นายเต็ง

นายเต็ง เป็นหนุ่มอยุธยาสมัย พระเจ้าท้ายสระเป็นผู้นับถือศาสนาคริสต์ แต่ถูกเจ้าฟ้าพรซึ่งเป็นวังหน้า บังคับให้ใช้เท้าเหยียบไม้กางเขน และต้องบวชเป็นพระภิกษุ

ปูมหลัง

หลังจากความสัมพันธ์ระหว่างสยามกับฝรั่งเศสไม่สู้ดีนักในช่วงปลายแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์พอมาถึงสมัย พระเจ้าท้ายสระ ก็มีความพยายามฟื้นสัมพันธ์ระหว่างกันอีกครั้ง ฝรั่งเศสได้กลับเข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์ในอยุธยา แต่ดูเหมือนว่าบาทหลวงฝรั่งเศสกับชนชั้นปกครองอยุธยายังมีเรื่องบาดหมางกันอยู่เรื่อยๆ

เรื่องราว

เรื่องราวของนายเต็ง สังฆราชเตเซียเดอเคราเล เป็นผู้บันทึกไว้ ท่านเล่าว่า มีครอบครัวหนึ่ง ผู้เป็นพ่อถึงแก่กรรม ญาติพี่น้องของฝ่ายพ่อมาเก็บทรัพย์สมบัติไปจนหมด แต่ยังให้ลูกชายที่มีชื่อว่า เต็ง อาศัยอยู่ในบ้านนั้นต่อไปได้ ส่วนคนที่เป็นภรรยา หรือแม่ของนายเต็ง กลับถูกญาติพี่น้องของฝ่ายพ่อไล่ออกจากบ้าน

แม่ของนายเต็งหมดเนื้อหมดตัว ไร้ที่พึ่ง ไม่มีที่อยู่อาศัย จึงไปขอความช่วยเหลือจาก มงเซนเญอร์หลุยส์ ช็องปียง เดอ ซีเซ่ หรือ สังฆราชแห่งซาบูล ผู้นำของบาทหลวงฝรั่งเศสในอยุธยาช่วงนั้น สังฆราชแห่งซาบูลก็รับนางมาดูแลเท่าที่พอจะทำได้

ไม่นานจากนั้น นายเต็งเกิดอุบัติเหตุตกจากที่สูง จนขาหักแขนหัก แต่ญาติก็ไม่ได้ช่วยเหลืออะไร กลับไล่เขาออกจากบ้านให้มาอยู่กับแม่ แม่ของนายเต็งก็ไม่มีเงินที่จะรักษาลูกได้ จึงทำหนังสือยกลูกชายให้สังฆราชแห่งซาบูล เพื่อให้ท่านช่วยดูแลรักษาอาการเจ็บป่วย

สังฆราชแห่งซาบูลได้จัดการรักษานานหลายเดือน แม้นายเต็งจะหายแล้ว แต่ขาและแขนก็ยังไม่มีกำลัง ท่านสังฆราชจึงไปทูลขอตัวนายเต็งต่อพระเจ้าแผ่นดิน ซึ่งพระองค์ก็พระราชทานให้ตามที่ขอ เมื่อนายเต็งอายุได้ 8 ขวบ ก็เริ่มศึกษาด้านศาสนาที่โรงเรียนของชาวคริสต์ แล้วจึงเข้ารีตโดยสมัครใจ ร่ำเรียนนานต่อมาถึง 10 ปี กระทั่งอายุได้ประมาณ 18 ปี นายเต็ง จึงบวชเป็นพระในศาสนาคริสต์ แต่เรื่องนี้กลับทำให้บรรดาญาติของนายเต็งไม่พอใจ

ญาตินายเต็งทำเรื่องร้องเรียนไปถึง วังหน้า หรือก็คือเจ้าฟ้าพรพระราชอนุชาในพระเจ้าท้ายสระ ให้สังฆราชแห่งซาบูลส่งตัวนายเต็งคืนให้ญาติ วังหน้าพิจารณาแล้วก็ให้เป็นไปตามคำร้องขอของฝ่ายญาติ รับสั่งให้เจ้าหน้าที่มารับตัวนายเต็งไปคืนญาติ แต่ปรากฏว่านายเต็งไม่ยินยอม และไปเข้าเฝ้าวังหน้า เมื่อพระองค์เห็นนายเต็งแต่งกายอย่างนักบวชของศาสนาคริสต์ก็กริ้วมาก รับสั่งให้ถอดชุดนั้นออก แล้วให้แต่งตัวอย่างไทย จากนั้นจึงรับสั่งให้เจ้าหน้าที่มาคุมตัวนายเต็งไว้

สองสามวันต่อมา วังหน้าก็รับสั่งให้นำตัวนายเต็งมาเข้าเฝ้า ทรงถามว่า นายเต็งไปเข้ารีตรับถือศาสนาคริสต์ด้วยเหตุใด นายเต็งตอบว่า เพราะเห็นว่าศาสนาคริสต์เป็นศาสนาที่ดี วังหน้าจึงถามไปอีกว่า พระเป็นเจ้าของเอ็งจะทำให้เอ็งพ้นมือข้าได้หรือ นายเต็งก็ตอบว่า ได้เป็นแน่ เพราะพระเป็นเจ้ามีอำนาจมาก เมื่อได้ยินคำตอบเช่นนั้น วังหน้าจึงสั่งเฆี่ยนนายเต็ง นายเต็งทนถูกเฆี่ยนได้เพียง 2-3 ทีก็ร้องว่า จะยอมทำตามรับสั่งของวังหน้าทุกประการ ดังนั้น เจ้าฟ้าพรจึงรับสั่งให้นายเต็งเอาเท้าขยี้ไม้กางเขน และให้กราบพระพุทธรูปด้วย นายเต็งก็ยอมทำตามพระประสงค์ ต่อมา เมื่อหายจากบาดแผลที่ถูกเฆี่ยน วังหน้าก็บังคับให้นายเต็งบวชเป็นพระภิกษุสงฆ์ โดยต้องทำการบวชตามประเพณีไทยให้ครบถ้วนทุกประการแต่จาก

บันทึกของสังฆราชเตเซียเดอเคราเล ท่านบอกว่า.:

นายเต็ง พูดอยู่เสมอว่าที่ยอมทำตามคำสั่งวังหน้า นั่นก็เป็นเพราะความกลัว แต่ในใจแท้จริงแล้วยังนับถือพระเยซูอยู่เสมอ

บรรณานุกรม

• กำพล จำปาพันธ์. พระเจ้าท้ายสระฉบับพรหม (ไม่) ลิขิต: การเมืองการค้าอยุธยาก่อนเสียกรุงฯ. กรุงเทพฯ: มติชน, 2566.

• ความกดขี่บีบคั้น ว่าด้วยเรื่องไทยกดขี่บีบคั้นคณะบาดหลวงในเมืองไทย เมื่อ ค.ศ. ๑๗๓๐ (พ.ศ. ๒๒๗๓) สังฆราชเตเซียเดอเคราเล เป็นผู้แต่ง. ใน ประชุมพงศาวดารภาคที่ ๓๗ เรื่องจดหมายเหตุของคณะบาดหลวงฝรั่งเศส ซึ่งเข้ามาตั้งครั้งกรุงศรีอยุธยา ตอนแผ่นดินพระเจ้าเสือแลแผ่นดินพระเจ้าท้ายสระ ภาค ๔. พิมพ์ในงานศพ คุณหญิงผลากรนุรักษ (สงวน เกาไศยนันท์) เมื่อปีขาล พ.ศ. ๒๔๖๙. โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร.