อาร์ตาบาร์นุสแห่งเปอร์เซีย
อาร์ตาบาร์นุสแห่งเปอร์เซีย (หรือ อาร์ตาบาร์นุสแห่งเฮอร์เคเนีย; กรีกโบราณ: Ἀρτάβανος) เป็นบุคคลสำคัญทางการเมืองของเปอร์เซียในสมัยราชวงศ์อะคีเมนิด ซึ่งมีการบันทึกว่าเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แห่งเปอร์เซียในช่วงนะยะเวลาไม่กี่เดือน (ระหว่าง 465 ปีก่อนคริสตกาล - 464 ปีก่อนคริสตกาล)
อาร์ตาบาร์นุสบุคคลดังกล่าวไม่ได้เป็นบุคคลเดียวกันกับไม่ต้องสับสนกับพระปิตุฉาของกษัตริย์เซอร์ซีสที่มีพระนามเดียวกัน คือ อาร์ตาบาร์นุส บุตรแห่งฮิสตัสเปส (และเป็นพระอนุชาของพระราชบิดาของกษัตริย์เซอร์ซีสที่ 1 คือ กษัตริย์ดาริอุสที่ 1)
อาร์ตาบาร์นุส อาจจะมีต้นกำเนิดมาจากมณฑลเฮอร์เคเนีย และมีบันทึกว่าได้ทำหน้าที่เป็นหัวหน้าขุนนางของกษัตริย์เซอร์ซีสที่ 1 และได้รับการพิจารณาว่าให้ทำหน้าที่เป็นราชมนตรีหรือหัวหน้าผู้คุ้มกันประจำพระองค์
ตามคำกล่าวของอริสโตเติล อาร์ตาบาร์นุสเป็นมีส่วนต่อการทิวงคตของมกุฎราชกุมารดาริอุส จากนั้นก็กลัวว่ากษัตริย์เซอร์ซีสทรงจะหาทางแก้แค้นและจึงดำเนินการปลงพระชนม์กษัตริย์ ในทางกลับกันจูนีอานุส จัสตินุสได้บันทึกไว้ว่า อาร์ตาบาร์นุสมีความทะเยอทะยานส่วนตัวในการครองพระราชบัลลังก์ ในตอนแรกอาร์ตาบาร์นุสลอบปลงพระชนม์กษัตริย์เซอร์ซีสอย่างลับๆ จากนั้นจึงกล่าวหาว่า เจ้าชายดาริอุสเป็นผู้ลอบปลงพระชนม์กษัตริย์ ส่งผลให้พระองค์ทรงถูกสำเร็จโทษ โดยลำดับเหตุการณ์ดังกล่าวยังไม่แน่นอน แต่การสวรรคตของกษัตริย์เซอร์ซีสและมกุฎราชกุมารดาริอุส จึงทำให้พระราชบัลลังก์ว่างลง
และขึ้นมามีอำนาจของอาร์ตาบาร์นุสก็ยังคงไม่แน่ชัดเช่นกัน เรื่องเล่าบางเรื่องก็ว่าอาร์ตาบาร์นุสได้แย่งชิงพระราชบัลลังก์ด้วยตัวเอง ส่วนคนอื่นคิดว่าอาร์ตาบาร์นุสได้แต่งตั้งให้กษัตริย์อาร์ตาเซอร์ซีสที่ 1 ขึ้นเป็นกษัตริย์ และทำหน้าที่เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์และมีอำนาจอยู่เบื้องหลังพระราชบัลลังก์ สถานการณ์เช่นนี้คงอยู่ได้เพียงไม่กี่เดือน ซึ่งมีการบันทึกว่า กษัตริย์อาร์ตาเซอร์ซีสทรงสังหารอาร์ตาบาร์นุสด้วยพระแสงดาบของพระองค์เอง ไม่ว่าจะในการต่อสู้หรือใดๆ ก็ตาม อาร์ตาบาร์นุสก็ปรากฏชื่ออยู่ในกลุ่มกษัตริย์แห่งราชวงศ์อะคีเมนิด แม้ว่าจะไม่มีความเกี่ยวข้องกันกับพระราชวงศ์เลยก็ตาม