ข้ามไปเนื้อหา

โยฮัน เซบัสทีอัน บัค

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางจาก Johann Sebastian Bach)
โยฮัน เซบัสทีอัน บัค
เกิด21 มีนาคม ค.ศ. 1685
ไอเซอนัค ประเทศเยอรมนี
เสียชีวิต28 กรกฎาคม ค.ศ. 1750
ไลพ์ซิช ประเทศเยอรมนี
สัญชาติเยอรมัน
อาชีพคีตกวี
โยฮัน เซบัสทีอัน บัค, ปี ค.ศ. 1748 วาดโดย อีลิอาส ก็อตลอบ เฮาส์มันน์ (Elias Gottlob Haussmann)

โยฮัน เซบัสทีอัน บัค (เยอรมัน: Johann Sebastian Bach) เป็นคีตกวีและนักออร์แกนชาวเยอรมัน เกิดเมื่อวันที่ 21 มีนาคม ค.ศ. 1685 ในครอบครัวนักดนตรี ที่เมืองไอเซอนัค บัคแต่งเพลงไว้มากมายโดยดั้งเดิมเป็นเพลงสำหรับใช้ในโบสถ์ เช่น "แพชชัน" บัคถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม ค.ศ. 1750 ที่เมืองไลพ์ซิช

บัคเป็นนักประพันธ์ดนตรีสมัยบาโรก เขาสร้างดนตรีของเขาจนกลายเป็นเอกลักษณ์ของยุคสมัย บัคมีอิทธิพลอย่างสูงและยืนยาวต่อการพัฒนาดนตรีตะวันตก แม้แต่นักประพันธ์เพลงผู้ยิ่งใหญ่ เช่น โมทซาร์ท, เบทโฮเฟิน ยังยอมรับบัคในฐานะปรมาจารย์

งานของบัคโดดเด่นในทุกแง่มุม ด้วยความพิถีพิถันของบทเพลงที่เต็มไปด้วย ท่วงทำนอง เสียงประสาน หรือเทคนิคการสอดประสานกันของท่วงทำนองต่าง ๆ รูปแบบที่สมบูรณ์แบบ เทคนิคที่ฝึกฝนมาเป็นอย่างดี การศึกษาค้นคว้า แรงบันดาลใจอันเต็มเปี่ยม รวมทั้งปริมาณของบทเพลงที่แต่ง ทำให้งานของบัคหลุดจากวงจรทั่วไปของชีวิตการเป็นศิลปินที่ปกติแล้วจะเริ่มต้น เติบโตจนรุ่งโรจน์ถึงขีดสุด แล้วเสื่อมถอยไปในบั้นปลาย กล่าวคือไม่ว่าจะเป็นเพลงที่บัคได้ประพันธ์ไว้ทั้งในช่วงวัยเยาว์ ในช่วงหลังของชีวิตก็ล้วนแต่มีคุณภาพทัดเทียมกัน

บัคเป็นคีตกวีที่มีอิทธิพลอย่างยิ่งต่อการพัฒนาศิลปะการเล่นเครื่องดนตรีประเภทคีย์บอร์ด เช่น คลาวิคอร์ด และ ฮาร์พซิคอร์ด (harpsicord) โดยแต่เพลงประเภทพรีลูดและฟิวก์ (preludes and fugues) ไว้มากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งชุมนุมบทเพลงพรีลูดและฟิวก์ในเว็ลเท็มเพอร์คลาเวียร์ (The Well-tempered Clavier) 2 เล่ม โดยเล่มแรกมี 24 เพลง และเล่มที่สองอีก 24 เพลง แต่บัคยังได้ประพันธ์เพลงพรีลูดสั้น ๆ ไว้อีกเป็นจำนวนมาก โดยยังได้รับความนิยมฝึกฝนและบรรเลงโดยนักเปียโนมาตลอดจวบจนปัจจุบัน

ประวัติ

[แก้]

ไอเซอนัค

[แก้]

