ผู้ใช้:Nix Sunyata/วัฒนธรรมหยางเชา

วัฒนธรรมหยางเชา
ชื่อภาษาท้องถิ่น	仰韶文化
ภูมิภาค	[Loess Plateau]]
สมัย	[Neolithic]]
ช่วงเวลา	c. 5000 – c. 3000 BC
แหล่งโบราณคดีสำคัญ	Banpo, Jiangzhai
ก่อนหน้า	Peiligang culture, Dadiwan culture, Cishan culture
ถัดไป	Longshan culture
ชื่อภาษาจีน
ภาษาจีน	仰韶文化
การถอดเสียง
ภาษาจีนกลางมาตรฐาน
ฮั่นยฺหวี่พินอิน	Yǎngsháo wénhuà

วัฒนธรรมหย่างเฉา (จีน: 仰韶文化, อังกฤษ: Yangshao Culture) เป็นวัฒนธรรมยุคหินใหม่ที่สำคัญที่กระจายโดยทั่วไปตลอดริมฝั่งตอนกลางของ แม่น้ำหวง ในประเทศจีน มีอายุในช่วงยุคหินใหม่ ประมาณ 5,000 ถึง 3,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช การกระจายวัฒนธรรมกินพื้นที่กว้างใหญ่โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่กวนจงเหอหนานตะวันตกและจินใต้ [3] วัฒนธรรมนี้ได้รับการตั้งชื่อตามแหล่งขุดสำรวจที่ค้นพบครั้งแรกในปี พ.ศ. 2464 ในหมู่บ้านหยางเชาในเขตซานเหมินเซียของมณฑลเหอหนาน โดย โยฮัน กุนนาร์ แอนเดอร์สัน นักธรณีวิทยาชาวสวีเดน (พ.ศ. ^[1] การค้นพบนี้กลายเป็นจุดเริ่มต้นของการกำเนิดโบราณคดีจีนสมัยใหม่ ปัจจุบันมีการค้นพบแหล่งโบราณคดีของวัฒนธรรมหย่างเฉาหลายพันแห่งในประเทศจีน ส่วนใหญ่เจริญรุ่งเรืองในมณฑลเหอหนาน ส่านซี และ ชานซี งานวิจัยล่าสุดระบุว่า ภาษาชิโน - ทิเบต มีต้นกำเนิดร่วมกันกับ วัฒนธรรม Cishan, วัฒนธรรมหย่างเฉา และ หรือ Majiayao

การค้นพบทางโบราณคดี[แก้]

ในปีพ. ศ. 2464 โยฮัน กุนนาร์ แอนเดอร์สัน นักธรณีวิทยาชาวสวีเดนผู้ทำการสำรวจฟอสซิลไดโนเสาร์ได้ขุดเครื่องปั้นดินเผาโดยบังเอิญ(ซึ่งต่อมาเรียกว่าเครื่องปั้นดินเผาทาสี) ทางตะวันตกของลั่วหยางใกล้ริมฝั่งแม่น้ำเหลืองในหมู่บ้านหยางเชา เทศมณฑลซานเหมินเซีย มณฑลเหอหนาน มีการพบซากที่อยู่อาศัยในลักษณะซากปรักหักพังใต้ดิน

การค้นพบนี้กลายเป็นจุดเริ่มต้นของการกำเนิดโบราณคดีจีนสมัยใหม่ ปัจจุบันมีการค้นพบแหล่งโบราณคดีของวัฒนธรรมหย่างเฉา หลายพันแห่งในประเทศจีน ชื่อของวัฒนธรรมหย่างเฉา มาจากแหล่งขุดค้นแห่งแรกซึ่งเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านหยางเชาในมณฑลเหมียนชีเมืองซานเหมินเซียมณฑลเหอหนาน สิ่งที่น่าสนใจก็คือแหล่งโบราณคดีนั้นไม่ได้ถูกมองว่าเป็นแหล่งจุดเล็ก ๆ อีกต่อไป แต่เป็นชื่อของวัฒนธรรม Yangshao ยังคงอยู่ [4] การค้นพบของ Andersen เป็นความร่วมมือทางโบราณคดีระหว่างจีนและสวิตเซอร์แลนด์ข้อตกลงดังกล่าวกำหนดให้ทั้งสองฝ่ายถือครองครึ่งหนึ่งของการขุดค้นและผลการวิจัยจะต้องตีพิมพ์ในวารสารวิชาการของจีน "Chinese Palaeontology" การขุดค้นที่เก็บไว้โดยฝั่งสวิสตอนนี้ถูกนำไปจัดแสดงใน Oriental Museum ส่วนอีกครึ่งหนึ่งของสิ่งที่ขุดในครั้งนั้นถูกส่งกลับไปยังประเทศจีนและได้สูญหายไปในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง [5]

