ซากมหานวดารา

ซากมหานวดารา N49 ในเมฆแมเจลแลนใหญ่

ซากมหานวดารา (อังกฤษ: supernova remnant; SNR) คือโครงสร้างที่เกิดจากการระเบิดขนาดใหญ่ของดาวฤกษ์ที่หมดอายุไขและปรากฏการณ์เป็น มหานวดารา ซากมหานวดารายังคงหลงเหลือด้วยคลื่นช็อกที่ขยายตัวออกมา ประกอบด้วยวัตถุที่ดีดตัวออกมาจากการระเบิด รวมถึงวัตถุมวลสารระหว่างดาวระหว่างเส้นทางที่ถูกกวาดเข้ามารวมด้วย

การเกิดมหานวดารามีสองทางก็คือ เมื่อดาวฤกษ์มวลมากไม่มีเชื้อเพลิงต่อไปและหยุดสร้างพลังงานนิวเคลียร์ฟิวชั่นที่แกนกลาง จึงเกิดการยุบตัวลงจากภายในด้วยแรงจากความโน้มถ่วงของมันเองกลายเป็นดาวนิวตรอนหรือหลุมดำ และสองเมื่อดาวแคระขาวที่รวบรวมวัตถุจากดาวข้างเคียงเข้ามาจนกระทั่งมีขนาดถึงมวลวิกฤต และเกิดการระเบิดนิวเคลียร์ความร้อนขึ้น

ผลจากการระเบิดมหานวดาราทั้งสองกรณีทำให้มวลสารระหว่างดาวส่วนใหญ่หรือทั้งหมดถูกขับออกไปด้วยความเร็วประมาณ 10% ของความเร็วแสง หรือราว 3,000 กิโลเมตร/วินาที เมื่อมวลสารเหล่านี้ปะทะกับอวกาศหรือแก๊สระหว่างดาวที่อยู่รอบๆ จึงเกิดเป็นคลื่นช็อคที่ทำให้แก๊สที่มีอุณหภูมิเพิ่มสูงขึ้นมากถึง 10 ล้านเคลวิน และกลายเป็นพลาสมา

ซากมหานวดาราที่โด่งดังที่สุดและถูกเฝ้าสังเกตมากที่สุดน่าจะได้แก่ SN 1987A ซึ่งเป็นมหานวดาราในเมฆแมเจลแลนใหญ่ ค้นพบในปี ค.ศ. 1987 ซากมหานวดาราชื่อดังและเก่าแก่อีกแห่งหนึ่งคือ ซากมหานวดาราไทโค (SN 1572) ซึ่งตั้งชื่อตามไทโค ปราเออ ผู้บันทึกความสว่างจากการระเบิดครั้งแรกของมันได้ (ในปี ค.ศ. 1572) และซากมหานวดาราเคปเลอร์ (SN 1604) ซึ่งตั้งชื่อตาม โยฮันเนส เคปเลอร์ ซากมหานวดาราล่าสุดที่พบในดาราจักรของเราคือ G1.9+0.3 อยู่ในบริเวณใจกลางดาราจักรของเรา มีประมาณว่าได้เกิดการระเบิดมานานประมาณ 140 ปีแล้ว