บัคถือกำเนิดในครอบครัวนักดนตรีที่ยึดอาชีพนักดนตรีประจำราชสำนัก ประจำเมืองและโบสถ์ในทือริงเงินมาหลายชั่วอายุ ซึ่งก็นับได้ว่าโยฮัน เซบัสทีอัน บัค เป็นรุ่นที่ห้าแล้ว หากจะนับกันตั้งแต่บรรพบุรุษที่บัครู้จัก นั่นคือนายเวียต บัค ผู้มีชีวิตในคริสต์ศตวรรษที่ 16 ในฐานะเจ้าของโรงโม่และนักดนตรีสมัครเล่นในฮังการี ตั้งแต่บัคเกิด สมาชิกครอบครับบัคที่เล่นดนตรีมีจำนวนหลายสิบคน ทำให้ตระกูลบัคกลายเป็นครอบครัวนักดนตรีที่สำคัญและเป็นที่รู้จักมากที่สุดในประวัติศาสตร์ดนตรีตะวันตก

บัคได้รับการศึกษาทางดนตรีจากบิดา คือ โยฮัน อัมโบรซิอุส นักไวโอลิน เมื่ออายุได้สิบปี เขาก็ต้องสูญเสียทั้งมารดาและบิดาในเวลาที่ห่างกันเพียงไม่กี่เดือน ทำให้เขาต้องอยู่ในความอุปการะของพี่ชายคนโต โยฮัน คริสท็อฟ บัค ผู้เป็นศิษย์ของโยฮัน พาเคลเบล และมีอาชีพเป็นนักเล่นออร์แกนในเมืองโอร์ดรุฟ ในขณะที่รับการศึกษาด้านดนตรีไปด้วย โยฮัน เซบัสทีอันได้แสดงให้เห็นความเป็นอัจฉริยะทางดนตรี รวมทั้งยังช่วยครอบครัวหาเงินโดยการเป็นนักร้องในวงขับร้องประสานเสียงของครอบครัว และยังชอบคัดลอกงานประพันธ์และศึกษาผลงานของนักประพันธ์อื่น ๆ ที่เขาสามารถพบหาได้อีกด้วยเช่นกันกับทุกคนที่ชื่นชอบนักดนตรีเอกของโลกอย่าง โยฮัน เซบัสทีอัน บัค

ลือเนอบวร์ค

[แก้]

ทรัพย์สินเงินทองของพี่ชายชองโยฮัน เซบัสทีอัน มีจำกัด อีกทั้งพี่ชายยังมีครอบครัวที่ต้องเลี้ยงดู ราวปี ค.ศ. 1700 โยฮัน เซบัสทีอัน ก็ได้รับการตอบรับให้เข้าเรียนที่โรงเรียนในโบสต์ (ลา มิคาเอลิสสกูล) ที่เมืองลูนเบิร์ก ซึ่งเป็นเมืองที่ตั้งอยู่ห่างออกไปทางเหนือราว 200 กิโลเมตร ซึ่งเขาต้องเดินทางด้วยเท้าไปเข้าเรียนที่นั่นพร้อมกับเพื่อนร่วมชั้นคนหนึ่ง นอกเหนือจากการเรียนดนตรีแล้ว เขายังได้ยังได้เรียนวาทศิลป์ ตรรกศาสตร์ ภาษาละติน ภาษากรีก และภาษาฝรั่งเศส เขายังได้ทำความรู้จักกับจอร์จ เบอห์ม นักดนตรีของ โจฮันเนส เคียร์ช และศิษย์ของ โยฮัน อาดัม เรนเคน นักเล่นออร์แกนคนดังของนครฮัมบวร์ค เรนเคนนี่เองที่เป็นคนสอนเขาเกี่ยวกับรูปแบบดนตรีของเยอรมนีตอนเหนือ ที่ลือเนบวร์ก เขายังได้รู้จักกับนักดนตรีชาวฝรั่งเศสอพยพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโธมาส์ เดอ ลา เซลล์ ศิษย์ของลูว์ลี และด้วยการได้สัมผัสกับวัฒนธรรมทางดนตรีในอีกรูปแบบ เขาได้คัดลอกบทเพลงสำหรับออร์แกนของนิโกลาส์ เดอ กรินยี และเริ่มติดต่อทางจดหมายกับ ฟร็องซัวส์ คูเปอแรง