ในปีพ. ศ. 2497 Chinese Academy of Sciences ได้ขุดพบซากสมัยหย่างเฉาในซีอานมณฑลส่านซีและค้นพบอาคารกึ่งใต้ดินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ายาว 20 เมตรนอกจากนี้ยังพบสุสานจากสมัยหย่างเฉาในที่ต่างๆด้วย [6]

แหล่งโบราณคดี[แก้]

มีการกระจายไปทั่วที่ราบลุ่มตอนกลางของแม่น้ำฮวงโหตั้งแต่มณฑลกานซูในปัจจุบันไปจนถึงมณฑลเหอหนาน ไปจนถึงเหอหวงทางตะวันตกและทางเหนือ เหอเทาทางตะวันออกไปยังภูเขาไท่หัง - เหอหนานตะวันออกทางใต้ของลุ่มแม่น้ำฮวยเหอ - ฮันสุ่ย [2]

การกระจายตัวของแหล่งโบราณคดี[แก้]

วัฒนธรรมหย่างเฉาเป็นวัฒนธรรมยุคหินใหม่ที่สำคัญในตอนกลางของแม่น้ำฮวงโหมีตั้งแต่ประมาณ 5,000 ปีก่อนคริสตกาลถึง 3000 ปีก่อนคริสตกาลมีการกระจายไปทั่วตอนกลางของแม่น้ำฮวงโหตั้งแต่จังหวัดกานซูในปัจจุบันไปจนถึงมณฑลเหอหนานไปจนถึงเหอหวงทางตะวันตกและทางเหนือ เหอเทาทางตะวันออกของภูเขาไท่หัง - เหอหนานตะวันออกทางใต้ไปยังที่ราบลุ่มแม่น้ำฮวยเหอ - ฮันสุ่ย [2] เป็นพื้นที่กว้างใหญ่โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่กวนจงเหอหนานตะวันตกและจินใต้ [3]

การกระจายตัวของวัฒนธรรมหยางเชามีศูนย์กลางอยู่ที่พื้นที่ลุ่มน้ำสาขาของแม่น้ำฮวงโหเช่นเหว่ย [7] เฟินหลัว ฯลฯ ไปถึงพื้นที่ตามแนวกำแพงเมืองจีนและเหอเทาทางตอนเหนือทางตอนเหนือของหูเป่ยทางตอนใต้มณฑลเหอหนานตะวันออกทางทิศตะวันออกและพื้นที่เหอหวงทางตะวันตก

แหล่งโบราณคดี[แก้]

วัฒนธรรมหยางเชาได้รับการตั้งชื่อตามหยางเชา ในเทศมณฑล Mianchi, Sanmenxia, มณฑลเหอหนาน ซึ่งเป็นสถานที่ที่สร้างชื่อให้กับวัฒนธรรมนี้มีพิพิธภัณฑ์อยู่ติดกับโบราณสถาน แหล่งโบราณคดีของหมู่บ้าน Banpo ใกล้ เมืองซีอาน เป็นหนึ่งในแหล่งตั้งถิ่นฐานที่มีคูน้ำล้อมรอบที่รู้จักกันดีที่สุดของ Yangshao

การตั้งถิ่นฐานที่สำคัญอีกแห่งหนึ่งที่เรียกว่า Jiangzhai ถูกขุดขึ้นมาจนถึงขีด จำกัด และนักโบราณคดีพบว่ามันถูกล้อมรอบด้วยคูน้ำวงแหวน ทั้ง Banpo และ Jiangzhai ยังให้รอยบากบนเครื่องปั้นดินเผาซึ่งมีเพียงไม่กี่คนที่ตีความว่าเป็นตัวเลขหรืออาจเป็นสารตั้งต้นของ อักษรจีน ^[2] แต่การตีความดังกล่าวไม่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง

