สุภาษิตพระร่วง

สุภาษิตพระร่วง มีอีกชื่อว่า สุภาษิตบัณฑิตพระร่วง บางฉบับเพี้ยนเป็น ประดิษฐ์พระร่วง เป็นวรรณคดีคําสอน

โดยคำว่า "พระร่วง" ที่กำกับชื่อเรื่องทำให้เชื่อกันว่าสุภาษิตนี้เป็นถ้อยคำสอนของกษัตริย์สุโขทัยพระองค์หนึ่ง แนวคิดเกี่ยวกับผู้แต่งและสมัยที่แต่ง นักวรรณคดีมีความเห็นต่างกัน เช่น สุภาษิตพระร่วงเป็นพระราชนิพนธ์ของกษัตริย์สุโขทัยพระองค์หนึ่ง คือ พ่อขุนรามคำแหงมหาราช หรือ พระมหาธรรมราชาลิไท บ้างว่าสุภาษิตพระร่วงเป็นหนังสือที่แต่งขึ้นใหม่แต่อ้างว่าเป็นถ้อยคําของพระร่วงเพื่อให้น่าเชื่อถือ บ้างก็ว่าสุภาษิตพระร่วง เป็นภาษิตครั้งพ่อขุนรามคําแหงมหาราช แต่มิใช่ผลงานของผู้ใดผู้หนึ่ง มีการแต่งเพิ่มเติมกันหลายยุคหลายสมัย แต่อย่างน้อยที่สุดสุภาษิตเรื่องนี้น่าจะเป็นที่รู้จักกันตั้งแต่สมัยอยุธยา ดังที่มีต้นฉบับในสมัยอยุธยาตอนปลายในลักษณะคําประพันธ์คู่ขนานกับ โคลงประดิษฐ์พระร่วง ฉบับที่เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายในปัจจุบันคือฉบับที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรสทรงชําระ และจารึกไว้ที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร สมัยต้นรัตนโกสินทร์

สุภาษิตพระร่วงแต่งด้วยร่ายสุภาพ แต่ละวรรคบรรจุข้อคําสอนสั้น ๆ แต่กินความมาก มักจบความในวรรคหรืออย่างมากไม่เกิน 2 วรรค ฉบับที่เป็นร่ายสุภาพน่าจะได้รับการปรับปรุงในคราวที่นํามาจารึกสมัยต้นรัตนโกสินทร์ โดยมีโคลงกระทู้เดียว บัณฑิตพระร่วง ปิดท้าย 1 บท เนื้อหากล่าวถึงพระร่วงผู้รู้แจ้งทรงบัญญัติคําสอนแก่ประชาชนให้นําไปประพฤติปฏิบัติเป็นประโยชน์ในการดําเนินชีวิต

คำสอนของสุภาษิตพระร่วงบางตอนมีอิทธิพลต่อวรรณคดีสมัยหลังหลายเรื่อง เช่น โคลงพาลีสอนน้อง ลิลิตพระลอ ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก เป็นต้น