บัคศึกษาและวิเคราะห์โน้ตแผ่นของนักดนตรีที่มีชื่อเสียงด้วยความละเอียดรอบคอบ ความสนอกสนใจและความอยากรู้อยากเห็นของเขามีมาก กระทั่งว่าเขายอมเดินเท้าไปหลายสิบกิโลเมตรเพื่อจะฟังการแสดงของนักดนตรีดัง เป็นต้นว่าจอร์จ โบห์ม โยฮัน อาดัม เรนเคน และ วินเซนต์ ลึบเบ็ค และแม้กระทั่ง ดีทริช บุกซ์เตฮูเด้ ผู้ซึ่งโด่งดังกว่า มินิกิปปิ

อาร์นชตัดท์

[แก้]

ในปีค.ศ.1703 บัคได้กลายเป็นนักเล่นออร์แกนประจำเมืองอาร์นสตัดต์ เขาเริ่มมีชื่อเสียงอย่างรวดเร็วในฐานะนักดนตรีเอก และนักดนตรีที่เล่นสดได้โดยไม่ต้องดูโน้ต

มืลเฮาเซิน

[แก้]

ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1707 ถึง ค.ศ. 1708 เขาได้เป็นนักเล่นออร์แกนประจำเมืองมืลเฮาเซิน บัคได้ประพันธ์เพลงคันตาตาบทแรกขึ้น ซึ่งเป็นบทนำก่อนที่เขาจะเริ่มประพันธ์บทเพลงทางศาสนาอันยิ่งใหญ่อลังการ และเขายังได้ประพันธ์บทเพลงสำหรับบรรเลงด้วยออร์แกนเพิ่มเติมด้วย อันเป็นผลงานที่ยืนยันถึงความอัจฉริยะ ความลึกซึ้ง และความงามอันบริสุทธิ์ของเขา ทำให้บัคกลายเป็นนักดนตรีที่ยิ่งใหญ่ที่สุดตลอดกาล ในบรรดาบทเพลงทางศาสนาแล้ว ตลอดชั่วชีวิตของบัค เขาได้ใช้เวลากับการประพันธ์เพลงคันตาตาร่วมห้าปี หรือกว่าสามร้อยชิ้น ในบรรดาบทเพลงราวห้าสิบชิ้นที่สูญหายไปนั้น ส่วนใหญ่เป็นเพลงที่ถูกประพันธ์ขึ้นในช่วงเวลาดังกล่าว

ไวมาร์

[แก้]

ในระหว่างปี ค.ศ. 1708 ถึง ค.ศ. 1717 บัคดำรงตำแหน่งนักเล่นออร์แกน และนักไวโอลินเดี่ยวมือหนึ่ง ประจำวิหารส่วนตัวของดยุคแห่งไวมาร์ ทำให้เขามีทั้งออร์แกน เครื่องดนตรีและนักร้องประจำวงในครอบครอง ช่วงเวลาดังกล่าวเป็นช่วงเวลาแห่งการสร้างสรรค์ผลงานของบัคมากมาย ไม่ว่าจะเป็นเพลงบรรเลงด้วยออร์แกน คันตาต้า เพลงสำหรับฮาร์ปซิคอร์ด ที่ได้แรงบันดาลใจมาจากปรมาจารย์ทางดนตรีชาวอิตาเลียนทั้งหลาย

เคอเทิน

[แก้]

ระหว่างปี ค.ศ.1717 ถึง ค.ศ.1723 เขาได้ตำรงตำแหน่งผู้ดูแลวิหารประจำราชสำนักของเจ้าชายอันฮัลท์-เคอเทิน เจ้าชายเป็นนักดนตรีและนักเล่นฮาร์ปซิคอร์ด ช่วงเวลาอันแสนสุขของการเติบโตในหน้าที่การงาน ได้เป็นแรงผลักดันให้เขาประพันธ์ผลงานที่ยิ่งใหญ่มากมาย สำหรับบรรเลงด้วย ลิวต์ (Lute) ฟลูต ไวโอลิน (โซนาตาและบทเพลงสำหรับเดี่ยวไวโอลิน) ฮาร์ปซิคอร์ด (หนังสือ เว็ลเท็มเปอร์คลาเวียร์ เล่มที่สอง) เชลโล(สวีทสำหรับเดี่ยวเชลโล) และบทเพลงบรันเด็นเบอร์ก คอนแชร์โต้ หกบท