แหล่งโบราณคดีวัฒนธรรม Yangshao ที่มีชื่อเสียง ได้แก่ :

หมู่บ้านหย่างเฉา มณฑลเหอหนาน

ซากปรักหักพัง Banpo มณฑลส่านซี

แหล่งโบราณคดี Jiangzhai มณฑลส่านซี

แหล่งโบราณคดี Miaodigou ทางตะวันตกของมณฑลเหอหนาน

หมู่บ้าน Dahe

ซากปรักหักพัง Xipo

ลำดับช่วงวัฒนธรรม[แก้]

ช่วงต้นหรือระยะ Banpo ค. 5,000–4,000 ปีก่อนคริสตกาล) แสดงโดยสถานที่ Banpo, Jiangzhai, Beishouling และ Dadiwan ในหุบเขา แม่น้ำ Wei ใน มณฑลส่านซี ^[3]
ช่วงกลางหรือระยะ Miaodigou ค. 4000–3500 ปีก่อนคริสตกาล) ได้เห็นการขยายตัวของวัฒนธรรมในทุกทิศทางและการพัฒนาลำดับชั้นของการตั้งถิ่นฐานในบางพื้นที่เช่นมณฑลเหอหนานตะวันตก ^[3]
ช่วงปลาย (ประมาณ 3500–3000 ปีก่อนคริสตกาล) เห็นการกระจายลำดับชั้นของการตั้งถิ่นฐานมากขึ้น กำแพง ดินพัง ทลายแห่งแรกในจีนถูกสร้างขึ้นรอบ ๆ นิคม Xishan (25 เฮกตาร์) ในมณฑลเหอหนานตอนกลาง (ใกล้กับ เจิ้งโจว ปัจจุบัน) ^[3]

วัฒนธรรม Majiayao (ประมาณ 3300–2000 ปีก่อนคริสตกาล) ทางตะวันตกถือเป็นวัฒนธรรมที่แยกจากกันซึ่งพัฒนามาจากวัฒนธรรม Yangshao ตอนกลางผ่านขั้นตอน Shilingxia ขั้นกลาง ^[3]

ลักษณะทางวัฒนธรรม[แก้]

วัฒนธรรมหยางเชาเป็นวัฒนธรรมที่ได้รับอิทธิพลจากเกษตรกรรม หมู่บ้านมีขนาดทั้งใหญ่และเล็ก แต่ละแห่งมักมีขนาดพื้นที่ 10 - 14 เอเคอร์ (25 ถึง 35 ไร่) และสร้างบ้านล้อมรอบลานหมู่บ้านที่อยู่ตรงกลาง

การดำรงชีวิต[แก้]

การบริโภคหลักของชาวหย่างเฉา คือ ข้าวฟ่างเหนียว (黍 Proso millet) บางพื้นที่บริโภค ข้าวฟ่างหางหมา (小米 Foxtailed millet) และ ข้าวฟ่างอื่น ๆ พบหลักฐานของ ข้าว อยู่บ้าง ลักษณะเฉพาะของการกสิกรรมของวัฒนธรรมหย่างเฉา ยังเป็นเรื่องที่ถกเถียงกันอยู่ระหว่าง การเพาะปลูกขนาดเล็กด้วยวิธีการตัดเผา หรือ การเกษตรแบบเข้มข้นในพื้นที่ถาวร โดยทั่วไปเมื่อดินหมดสภาพผู้อยู่อาศัยก็ย้ายไปทำกสิกรรมในพื้นที่ใหม่และสร้างหมู่บ้านใหม่

ชาวหย่างเฉา เลี้ยงหมู และ สุนัข โดยแกะ แพะ วัวควาย พบได้น้อยมาก ^[4] การบริโภคเนื้อส่วนใหญ่ที่มาจากการล่าสัตว์และการตกปลาด้วยเครื่องมือหิน ^[4] เครื่องมือหินของพวกเขาได้รับการขัดเงาและมีความเชี่ยวชาญสูง พวกเขาอาจทำการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม ในยุคต้น^[4]

