก้ไขบนวิกิสนเทศ]

ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัล (อังกฤษ: Glenohumeral joint) หรือข้อต่อไหล่ (อังกฤษ: Shoulder joint) เป็นข้อต่อที่สำคัญที่สุดของบริเวณไหล่ และเกี่ยวข้องโดยตรงกับการเคลื่อนไหวของต้นแขน ข้อต่อนี้เป็นข้อต่อซินโนเวียล (Synovial joint) ชนิดเบ้า (ball and socket) โดยมีแอ่งกลีนอยด์ (glenoid fossa) ของกระดูกสะบัก ทำหน้าที่เป็นเบ้ารองรับส่วนหัวของกระดูกต้นแขน และยังมีโครงสร้างของเอ็นรอบกระดูกและกล้ามเนื้อกลุ่มโรเตเตอร์ คัฟฟ์ (rotator cuff muscles) คอยค้ำจุน ข้อต่อนี้จึงเป็นข้อต่อที่มีอิสระในการเคลื่อนไหวมากที่สุดในร่างกายมนุษย์

โครงสร้างของข้อต่อ

แคปซูลข้อต่อ

ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลมีโครงสร้างของแคปซูลข้อต่อคล้ายกับข้อต่อชนิดอื่นๆ กล่าวคือมีชั้นของเนื้อเยื่อเกี่ยวพันชั้นนอก ส่วนชั้นในจะบุด้วยเยื่อซินโนเวียล (synovial membrane) ที่สร้างซินโนเวียล ฟลูอิด (synovial fluid) ที่ช่วยในการเคลื่อนไหวของข้อต่อ นอกจากนี้โดยรอบของแอ่งกลีนอยด์ จะนูนขึ้นมาเป็นขอบของกระดูกอ่อน ซึ่งเรียกว่า กลีนอยด์ ลาบรัม (glenoid labrum) ขอบนี้จะช่วยลดการเสียดสีระหว่างพื้นผิวของกระดูก ทำให้การเคลื่อนไหวของข้อต่อเป็นไปอย่างราบรื่น นอกจากนี้ในแคปซูลข้อต่อยังมีเอ็นจากปลายด้านยาวของกล้ามเนื้อไบเซ็ปส์ เบรกิไอ (long head of biceps brachii) พาดขึ้นมาเพื่อไปเกาะที่ปุ่มเหนือแอ่งกลีนอยด์ (supraglenoid tubercle) บนกระดูกสะบัก รอบเอ็นดังกล่าวก็จะมีปลอกหุ้มเอ็น (tendon sheath) ซึ่งเป็นเยื่อซินโนเวียลรอบเอ็นที่ช่วยลดแรงเสียดทานจากการเคลื่อนไหวของเอ็นภายในแคปซูลข้อต่อ

เอ็นรอบข้อต่อ

เนื่องจากข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลมีลักษณะของแคปซูลข้อต่อที่ค่อนข้างหลวม ประกอบกับเป็นข้อต่อที่มีการเคลื่อนไหวมาก ดังนั้นความเสถียรของข้อต่อจึงต่ำและมีโอกาสเลื่อนหลุดได้ง่าย จึงจำเป็นต้องมีเอ็นรอบข้อต่อเพื่อรักษาความเสถียรของข้อต่อ ซึ่งได้แก่

เอ็นกลีโนฮิวเมอรัล (Glenohumeral ligaments) เป็นเอ็นที่อยู่ทางด้านหน้าของข้อต่อ ซึ่งสามารถแยกออกได้เป็นสามส่วนด้วยกัน คือเอ็นส่วนบน เอ็นส่วนกลาง และเอ็นส่วนล่างของข้อต่อ โดยเอ็นนี้จะยึดเกาะระหว่างกลีนอยด์ ลาบรัม และปุ่มเหนือแอ่งกลีนอยด์ ไปยังส่วนคอของกระดูกต้นแขน
เอ็นคอราโคฮิวเมอรัล (Coracohumeral ligament) เป็นเอ็นที่อยู่ทางด้านบนของข้อต่อ โดยจะพาดจากฐานของคอราคอยด์ โพรเซส (coracoid process) บนกระดูกสะบัก ไปยังทางด้านหน้าปุ่มใหญ่บนกระดูกต้นแขน (greater tubercle of humerus)
เอ็นทรานสเวิร์สฮิวเมอรัล (Transverse humeral ligament) เป็นเอ็นที่พาดระหว่างปุ่มใหญ่และปุ่มเล็กบนกระดูกต้นแขน จึงทำให้ร่องระหว่างปุ่มทั้งสอง (intertubercular groove) มีลักษณะเป็นทางผ่านให้เอ็นของปลายด้านยาวของกล้ามเนื้อไบเซ็ปส์ เบรกิไอ สอดเข้าไปได้