ไลพ์ซฺช

[แก้]

ระหว่างปี ค.ศ. 1725 ถึง ค.ศ. 1750 หรือเป็นระยะเวลากว่า 25 ปีที่บัคพำนักอยู่ที่เมืองไลพ์ซฺช บัคได้สืบทอดตำแหน่งผู้อำนวยการดนตรีของโบสถ์เซนต์โทมัส ในนิกายลูเธอรัน ต่อจากโยฮัน คูห์นาว เขาเป็นครูสอนดนตรีและภาษาละติน แต่ก็ยังต้องประพันธ์เพลงจำนวนมากให้กับโบสถ์ โดยมีบทเพลงคันตาตาทุกวันอาทิตย์และวันนักขัตฤกษ์ ในขณะดำรงตำแหน่งนี้ เขาได้ประพันธ์คันตาต้าไว้กว่า 126 บท แต่บทเพลงดังกล่าวมักจะไม่ได้รับการถ่ายทอดออกมาอย่างที่ควรเนื่องจากขาดแคลนเครื่องดนตรี และนักดนตรีที่มีฝีมือ

บัคได้ใช้แนวทางเดิมในการประพันธ์บทเพลงใหม่ ๆ แต่ความเป็นอัจฉริยะ ความคิดสร้างสรรค์ และความฉลาดของเขาทำให้ผลงานทุกชิ้นมีเอกลักษณ์ และถูกนับเป็นหนึ่งในผลงานยอดเยี่ยมแห่งประวัติศาสตร์ดนตรีตะวันตก โดยเฉพาะ "เซนต์แมทธิวแพชชัน" "แมส ในบันไดเสียงบีไมเนอร์" "เว็ลเท็มเปอร์คลาเวียร์" "มิวสิกคัล ออฟเฟอริ่ง" ดนตรีของบัคหลุดพ้นจากรูปแบบทั่วไป โดยที่เขาได้ใช้ความสามารถของเขาอย่างเต็มพิกัด และถ่ายทอดออกมาเป็นบทเพลงจนถึงขีดสุดของความสมบูรณ์แบบ

มรดกทางดนตรี

[แก้]

เมื่อโยฮัน เซบัสทีอัน บัค ดนตรีบาโรกได้ถึงจุดสุดยอดและถึงกาลสิ้นสุดในเวลาอันรวดเร็ว หลังจากการเสียชีวิตของบัค ดนตรีของเขาถูกลืม เนื่องด้วยเพราะมันล้าสมัยไปแล้ว เช่นเดียวกับเทคนิคการสอดประสานกันของท่วงทำนองต่างๆที่เขาพัฒนาให้มันสมบูรณ์แบบอย่างหาใดเทียม

บุตรชายที่เขาได้ฝึกสอนดนตรีไว้ ไม่ว่าจะเป็นวิลเฮ็ล์ม ฟรีดมานน์ บัค คาร์ล ฟิลลิป เอ็มมานูเอ็ล บัค โยฮัน คริสตอฟ ฟรีดริช บัค และ โยฮัน คริสเตียน บัค ได้รับถ่ายทอดพรสวรรค์บางส่วนจากบิดา และได้รับถ่ายทอดเทคนิคการเล่นจากบัค ก็ได้ทอดทิ้งแนวทางดนตรีของบิดาเพื่อไปสนใจกับแนวดนตรีที่ทันสมัยกว่าในที่สุด เช่นเดียวกับนักดนตรีร่วมสมัยเดียวกันกับบัค (เป็นต้นว่า เกออร์ก ฟิลลิป เทเลมันน์ ผู้มีอายุแก่กว่าบัคสี่ปี ก็ได้รับอิทธิพลจากดนตรีที่ทันสมัยกว่า)

