วัดถ้ำเขาคูหา

วัดถ้ำเขาคูหา
ชื่อสามัญ	วัดถ้ำเขาคูหา, ภูเขาคูหา
ที่ตั้ง	ตำบลช้างขวา อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี
ประเภท	วัด
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดถ้ำเขาคูหา หรือ ภูเขาคูหา เป็นวัดโบราณตั้งอยู่หมู่ที่ 1 ตำบลช้างขวา อำเภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีเนื้อที่ประมาณ 32 ไร่ วัดตั้งอยู่บริเวณด้านทิศตะวันตกของภูเขาคูหา ปากถ้ำมีการติดตั้งประตูเหล็ก

ตามหลักฐานทางโบราณคดี น่าจะตั้งเป็นวัดมาตั้งแต่สมัยทวารวดี เพราะมีพระพุทธรูปที่สร้างในยุคทวารวดีในถ้ำของวัดนี้เป็นจำนวนมาก สันนิษฐานว่าพระพุทธรูปในถ้ำน่าจะสร้างมาประมาณพุทธศตวรรษที่ 13–14 อิทธิพลทางศิลปวัฒนธรรมของทวารวดีได้เสื่อมถอยไป เพราะอาณาจักรศรีวิชัยในแถบนี้

ถ้ำคูหาเป็นถ้ำบนเขาหินปูนลูกโดดขนาดเล็ก ภายในถ้ำมีห้องโถงใหญ่ที่มีขนาดยาวประมาณ 17 เมตร กว้าง 8 เมตร ปากถ้ำหันไปทางทิศตะวันออก ภายในถ้ำเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป ซึ่งมีทั้งพระพุทธรูปปูนปั้น พระพุทธรูปศิลาทราย และพระพุทธรูปดินดิบ ในปางต่างกัน มีพระพุทธรูปปางมารวิชัยและปางสมาธิประดิษฐานเรียงรายกันเป็นแถวชิดผนังถ้ำด้านทิศเหนือและทิศใต้ มีประมาณ 50 องค์ โดยมีพระประธาน เป็นพระพุทธรูปปูนปั้นปิดทองปางไสยาสน์ ยาวประมาณ 8 เมตร ประดิษฐานไว้สุดผนังด้านใน บริเวณปากถ้ำมีพระพุทธรูปดินดิบ เป็นพระพุทธรูปดินปั้นนูนสูง ประกอบด้วยภาพพระพุทธเจ้า และภาพเล่าเรื่องตามคัมภีร์ สัทธรรมปุณฑริกสูตร ในพุทธศาสนามหายาน ปั้นปะติดบนผนังและเพดานถ้ำ แต่เดิมมีภาพดินปั้นเต็มตลอดเพดานถ้ำ แต่ได้หลุดร่วงไปเป็นจำนวนมาก ปัจจุบันเหลือภาพดินปั้น อยู่สองตำแหน่ง คือ บริเวณผนังและเพดานตรงปากทางเข้าถ้ำและบริเวณมุมซอกเพดานด้านตะวันออกเฉียงใต้