ข้ามไปเนื้อหา

มะลิ

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางจาก ดอกมะลิ)
มะลิ
มะลิลา (Jasminum sambac)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร: Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ: Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ: Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ: Asterids
อันดับ: Lamiales
วงศ์: Oleaceae
เผ่า: Jasmineae
สกุล: Jasminum
L. (1753)
ชนิดต้นแบบ
Jasminum officinale L.
สปีชีส์

แหล่งข้อมูล: ING[1], CPN[2], UNIPROT[3]

มะลิ เป็นไม้พุ่มหรือไม้เถาในวงศ์มะลิ มีประมาณ 200 ชนิด มีถิ่นกำเนิดในพื้นที่เขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในแถบทวีปยุโรป เอเชีย และแอฟริกา ลักษณะดอกและกลิ่นมีความแตกต่างกันไปตามแต่ละชนิดหรือพันธุ์

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

[แก้]

มะลิมีทั้งชนิดไม้ผลัดใบและไม้ไม่ผลัดใบที่ลำต้นตั้งตรงหรือกางออก หรือเป็นไม้พุ่มและไม้เถา ใบเรียงใบแบบตรงข้ามหรือเรียงใบแบบสลับ สามารถเป็นใบเดี่ยว มีสามใบ หรือเป็นแบบขนนก ดอกมีเส้นผ่านศูนย์กลางราว 2.5 ซm (0.98 in) มีสีขาวหรือเหลือง บางชนิดมีสีแดงเรื่อ ดอกแบบช่อกระจุก หนึ่งกระจุกมีอย่างน้อยสามดอก บางชนิดเป็นดอกเดี่ยวที่ปลายแขนง แต่ละดอกมี 4 - 9 กลีบดอก มี 2 ช่อง และ 1 - 4 ออวุล มีเกสรเพศผู้ที่มีก้านชูอับเรณูสั้นๆ 2 เกสร ใบประดับรูปแถบหรือรูปไข่ วงกลีบเลี้ยงรูประฆัง ดอกมีกลิ่นหอม ผลแบบเบอร์รี เปลี่ยนเป็นสีดำเมื่อสุก[4][5]

จำนวนโครโมโซมพื้นฐานของสกุลคือ 13 สปีชีส์ส่วนมากเป็น diploid (2n=26) อย่างไรก็ตาม ยังมี polyploidy (จำนวนโครโมโซมมากกว่าปกติ) ปรากฏอยู่ในธรรมชาติ โดยเฉพาะใน Jasminum sambac (2n=39), Jasminum flexile (2n=52), Jasminum primulinum (2n=39), และ Jasminum angustifolium (2n=52)[4]

การกระจายพันธุ์และถิ่นอาศัย

[แก้]

มะลิมีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในพื้นที่ทวีปเอเชีย, ทวีปแอฟริกา, และออสตราเลเซีย[6] มีประมาณ 200 ชนิด มีเพียงชนิดเดียวที่มีถิ่นกำเนิดในยุโรป[7] มีศูนย์กลางความหลากหลายในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้[5]

แม้ว่าจะไม่มีถิ่นกำเนิดในยุโรป มะลิหลายชนิดได้ปรับตัวกลายเป็นพืชพื้นถิ่นในแถบเมดิเตอร์เรเนียน เช่น มะลิสเปน (Jasminum grandiflorum) ที่มีถิ่นกำเนิดจากประเทศอิหร่านและทางตะวันตกของเอเชียใต้ และปัจจุบันได้กลายเป็นพืชท้องถิ่นในคาบสมุทรไอบีเรีย[4]

Jasminum fluminense (บางครั้งถูกเข้าใจผิดเป็นมะลิบราซิล) และ Jasminum dichotomum (Gold Coast Jasmine) เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานในรัฐฮาวายและรัฐฟลอริดา[8][9] Jasminum polyanthum เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานในประเทศออสเตรเลียเช่นกัน[10]

อนุกรมวิธาน

[แก้]

สปีชีส์ภายใต้สกุล Jasminum จัดอยู่ภายใต้เผ่า Jasmineae ของวงศ์ Oleaceae[4] Jasminum แบ่งเป็น 5 หมู่ ประกอบด้วย Alternifolia, Jasminum, Primulina, Trifoliolata, และ Unifoliolata ชื่อสกุลกลายมาจากคำว่า Yasameen ("ของขวัญจากพระเจ้า") ในภาษาเปอร์เซียมาเป็นภาษาอาหรับและภาษาละติน[11][12][13]

สปีชีส์

[แก้]

ประกอบด้วย:[14]

ความเกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมและชนชาติ

[แก้]

เนื่องจากมะลิมีหลายพันธุ์ และขึ้นอยู่ในภูมิภาคเอเชีย มะลิจึงมีความสำคัญต่อวัฒนธรรมของชนชาติต่างๆ ในแถบเอเชียใต้ และตะวันออกเฉียงใต้

  • คนไทยนิยมนำดอกมะลิมาใช้ลอยน้ำเย็นเพื่อดื่ม ตกแต่ง ร้อยเป็นมาลัยบูชาพระ และทำเครื่องหอม นอกจากนี้มะลิยังเป็นสัญลักษณ์ของวันแม่ด้วยมีสีขาวบริสุทธิ์ ส่งกลิ่นหอมได้ไกลและได้นาน อีกทั้งยังออกดอกได้ตลอดทั้งปี โดยตีความเปรียบกับความรักบริสุทธิ์ของแม่ที่มีต่อลูกไม่เสื่อมคลาย[15]
  • มะลิ (melati putih) เป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศอินโดนีเซีย
  • มะลิฉัตร หรือ มะลิลา (Arabian jasmine) เป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศฟิลิปปินส์

อ้างอิง

[แก้]
  1. http://botany.si.edu/ing/INGsearch.cfm?searchword=Jasminum
  2. http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=116771
  3. http://beta.uniprot.org/taxonomy/4147
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 A.K. Singh (2006). Flower Crops: Cultivation and Management. New India Publishing. pp. 193–205. ISBN 978-81-89422-35-6.
  5. 5.0 5.1 H. Panda (2005). Cultivation and Utilization of Aromatic Plants. National Institute Of Industrial Research. p. 220. ISBN 978-81-7833-027-3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-12-07. สืบค้นเมื่อ 2014-09-29.
  6. Ernst Schmidt, Mervyn Lötter, & Warren McCleland (2002). Trees and shrubs of Mpumalanga and Kruger National Park. Jacana Media. p. 530. ISBN 978-1-919777-30-6.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์)
  7. Jasminum @ EFloras.org.
  8. "Jasminum fluminense". Natural Resources Conservation Service PLANTS Database. USDA.
  9. "Jasminum dichotomum". Natural Resources Conservation Service PLANTS Database. USDA.
  10. "Weeds of the Blue Mountains Bushland - Jasminum polyanthum". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-02-04. สืบค้นเมื่อ 2014-09-29.
  11. "jasmine, -in, jessamine, -in", OED
  12. "jasmine." Webster's Third New International Dictionary, Unabridged. Merriam-Webster, 2002.
  13. Metcalf, 1999, p. 123.
  14. GRIN. "Jasminum information from NPGS/GRIN". Taxonomy for Plants. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland: USDA, ARS, National Genetic Resources Program. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-09-24. สืบค้นเมื่อ October 19, 2012.
  15. "วิเคราะห์คอลัมนิสต์ 12 08 58". ฟ้าวันใหม่. 12 August 2015. สืบค้นเมื่อ 13 August 2015.

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]