ปรากฏการณ์นิยมแนวดนตรีใหม่นี้ก็เกิดกับโมทซาร์ทเช่นกัน จนกระทั่งวันหนึ่ง เมื่อบารอนฟาน สวีเทน ผู้หลงใหลในดนตรีบาโรกและมีห้องสมุดส่วนตัวสะสมบทเพลงบาโรกไว้เป็นจำนวนมาก ได้ให้โมทซาร์ทชมผลงานอันยิ่งใหญ่ของบัคบางส่วน ทำให้ความมีอคติต่อดนตรีบาโรกของโมทซาร์ทนั้นถูกทำลายไปสิ้น จนถึงขั้นไม่สามารถประพันธ์ดนตรีได้ตลอดช่วงระยะเวลาหนึ่ง เมื่อเขาสามารถยอมรับมรดกทางดนตรีของบัคได้แล้ว วิธีการประพันธ์ดนตรีของเขาก็เปลี่ยนไป ราวกับว่าบัคมาเติมเต็มรูปแบบทางดนตรีให้แก่เขา โดยที่ไม่ต้องละทิ้งรูปแบบส่วนตัวแต่อย่างใด ตัวอย่างผลงานของโมทซาร์ทที่ได้รับอิทธิพลของบัคก็เช่น "เพลงสวดศพเรเควียม" "ซิมโฟนีจูปิเตอร์" ซึ่งท่อนที่สี่เป็นฟิวก์ห้าเสียง ที่ประพันธ์ขึ้นโดยใช้เทคนิคการสอดประสานกันของท่วงทำนองต่างๆ รวมทั้งบางส่วนของอุปรากรเรื่อง"ขลุ่ยวิเศษ"

ลูทวิช ฟัน เบทโฮเฟิน รู้จักบทเพลงสำหรับคลาวิคอร์ดของบัคเป็นอย่างดี จนสามารถบรรเลงบทเพลงส่วนใหญ่ได้ขึ้นใจ ตั้งแต่วัยเด็ก

สำหรับประชาชนทั่วไปแล้ว ความเป็นอัจฉริยะของบัคไม่ได้เป็นที่รู้จักต่อสาธารณชน จนกระทั่งในคริสต์ศตวรรษที่ 19 อันเนื่องมาจากความพยายามของเฟลิกซ์ เม็นเดลโซห์น ผู้สืบทอดตำแหน่งผู้อำนวยการดนตรีที่โบสถ์เซนต์โธมัส แห่งเมืองไลพ์ซิช นับแต่นั้นเป็นต้นมา ผลงานของบัคที่ยืนยงคงกระพันต่อการเปลี่ยนแปลงของรสนิยมทางดนตรี ก็ได้กลายเป็นหลักอ้างอิงที่มิอาจหาผู้ใดเทียมทานได้ในบรรดาผลงานดนตรีตะวันตก

ในช่วงคริสต์ทศวรรษที่ 30 ที่เมืองไลพ์ซิช คาร์ล สโตรป ได้คิดค้นวิธีบรรเลงบทเพลงของบัคในรูปแบบใหม่ โดยการใช้เครื่องดนตรีที่มีประสิทธิภาพมากกว่า และใช้วงขับร้องประสานเสียงในแบบที่ยืดหยุ่นกว่าที่บรรเลงและขับร้องกันในคริสต์ศตวรรษที่ 19 เขายังได้บรรเลงบทเพลงทางทฤษฎี เป็นต้นว่า อาร์ต ออฟฟิวก์ (โดยใช้วงดุริยางค์ประกอบด้วย) ผลสัมฤทธิ์ของแนวทางใหม่นี้ได้เห็นเป็นรูปธรรมในคริสต์ทศวรรษที่ 50 โดยมีนักดนตรีอย่างกุสตาฟ เลออนฮาร์ทและบรรดาลูกศิษย์ลูกหาของเขา รวมถึงนิโคเลาส์ อาร์นองกูต์ โดยที่กุสตาฟ เลออนฮาร์ทและนิโคเลาส์ อาร์นองกูต์เป็นนักดนตรีคนแรกๆที่บันทึกเสียงบทเพลงคันตาต้าของบัคครบทุกบท

แม้ว่าดนตรีของบัคจะถูกตีความในลักษณะอื่น เช่น แจ๊ส (บรรเลงโดยฌาค ลูสิเยร์(Jaques Loussier) หรือ เวนดี คาร์ลอส) บรรเลงโดยใช้เครื่องดนตรีประเภทอื่น หรือถูกดัดแปลงเป็นแจ๊ส มันก็ยังคงเอกลักษณ์เดิมไว้ ราวกับว่าโครงสร้างของบทเพลงที่โดดเด่นทำให้สิ่งอื่น ๆ กลายเป็นแค่ส่วนประกอบเท่านั้น

