อภิธานศัพท์ธุลีปริศนา

บทความนี้เป็นบทความที่เกี่ยวข้องกับการใช้คำศัพท์ต่างๆ ในวรรณกรรมเยาวชนไตรภาค ธุลีปริศนา ซึ่งเขียนโดยฟิลิป พูลแมน.

ชื่อและคำศัพท์อื่นๆ

เพื่อส่งเสริมความรู้สึกของความเป็นอยู่ในเอกภพคู่ขนานนี้ พูลแมนได้เปลี่ยนแปลงชื่อของวัตถุธรรมดาต่างๆ ในโลกของเรากับชื่อในประวัติศาสตร์หรือคำศัพท์ใหม่ที่เขาคิดค้นขึ้นเอง ซึ่งมักจะสะท้อนอำนาจของศาลปกครอง (ศาสนจักรโรมันคาทอลิกในโลกของไลรา) ชื่อต่างๆ ที่เขาเลือกใช้นั้นมักจะมาจากวิชานิรุกติศาสตร์หรือศัพทมูลวิทยา ข้างล่างนี้คือคำศัพท์ใหม่ซึ่งพูลแมนได้คิดขึ้นมาเอง

• แอสเฮตเตอร์ Æsahættr: ("ผู้ทำลายพระเจ้า") ชื่อดั้งเดิมของมีดนิรมิต โดยถือว่าเป็น "มีดสุดท้ายแห่งมีดทั้งมวล"
• แอนบาริก Anbaric: ไฟฟ้า เกิดจากคำว่า anbar, Arabic สำหรับ อำพัน (Amber) ; ศัพท์อังกฤษ "electric" มาจากคำภาษากรีก ήλεκτρον (élektron) อันหมายถึง อำพัน
• วิชาอะตอม Atomcraft: การค้นคว้าวิจัยเรื่องของ ฟิสิกส์อะตอม โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้ธาตุ ยูเรเนียม
• สนเมฆ Cloud-Pine: ไม้ชนิดหนึ่งซึ่งเหล่าแม่มดได้นำมาใช้ทำไม้กวาดสำหรับบิน
• ภูติ Dæmon: วิญญาณของมนุษย์ที่แสดงออกมาในร่างของสัตว์
• ฝุ่นธุลี Dust: สสารมืด หรือ พลังงานมืด (เป็นมากกว่า "พลังงานชีวิต"); ในโลกของเรา มันเป็นสสารอันประกอบวัตถุจำนวนมากในเอกภพ แต่เราไม่สามารถสังเกตการณ์พวกมันได้โดยตรง
• เทววิทยาเชิงทดลอง Experimental Theology: อันหมายถึง วิชาฟิสิกส์
• อิเลกตรัม Electrum: คำภาษาลาตินของอำพัน (Amber)
• ไจรอปเตอร์ Gyropter: เฮลิคอปเตอร์
• เหมืองไฟ: ถ้ำที่พวกแพนเซอร์บียอร์นได้ทำงานเกี่ยวกับโลหะ และคาดว่ามนุษย์และแม่มดไม่สามารถหยั่งรู้ได้
• มาร์ชเพน Marchpane: มาร์ซิเพน ในความเป็นจริงแล้ว "มาร์ชเพน" เป็นคำพ้นสมัยของคำว่า "มาร์ซิเพน"
• แนฟตา Naphtha: นำมันอันได้มาจากไขมันคล้ายกับ น้ำมันก๊าด
• โทเคย์ Tokay: เดิมคือคำว่า tokaji (ไวน์ที่มีชื่อเสียงของแคว้น Tokaj-Hegyalja ในฮังการี) แต่ได้เปลี่ยนมาใช้เป็นภาษาอังกฤษ, หรืออาจอ้างอิงถึง Tokay d'Alsace ซึ่งผลิตในแคว้นอัลซาซ ของฝรั่งเศส สีทองของไวน์ได้มาจากบทนิยามอันหลัง

ผู้คนและสถานที่

ประวัติศาสตร์ในโลกของไลราแตกต่างจากโลกของเรา ร่องรอยของการตั้งถิ่นฐานที่เห็นได้ชัดในโลกใหม่ในจักรวาลของไลรานั้นได้เปลี่ยนแปลงกะทันหัน พูลแมนได้ขีดเส้นใต้นี่และการผันแปรโดยใช้คำพ้นสมัยหรือคำที่ใกล้เตียงกันแทน

