หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์

หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์
หม่อมเจ้าชั้น 4
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์
พระมารดา	หม่อมเจียม เกษมสันต์ ณ อยุธยา
ประสูติ	24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2422
ชีพิตักษัย	พ.ศ. 2477

ธรรมเนียมพระยศของ หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	กระหม่อม/หม่อมฉัน
การขานรับ	กระหม่อม/เพคะ

หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์ เป็นพระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ ประสูติแต่หม่อมเจียม เกษมสันต์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม คชเสนี) เมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2422 มีพระโสทรขนิษฐา 1 องค์คือหม่อมเจ้าประภาพรรณ และพระโสทรานุชา 1 องค์คือหม่อมเจ้าเกียรติประวัติ

หม่อมเจ้ากุสุมามีพระนามลำลองในหมู่พระญาติว่า “ท่านหญิงจุ่น” เป็นพระพี่เลี้ยงในสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และเป็นพระอภิบาลในสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร และพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อครั้งยังทรงพระเยาว์ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ทรงเล่าถึงหม่อมเจ้าหญิงกุสุมาดังนี้

"...เมื่อมาอยู่กรุงเทพฯ เรา (สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ, รัชกาลที่ ๘ และ รัชกาลที่ ๙) ได้ออกสังคมน้อยมาก เมื่อมีพิธีหลวงบางพิธีแม่ (สมเด็จพระศรีนครินทร์ฯ) จะให้ไป แต่การไปนั้นจะให้หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์ เป็นผู้พาไป หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์ เคยเป็นพระพี่เลี้ยงทูลหม่อมฯ (สมเด็จพระมหิตลาธิเบศรฯ) และเมื่อตอนที่เปิดสะพานพุทธยอดฟ้าฯ ป้าจุ่น (หม่อมเจ้ากุสุมา) นี่ก็เป็นผู้พาเราไปกราบพระบรมรูป"

หม่อมเจ้ากุสุมา เกษมสันต์ สิ้นชีพิตักษัยเมื่อพ.ศ. 2477 สิริชันษา 55 ปี พระราชทานเพลิงศพ เมื่อวันพุธ ที่ 28 ธันวาคม 2481 ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานเพลิงศพ ณ สุสานหลวงวัดเทพศิรินทราวาส

อ้างอิง

• ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา, ลำดับสกุลคชเสนี กับ โบราณคดีมอญ ๒๕๐๘
• สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก. สภาอาจารย์ศิริราช, คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล, พิมพ์ครั้งที่ ๓, กรุงเทพฯ ไพศาลศิลป์การพิมพ์ ๒๕๒๖