มาร์เซล ดูเปรสามารถบรรเลงบทเพลงทุกบทของบัคด้วยออร์แกนได้อย่างขึ้นใจ เช่นเดียวกับเฮลมุท วาลคา นักเล่นออร์แกนชาวเยอรมัน ผู้ที่ตาบอดตั้งแต่เกิด แต่ก็ได้หัดเล่นเพลงของบัคโดยอาศัยการฟังอย่างตั้งอกตั้งใจ

แนวคิด

[แก้]
  • « บัคเป็นคนประเภทที่เห็นคนอื่นๆเป็นเพียงเด็กน้อยในสายตาของเขา » โรเบิร์ต อเล็กซานเดอร์ ชูมันน์
  • « หากไม่มีบัค เทววิทยาคงขาดเป้าหมาย การสร้างโลกของพระเจ้ากลายเป็นเพียงตำนาน และความว่างเปล่ากลายเป็นสิ่งที่ไม่อาจปฏิเสธได้», « หากมีใครสักคนที่เป็นหนี้บุญคุณบัคทุกอย่าง นั่นคงเป็นพระเจ้า », ซิโอร็อง, Syllogismes de l'amertume สำนักพิมพ์กัลลิมาร์
  • « ดนตรีของบัคมีแนวโน้มจะกลายเป็นสิ่งมีชีวิต มีชีพจร และอารมณ์ความรู้สึก» ปิแอร์ วิดาล
  • « มีบัคก่อน...แล้วจึงมีคนอื่นๆตามมา » พาโบล คาซาลส์
  • « ถึงแม้ข้าพเจ้าจะมีความรักในศิลปินคนอื่น – ไม่ได้รักเบทโฮเฟิน และโมทซาร์ทน้อยไปกว่ากัน – ข้าพเจ้าก็ไม่อาจเห็นด้วยกับคำกล่าวของคาซาลส์ได้ บัคโดดเด่นกว่าพวกเขาเหล่านั้นทั้งหมด » ปอล โทเทลลิเยร์

บทประพันธ์ที่สำคัญ

[แก้]
Violin Sonata No. 1 in G minor (BWV 1001) ในลายมือของบัค

การจัดเรียงผลงานการประพันธ์

[แก้]

ผลงานดนตรีของบัคเรียงลำดับตัวเลขตามหลังคำว่า BWV ซึ่งเป็นตัวย่อของ Bach Werke Verzeichnis แปลว่า แคตตาล็อกผลงานของบัค ตีพิมพ์ขึ้นในปี ค.ศ. 1950 เรียบเรียงโดยโวล์ฟกัง ชมีเดอร์ (Wolfgang Schmieder). แคตตาล็อกนี้ไม่ได้ถูกเรียงลำดับตามเวลาที่ประพันธ์ แต่เรียงตามลักษณะของบทประพันธ์. เช่น BWV 1-224 เป็นผลงานคันตาต้า, BWV 225–48 เป็นผลงานสำหรับกลุ่มนักร้องประสานเสียง, BWV 250–524 เป็นผลงานขับร้องและดนตรีศาสนา, BWV 525–748 เป็นผลงานสำหรับออร์แกน, BWV 772–994 เป็นผลงานสำหรับเครื่องดนตรีคีย์บอร์ด, BWV 995–1000 เป็นผลงานสำหรับลิวท์, BWV 1001–40 เป็นผลงานดนตรีเชมเบอร์ (chamber music), BWV 1041–71 เป็นผลงานสำหรับวงดุริยางค์ และ BWV 1072–1126 เป็นผลงานแคนนอน และ ฟิวก์ ในขั้นตอนการจัดเรียงแคตตาล็อกนี้ ชมีเดอร์เรียบเรียงตาม Bach Gesellschaft Ausgabe ที่เป็นผลงานของบัคแบบครบถ้วนที่ตีพิมพ์ขึ้นในระหว่างปี ค.ศ. 1850-1905.

สื่อ

[แก้]

งานเขียนที่กล่าวถึงบัค

[แก้]

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]