• เบริงแลนด์: อเมริกาตะวันตกเฉียงเหนือ โดยเฉพาะหมายถึงอะแลสกาและแคว้นยูกอนของแคนาดา ตั้งชื่อตามนักสำรวจคนแรกในดินแดนแห่งนี้ วิตัส เบริง
• บริเตน: มันได้สะท้อน "Brython" คำที่หมายถึงบรรพบุรุษดั้งเดิมของชาวอังกฤษและดินแดนที่พวกเขามาตั้งถิ่นฐาน
• คาเธย์: คำในสมัยกลางของชาวยุโรป ใช้เรียกประเทศจีน
• แองเกลียตะวันออก: ดินแดนที่ชาวยิปซีใต้การปกครองของจอห์น ฟาอาศัยอยู๋
• เอียร์แลนด์: ไอร์แลนด์ หมายถึงไอร์แลนด์ในโลกซีตากาซซี
• ชาวยิปซี: ผู้ที่อยู่อาศัยบนเรือ "Gypsies" (โรมา) ในความเป็นจริงแล้ว คำว่า "Gypsy" กำเนิดมาจากคำว่า "อียิปต์" ชาวยิปซีเคยถูกมองโดยชาวพื้นเมืองอังกฤษว่าเดินทางมาจากประเทศอียิปต์ ตรงที่ผิวที่ดำกว่าของพวกเขส พูลแมนนั้นได้อ้างอิงถึงมรดกทางนิรุกศาสตร์อย่างชัดเจน มันยังมีการอ้างอิงถึง watergeuzen ของชาวดัตช์ อันเป็นโจรสลัดของทะเลเหนือประเภทหนึ่ง
• ทะเลทราบเอ็นนารา: ทะเลสาบไอนารี่ ในไอร์แลนด์ตอนเหนือ จาก Enare ชื่อภาษาสวีเดนของทะเลสาบ
• มอสโกวี: ชาวรัสเซีย อ้างอิงถึงผู้ครองแคว้นใหญ่แห่งมอสโก
• เดนมาร์คใหม่: คล้ายกับสหรัฐอเมริกา โดยเป็นสถานที่ตั้วถิ้นฐานถาวรของชาวยุโรปในโลกใหม่ ลี สกอร์บี้ถูกอธิบายว่าเป็น 'ชาวเดนมาร์กใหม่' แม้ว่าเขาจะมาจากชนบทแห่งเท็กซัส
• ฝรั่งเศสใหม่: รวมไปถึงควีเบก แคนาดาตะวันออกส่วนมากและพื้นที่ที่ถูกซื้อโดยสหรัฐอเมริกาในหลุยส์เซียน่า อ้างอิงถึงสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 17-18 ซึ่งระหว่างนั้นพื้นที่รอบๆ แม่นำเซนต์ลอเรนซ์และพื้นที่อเมริกาเหนือส่วนในจำนวนมากได้ถูกเรียกว่า "ฝรั่งเศสใหม่" ลี สกอร์บี้ ได้รำลึกถึงการรบที่ห้วยอะลาโม อันเป็นการต่อสู้ระหว่างชาวฝรั่งเศสและชาวเดนมาร์ก
• มหาสมุทรเหนือ: มหาสมุทรแอตแลนติกเหนือรวมกันพื้นที่ของยุโรปในมหาสมุทรอาร์กติก
• นิปปอน: คนญี่ปุ่นเหรือภาษาญี่ปุ่น มีความหมายว่าดินแดนแห่งพระอาทิตย์อรุณ ชื่อญี่ปุ่นที่ใช้เรียกประเทศของตน
• แพนเซอร์บียอร์น: หมีสวมเกราะ เป็นนักรบ คล้ายหมีขั้วโลก เป็นที่รู้จักกันดีว่ามีความรู้ด้านโลหะและตีโลหะใช้เอง
• โรมัน: ภาษาลาติน
• สเกรลลิ่ง: ชาวอเมริกันพื้นเมือง (ชาวอีนูอิต) โดยเฉพาะจากกรีนแลนด์
• ตาร์ตาร์: ชาตินักรบแห่งดินแดนทางเหนือ มีความรู้และพิธีกรรมเกี่ยวกับวิญญาณที่แตกต่างกับชาวยุโรปส่วนใหญ่

การออกเสียง

การออกเสียงต่างๆ ที่อยู่ด้านล่างนี้ใช้เป็นแหล่างอ้างอิงในการออกเสียงในวรรณกรรมเยาชนไตรภาคธุลีปริศนา ซึ่งให้โดยฟิลิป พูลแมน โดยมีคำอ่านสากลอยู่ในวงเล็บเหลี่ยม

• Alethiometer: อลิธีอามิเตอร์ al-eeth-ee-OM-et-er [ˌæliːθɪˈɒmɪtə]
  
• Æsahættr: แอสเฮตเตอร์ AS-hatter [ˈæshætə] ("ผู้ทำลายพระเจ้า")
  
• Chthonic : kuh-THON-ick [k(ə)ˈθɒnɪk] orTHON-ick [ˈθɒnɪk].
  
• Cittagazze: ซีตากาซซี chee-tuh-GAHT-s(z)ay (ภาษาอิตาเลียน) [ˌtʃitaˈgatse]
  
• Dæmon: DEE-mon [ˈdiːmən] (ภูติ)
  
• Iorek: ยอริก YOR-ick [ˈjɔːɹɪk]
  
• Iofur: ยูเฟอร์ YO-fur [ˈjəʊfʊə]
  
• Kirjava: คีร์จาวา KEER-yah-vuh [ˌkiːrˈjɑːvə]
  
• Lyra: ไลรา LIE-ruh [ˈlaɪɹə]
  
• Mulefa: มูเลฟา moo-LAY-fuh [ˌmuːˈleɪfə]
  
• Panserbjørne: แพนเซอร์บียอร์น PAN-ser-byurn-eh [ˈpænsəbjɜːnə] ("Panserbørne" หรือ "หมีสวมเกราะ")
  
• Pantalaimon: แพนทาไลมอน pan-tuh-LIE-mon [ˌpæntəˈlaɪmən]
  
• Salmakia: ซาลมาเกีย sal-MACK-ee-uh [ˌsælˈmækɪə]
  
• Serafina Pekkala: เซราฟินา เพกกาลา SEH-ra-fee-nuh PEK-ka-luh ['sɛɹəfiːnə 'pɛkələ]
  
• Tialys: เทยาริส tee-AH-lis [tɪˈɑːlɪs]
  
• Torre degli Angeli:ทอร์เอย์ เดลี อันเจลลี TOR-ay DAY-(y)-lee an-JEL-ee (as Italian) [ˈtɔrːe delɪ an'dʒelɪ] ("หอคอยแห่งทูตสวรรค์")
  
• Xaphania: ซาลฟาเนีย za-FAY-nee-uh [zəˈfeɪnɪə]