เครื่องมือทำกสิกรรมในวัฒนธรรมหยางเชา ได้แก่ ขวานหิน พลั่วหิน หินโม่ และ เครื่องมือที่ทำจากกระดูก นอกจากการทำกสิกรรมแล้วผู้คนในวัฒนธรรมหยางเชายังจับปลาและล่าสัตว์ด้วย ในบรรดาโบราณวัตถุทางวัฒนธรรมที่ขุดพบ ได้แก่ ตะขอกระดูก ฉมวก ลูกศร ฯลฯ เครื่องปั้นดินเผาส่วนใหญ่ในช่วงต้นของวัฒนธรรมหยางเชาทำด้วยมือและในช่วงกลางเริ่มปรากฏในการหมุนเวียน เครื่องปั้นดินเผาบางชิ้นมีลวดลายพิมพ์บนผ้าและผ้าทอซึ่งแสดงให้เห็นว่าวัฒนธรรมหยางเชามีอุตสาหกรรมหัตถกรรมทอผ้าและทอผ้า เครื่องมือในการผลิตส่วนใหญ่ได้รับการพัฒนาเครื่องมือหินเจียรเช่นมีดขวาน adzes สิ่วลูกศรและล้อหมุนหินสำหรับการทอผ้าเครื่องมือกระดูกยังค่อนข้างละเอียดอ่อน เครื่องปั้นดินเผาประจำวันทุกชนิดเช่นเรือน้ำเตาโต้เตา ฯลฯ ส่วนใหญ่เป็นเครื่องปั้นดินเผาสีแดงโคลนและเครื่องปั้นดินเผาสีน้ำตาลแดงที่เต็มไปด้วยทรายส่วนใหญ่เป็นสีแดงเครื่องปั้นดินเผาสีแดงมักเขียนด้วยลวดลายเรขาคณิตหรือลวดลายสัตว์ซึ่งเป็นลักษณะที่ชัดเจนที่สุดของวัฒนธรรมหยางเชา มีชื่อเรียกอีกอย่างว่าวัฒนธรรมเครื่องปั้นดินเผาที่ทาสี [6]

บ้าน[แก้]

บ้านในหมู่บ้านขนาดใหญ่มีรูปแบบที่แน่นอนและมีสุสานและแท่นเผาศพอยู่นอกหมู่บ้าน บ้านส่วนใหญ่ถูกสร้างขึ้นโดยการขุดหลุมไม่ลึกมากนักรูปสี่เหลี่ยมมุมมน แล้วบดอัดพื้นหลุม ปูรองด้วยแผงไม้ขัดแตะ ฉาบทับแผงไม้ด้วยโคลน และอัดพื้นซ้ำ เป็นลักษณะห้องลดระดับใต้ดินทรงกลมหรือสี่เหลี่ยมจัตุรัส ในยุคแรกบ้านส่วนใหญ่เป็นห้องเดี่ยวทรงกลมและต่อมาสร้างเป็นห้องสี่เหลี่ยม ผนังบ้านสร้างจากการปักเสาไม้สั้น ๆ เป็นโครงไม้สำหรับรองรับหลังคาและสำหรับขัดแตะเป็นผนังไว้รอบ ๆ ขอบบนของหลุม สานแผงไม้ขัดแตะจากล่างขึ้นบน ฉาบด้วยโคลนที่มีฟางเป็นส่วนผสม ด้านนอกของผนังมักถูกคลุมด้วยฟางหญ้าและเผาฟางนั้นเพื่อเพิ่มความแข็งแรงแน่นหนาของผนังและกันน้ำ จากนั้นวางโครงไม้เป็นรูปทรงกรวยมุงหลังคา อาจต้องเพิ่มเสาในบางส่วนเพื่อรองรับหลังคาที่มุงด้วยฟางและทางข้าวฟ่าง

ภายในมีเครื่องเรือนไม่มาก ได้แก่ หลุุมเตาตื้นตรงกลางและที่นั่งข้างเตา ม้านั่งวางริมผนัง เตียงทำด้วยผ้า อาหารและเครื่ิองใช้ถูกวางหรือแขวนไว้กับผนัง และสร้างคอกสัตว์แยกต่างหากนอกตัวบ้าน