ถุงรอบข้อต่อ

ถุงรอบข้อต่อ (Joint bursae) เป็นถุงของเยื่อซินโนเวียลที่กั้นระหว่างกระดูกกับเอ็นหรือกล้ามเนื้อรอบข้อต่อ เพื่อลดการเสียดสีและทำให้การเคลื่อนไหวของข้อต่อสะดวกมากขึ้น ถุงข้อต่อจะพบได้มากในข้อต่อที่มีการเคลื่อนไหวมากและหลายทิศทาง เช่นข้อมือ ข้อต่อสะโพก รวมทั้งข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลด้วย สำหรับในข้อต่อนี้จะมีถุงรอบข้อต่อที่สำคัญสองจุด คือ

ถุงซับสแคปูลาร์ (Subscapular bursa) อยู่ระหว่างข้อต่อกับกล้ามเนื้อซับสแคปูลาร์ (subscapular muscle)
ถุงซับอโครเมียล หรือถุงซับเดลทอยด์ (Subacromial/Subdeltoid bursa) อยู่ระหว่างข้อต่อกับกล้ามเนื้อเดลทอยด์ (deltoid muscle)

หลอดเลือดและเส้นประสาท

ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลจะได้รับเลือดผ่านทางหลอดเลือดแดงรอบกระดูกต้นแขน (Circumflex humeral arteries) และแขนงที่มาจากหลอดเลือดแดงเหนือกระดูกสะบัก (Suprascapular artery) ที่อยู่ใกล้เคียง ขณะที่เส้นประสาทโดยรอบข้อต่อ ได้แก่เส้นประสาทเหนือกระดูกสะบัก (Suprascapular nerve) เส้นประสาทรักแร้ (Axillary nerve) และเส้นประสาทอกแนวข้าง (Lateral pectoral nerve)

การเคลื่อนไหว

ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลจัดว่าเป็นข้อต่อที่เคลื่อนไหวได้มากที่สุดในร่างกายมนุษย์ ทั้งนี้โดยอาศัยการทำงานของกล้ามเนื้อโดยรอบทั้งจากไหล่ ต้นแขน และผนังช่องอกด้านหน้า การเคลื่อนไหวของต้นแขนรอบข้อต่อนี้ ได้แก่ การงอแขน (flexion) การเหยียดแขน (extension) การกางแขน (abduction) การหุบแขน (adduction) การหมุนแขน (rotation) รวมทั้งการหมุนควง (circumduction)

การบาดเจ็บของข้อต่อ

ข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัลอาจเกิดภาวะเลื่อนหลุดจากตำแหน่งเดิม หรือที่เรียกว่าไหล่หลุด (shoulder dislocation) ได้ง่ายหากได้รับการกระทบกระเทือน จากโครงสร้างของข้อต่อกลีโนฮิวเมอรัล จะพบว่าบริเวณของข้อต่อที่เสี่ยงต่อการเลื่อนหลุดมากที่สุด คือบริเวณด้านใต้ของข้อต่อ เนื่องจากไม่มีเอ็นรอบข้อต่อหรือกล้ามเนื้อมารองรับมากนัก ดังนั้นเมื่อไหล่ได้รับการกระแทกจากทางด้านบนในขณะที่แขนกางออกเต็มที่ หรือแขนได้รับแรงดึงมากๆ ส่วนหัวของกระดูกต้นแขนอาจเลื่อนหลุดออกจากแอ่งกลีนอยด์ไปทางด้านใต้ต่อตำแหน่งเดิม และอาจไปกดทับเส้นประสาทใกล้เคียง เช่น เส้นประสาทรักแร้ ทำให้ไม่สามารถยกแขนได้ตามปกติ

รูปประกอบเพิ่มเติม

ภาพวาดแสดงโครงสร้างของข้อต่อบริเวณไหล่
ภาพวาดแสดงโครงสร้างของข้อต่อบริเวณไหล่
แอ่งกลีนอยด์และกลีนอยด์ ลาบรัม

อ้างอิง

Gray's anatomy for students. Drake, RL., Vogl, W. and Mitchell, AWM.
Clinically Oriented Anatomy, 5th ed. Keith L. Moore and Arthur F. Dalley.