หม่อมอิน

หม่อมอิน (2365–8 เมษายน 2440) เป็นหม่อมใน สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) และเป็นมารดาของ เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค)

หม่อมอินเกิดเมื่อปี 2365 เป็นธิดาของ ขุนจิตรวิจารณ์ (กลิ่น) ซึ่งเป็นน้องชายของ ท่านผู้หญิงเหม ภริยาของ เจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (บุญศรี บุรณศิริ) ต่อมาได้เข้ามาเป็นหม่อมของ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ เมื่อครั้งยังเป็นเจ้าพระยาพระคลังที่ สมุหพระกลาโหม

ต่อมาเมื่อเจ้าพระยาพระคลังผู้เป็นสามีได้เดินทางออกไปสักเลขสมกำลังที่หัวเมืองปักษ์ใต้ หม่อมอินที่กำลังตั้งครรภ์ก็ได้ร่วมเดินทางไปด้วยและได้คลอดบุตรชายเพียงคนเดียวที่ เมืองชุมพร โดยท่านเจ้าคุณบิดาก็ได้ตั้งชื่อบุตรชายคนนี้ว่า ชุมพร ซึ่งต่อมาก็คือเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) เมื่อ พ.ศ. 2392 ขณะนั้นท่านมีอายุได้เพียง 27 ปี

เมื่อ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นครองสิริราชสมบัติในปี พ.ศ. 2394 ก็โปรดเกล้าฯ ให้ท่านและวงมโหรีของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์รวมถึงครูดนตรีคนอื่น ๆ เข้าไปฝึกหัดมโหรีหลวงถึงใน พระบรมมหาราชวัง เพื่อไว้ใช้ในราชการ ครั้นล่วงมาถึงในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในปีระกาเบญจศก เมื่อพระองค์แต่งตั้งให้บุตรชายของท่านเป็นจางวางมหาดเล็กและพระราชทานพานทองแล้ว พระองค์ก็ได้พระราชทานเบี้ยหวัดแก่ท่านปีละ ๑๐ ตำลึงตลอดมา

หม่อมอินถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2440 เวลา ๑๕.๑๕ นาฬิกา เนื่องจากอุจจาระธาตุพิการ สิริรวมอายุได้ 74 ปี 10 เดือน 25 วัน ในการนี้ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ซึ่งสำเร็จราชการแผ่นดินในขณะนั้น โปรดเกล้าฯ พระราชทานน้ำอาบศพและโกศแปดเหลี่ยม ฉัตรเบญจา จ่าปี่ ๑ กลองชนะ ๕ คู่ พระสงฆ์สวดอภิธรรมเวลากลางคืน เป็นเวลา 3 เดือนเป็นเกียรติยศอย่างมารดาเสนาบดี และพระราชทานน้ำอาบศพส่วนพระองค์ เป็นพิเศษอีกส่วนหนึ่ง โดยมีสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี เสด็จพระราชทานน้ำอาบศพ

กระทั่งวันที่ 23 มีนาคม 2442 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินด้วยเรือพระที่นั่งกลไฟชื่อ ประทีปทัศนาการ ไปเป็นประธานในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมอิน ณ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ในการนี้โปรดเกล้าฯ ให้ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมขุนนครราชสีมา ทอดผ้าไตร 10 ไตร ผ้าขาว 20 พับ