อย่างไรก็ตามการตั้งถิ่นฐานของ Yangshao ในตอนกลางเช่น Jiangzhi มีอาคารที่ยกพื้นสูงซึ่งอาจใช้สำหรับเก็บธัญพืชที่เหลือใช้ นอกจากนี้ยังพบหินบดสำหรับทำแป้ง ^[4]

งานฝีมือ[แก้]

วัฒนธรรมหยางเชาประดิษฐ์ เครื่องปั้นดินเผา ช่างฝีมือของ Yangshao ได้สร้างเครื่องปั้นดินเผาสีขาวแดงและดำที่มีลวดลายใบหน้าของมนุษย์ สัตว์ และรูปทรงเรขาคณิต ซึ่งไม่เหมือนกับ วัฒนธรรม หลงซานที่อยู่ในยุคหลัง วัฒนธรรมหยางเชาไม่ได้ใช้แป้นหมุนในการทำเครื่องปั้นดินเผา การขุดสำรวจพบว่ามีการฝังเด็กในไหดินเผาที่ทาสีเหล่านี้

วัฒนธรรมหยางเชาผลิต ผ้าไหม ในระดับเล็กและทอ ป่าน ผู้ชายสวม เสื้อผ้าเนื้อซี่โครง และมัดผมเป็นปมด้านบน ผู้หญิงเอาผ้ายาว ๆ มาพันรอบตัวแล้วมัดผมมวย

โครงสร้างสังคม[แก้]

แม้ว่างานวิจัยในช่วงต้นจะเสนอว่าวัฒนธรรมหยางเชามีการปกครองฉันแม่กับลูก (มาตาธิปไดย - การปกครองที่ผู้หญิงเป็นใหญ่) ซึ่งงานวิจัยฉบับอื่นต่อมา ให้เหตุผลว่าโครงสร้างสังคมของวัฒนธรรมหยางเชาอยู่ในช่วงการเปลี่ยนจากการปกครองแบบมาตาธิปไดยเป็นปิตาธิปไตย และแม้กระทั่งในงานวิจัยบางฉบับยังเชื่อว่ามีโครงสร้างเป็นปิตาธิปไตยแต่แรก ข้อโต้แย้งเหล่าเกิดจากการตีความในเรื่องระเบียบวิธีการฝังศพที่แตกต่างกัน

การค้นพบปฎิมากรรมรูปมังกรในวัฒนธรรมหยางเชา สามารถระบุอายุย้อนหลังไปถึง 5,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช ทำให้เป็นรูปสลักมังกรที่เก่าแก่ที่สุดในโลก และ ชาวจีนฮั่น ยังคงบูชา มังกร มาจนถึงทุกวันนี้

โบราณวัตถุ[แก้]

Ceramics
Ding แต่งด้วยลายเชือก
Cordmarked โถ; 4800 BC (เฟส Banpo); พิพิธภัณฑ์ Guimet (ปารีส)
เรือน้ำขนาดใหญ่ของวัฒนธรรม หยางเชา ตอนปลายหรือมา จิอาเยา ตอนต้น จาก มณฑลส่านซี ชานซี หรือ กานซู 4 พันปีก่อนคริสต์ศักราช; พิพิธภัณฑ์ Rietberg ( ซูริค สวิตเซอร์แลนด์)
อัฒจันทร์สีแดงพร้อมหูหิ้ว ประมาณ 5,000 - 3000 ปีก่อนคริสตกาล พิพิธภัณฑ์ศิลปะโฮโนลูลู (สหรัฐอเมริกา)
หม้อ; เครื่องปั้นดินเผาทาสี ในสไตล์ฉือเจีย พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ส่านซี
หม้อ; เครื่องปั้นดินเผาทาสี ความสูง: 27.8 ซม.; ในสไตล์ฉือเจีย พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ส่านซี
เครื่องปั้นดินเผาลายจุดกึ่งภูเขา; มีอายุตั้งแต่ 4700 ถึง 4300 ปี พิพิธภัณฑ์จังหวัดกานซู
อ่างเครื่องปั้นดินเผาทาสี; 5,000-3,000 ปีก่อนคริสตกาล; พิพิธภัณฑ์แห่งชาติจีน
หม้อวัฒนธรรมหยางเชา; พิพิธภัณฑ์โบราณวัตถุตะวันออกไกล (Östasiatiska museet) สตอกโฮล์ม