รูปในทางพุทธศาสนา มีหลายความหมาย ดังนี้

เป็นธรรมะคำหนึ่งอย่างเช่นในคำว่า
นามธรรม แปลว่า สิ่งชำรุดทรุดโทรม, สิ่งที่แตกสลาย, สิ่งที่ผันแปรได้
หมายถึงรูปร่างที่มองเห็นด้วยตา คือร่างกายหรือตัวตนของคน สัตว์สิ่งของ อันเกิดขึ้นจากการรวมตัวของธาตุ 4 คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม จัดเป็นหนึ่งในขันธ์ 5 (รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) มีสภาวะเกิดดับคือ เกิด แก่ เจ็บ และ ตาย
ใช้เป็นคำแสดงลักษณะหรือลักษณะนามของภิกษุ สามเณร เช่นภิกษุ 3 รูป สามเณร 5 รูป
ในสมัยก่อนใช้เป็นคำแทนตัวเองของภิกษุสามเณรที่พูดกับคฤหัสถ์ เช่นเดียวกับคำว่า อาตมา, ฉัน เช่น "วันนี้รูปไปไม่ได้หรอกโยม รูปไม่ว่าง" หมายความว่า "อาตมาไปไม่ได้ ไม่ว่าง" นั่นเอง

รูป๒๘[แก้]

รูป ในปรมัตถธรรม4 มี 28 แบ่งเป็น มหาภูตรูป 4 และอุปาทยรูป24

มหาภูตรูป๔[แก้]

ปฐวี ธาตุดิน , อาโป ธาตุน้ำ , วาโย ธาตุลม , เตโช ธาตุไฟ

อุปาทายรูป๒๔[แก้]

ปสาทรูป๕[แก้]

จักขุปสาท การรับรู้ทางตา , โสตปสาท การรับรู้ทางหู , ฆานปสาท การรับรู้ทางจมูก , ชิวหาปสาท การรับรู้ทางลิ้น , กายปสาท การรับรู้ทางกาย

โคจรรูป๔[แก้]

รูปะ รูป , สัททะ เสียง , คันธะ กลิ่น , รสะ รส

ภาวรูป๒[แก้]

ปุริสภาวะ ภาวะแห่งบุรุษ อิตถีภาวะ ภาวะแห่งสตรี

หทยรูป๑[แก้]

หทยรูปเป็นรูปที่เกิดจากกรรมเป็นสมุฏฐาน ตั้งอยู่ภายในช่องเนื้อเยื่อหัวใจโตเท่าเมล็ดดอกบุนนาค เป็นที่อาศัยเกิดของจิต (จิตประเภทมโนธาตุ และมโนวิญญาณธาตุ) เพื่อการรู้ธรรมารมณ์

ชีวิตรูป๑[แก้]

ชีวิตรูป ความเป็นชีวิต (ชีวิตินทรีย์) ที่เกิดจากกฎพีชนิยามคือ สมตา (ปรับให้เหมาะสม) ชีวิตา (มีกระบวนการทำงาน) วัฏฏตา (มีระบบสืบพันธุ์)

อาหารรูป๑[แก้]

อาหารรูป อาหารที่หล่อเลี้ยงร่างกาย น้ำและลมหายใจ

ปริจเฉทรูป๑[แก้]

ปริจเฉทรูป ช่องว่างต่างๆภายในกาย

วิญญัติรูป๒[แก้]

กายวิญญัติ การกระทำทางกาย วจีวิญญัติ การกระทำทางวาจา

วิการรูป๓[แก้]

รูปัสสะ ลหุตา ความเบาแห่งรูป รูปัสสะมุทุตา ความอ่อนแห่งรูป รูปัสสะ กัมมัญญตา ความควรแก่การงาน พอเหมาะ พอประมาณ แห่งรูป

ลักขณรูป๔[แก้]

รูปัสสะ อุจจโย ความเติบโตแห่งรูป รูปัสสะ สันตติ ความสืบต่อแห่งรูป รูปัสสะ ชรตา ความทรุดโทรมแห่งรูป รูปัสสะ อนิจจัง ความแปรปรวนแห่งรูป

อ้างอิง[แก้]

พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548