ข้ามไปเนื้อหา

เสม็ดแดง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
เสม็ดแดง
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร: Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ: Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ: Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ: Rosids
อันดับ: Myrtales
วงศ์: Myrtaceae
สกุล: Syzygium
สปีชีส์: S.  antisepticum
ชื่อทวินาม
Syzygium antisepticum
ชื่อพ้อง[1]
  • Acmena grata (Wight) Walp.
  • Calyptranthes aromatica Blume nom. illeg.
  • Caryophyllus antisepticus Blume
  • Eugenia antiseptica (Blume) Kuntze
  • Eugenia collinsae Craib
  • Eugenia cuprea Koord. & Valeton nom. illeg.
  • Eugenia glaucicalyx Merr.
  • Eugenia grata Wight
  • Jambosa aromatica Miq.
  • Myrtus quadrangularis Buch.-Ham. ex Duthie
  • Syzygium glaucicalyx (Merr.) Merr.
  • Syzygium gratum (Wight) S.N.Mitra
  • Syzygium ovatifolium Merr. & L.M.Perry

เสม็ดแดง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Syzygium antisepticum ชื่อพ้อง: Syzygium gratum)[2] หรือ เสม็ดชุน เหม็ดชุน ผักเม็ก ผักเสม็ด ไคร้เม็ด เม็ก เม็ดชุน เสม็ด เสม็ดเขา ยีมือแล เป็นไม้ยืนต้น ไม่ผลัดใบ ขนาดกลางมีความสูงโดยทั่วไป 7 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม ใบอ่อนสีแดง เปลือกสีน้ำตาลแดง แตกสะเก็ดแผ่นบางๆ โคนต้นที่มีอายุมากมักเป็นพูพอน ใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม ใบรูปหอกแกมรูปไข่สีเขียว ใบด้านบนเป็นมัน ขอบใบเรียบ ปลายใบแหลม ดอกสีขาว ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกแยกแขนงตามซอกใบและปลายกิ่ง ออกดอกเดือน มีนาคม-เมษายน ผลสีขาวทรงกลมขนาดเล็ก มีเนื้อเมล็ดเดี่ยว ออกผลเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน

เป็นพืชที่สามารถพบในป่าดิบแล้งโดยเฉพาะบริเวณชายฝั่ง มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นสมุทร ได้แก่ หมู่เกาะสุมาตรา ชวา และเกาะบอร์เนียว พบขึ้นตามป่าธรรมชาติทุกภาคของประเทศไทย[3] สันนิษฐานว่าใช้ในการอ้างอิงเป็นชื่อของเกาะเสม็ด ปัจจุบันหาได้ยากในลักษณะที่เป็นผักสด

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

[แก้]

เสม็ดแดง หรือ Syzygium antisepticum จัดอยู่ในวงศ์ชมพู่ (Myrtaceae) ชื่ออื่น: ผักเสม็ด, ผักเม็ก (นครราชสีมา); ไคร้เม็ด (เชียงใหม่); เม็ก (ปราจีนบุรี); เม็ดชุน (นครศรีธรรมราช); เสม็ด (สกลนคร, สตูล); เสม็ดเขา, เสม็ดแดง (ตราด); เสม็ดชุน (ภาคกลาง); ยีมือแล (มลายู – ภาคใต้)

เป็นไม้ยืนต้น ไม่ผลัดใบ ขนาดกลางมีความสูงโดยทั่วไป 7 เมตร สามารถสูงได้ 10-15 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกสีน้ำตาลแดง แตกสะเก็ดแผ่นบางๆ โคนต้นที่มีอายุมากมักเป็นพูพอน

กิ่งอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม ใบอ่อนสีแดง ใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม ใบรูปหอกแกมรูปไข่สีเขียว ใบด้านบนเป็นมัน ขอบใบเรียบ ปลายใบแหลม

ดอกสีขาว ถึง สีเหลืองอ่อน ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกแยกแขนงตามปลายกิ่งและซอกใบ ช่อดอกยาว 8-12 ซม. ดอกไม่มีก้านดอก ฐานรองดอกรูปถ้วย ปากแคบ ขนาด 4-10 มม. กลีบเลี้ยง 5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ มีเกสรตัวผู้จำนวนมาก ยาว 5-10 มม[4] มักมีดอกดกและดอกบานพร้อมกัน ออกดอกเดือน มีนาคม-เมษายน

ผลสีขาว สีขาวขุ่น ทรงกลมขนาดเล็ก ขนาด 8-12 มม.[4] มีเนื้อเมล็ดเดี่ยว ผลอ่อนสีเขียว[5] ติดผลดกเป็นพวง ผลรสหวาน[3] ออกผลเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน

เสม็ดแดง ต่างจาก เสม็ดขาว ที่มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ใกล้เคียงกัน คือ ทรงของใบ เส้นใบ สีของยอดอ่อน สีของเปลือกต้น

การใช้ประโยชน์

[แก้]

ต้นอายุน้อยใช้ปลูกในสวนสมุนไพร ลำต้นที่มีอายุมากใช้ประดับสวน มีผิวที่สวยโดดเด่น ให้ร่มเงาในบ้าน แข็งแรงและดูแลง่าย สามารถเพาะพันธุ์จากเมล็ด และ ขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่ง

ยอดอ่อน ใบอ่อน มีรสเปรี้ยวอมฝาด ลวก หรือใช้รับประทานเป็นผักสดกับน้ำพริก ขนมจีนหรือข้าวยำ [6] ในใบเสม็ดแดง (ผักเม็ก) มีสารออกซาเลต (Oxalate) สูง การรับประทานสดหรือจำนวนมากอาจเสี่ยงต่อการเป็นนิ่วในไตได้[7]

ใช้ใบสดตำพอกแก้เคล็ดขัดยอกฟกบวม ตำรับยาพื้นบ้านอีสาน ยอดอ่อน กินเป็นยาขับลม แก้ท้องขึ้น ท้องอืด ท้องเฟ้อในเด็ก[3][8]

อ้างอิง

[แก้]
  1. "The Plant List: A Working List of All Plant Species". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-09-27. สืบค้นเมื่อ 18 January 2015.
  2. http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_28_6.htm
  3. 3.0 3.1 3.2 https://www.thairath.co.th/content/376130
  4. 4.0 4.1 http://www.qsbg.org/Database/Botanic_Book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=1231
  5. http://www.natres.psu.ac.th/FNR/vfsouthern/index.php/2013-10-26-10-11-55/9-uncategorised/157-2014-01-25-08-43-14[ลิงก์เสีย]
  6. อรทัย เนียมสุวรรณ นฤมล เล้งนนท์ กรกนก ยิ่งเจริญ พัชรินทร์ สิงห์ดำ. 2555. พฤกษศาสตร์พื้นบ้านของพืชกินได้จากป่าชายเลนและป่าชายหาดบริเวณเขาสทิงพระ จังหวัดสงขลา[ลิงก์เสีย]. วารสารวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 40 (3): 981 - 991
  7. http://piromwaroon.blogspot.com/2013/01/syzygium-gratum-wight-s.html
  8. "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-10-30. สืบค้นเมื่อ 2020-10-22.