ลำยอง

ภาพวาดแสดงเครื่องลำยอง

ลำยอง คือ ส่วนประกอบช่วงบนของปั้นลมปราสาทหรือวิหาร

ลำยองหลังคาหน้าจั่ว

ลำยองประดับหลังคาและหน้าบัน มีองค์ประกอบดังนีิ้

ช่อฟ้า

ช่อฟ้าสองชนิดคือช่อฟ้าปากหงส์ (ซ้าย) และช่อฟ้าปากครุฑ (ขวา)

เป็นส่วนซึ่งประดับอยู่ส่วนยอดบนสุดของปลายสันหลังคา

องค์ประกอบของช่อฟ้า

• ส่วนปลายยอดหรือหงอน
• ส่วนปาก
• ส่วนท้อง เรียกว่าอกสุบรรณ

ประเภทของช่อฟ้า

• ช่อฟ้าแบบปากหงส์ เรียกอีกอย่างว่าปากปลา ลักษณะปลายจะงอยทู่หงายขึ้นยื่นไปข้างหน้า
• ช่อฟ้าแบบปากครุฑ เรียกอีกอย่างว่าปากนก ลักษณะปลายจะงอยแหลมโค้งและงุ้มลง
• ช่อฟ้าลาว
• ช่อฟ้าหัวช้าง
• ช่อฟ้าหัวนกเจ่า
• ช่อฟ้าแบบประยุกต์ อื่น ๆ

ใบระกา

เป็นส่วนของปั้นลมประดับตกแต่งอยู่ระหว่างช่อฟ้าและหางหงส์ มีลักษณะลวดลายปลายเรียว มีหลายลักษณะ เช่นลายน่องสิงห์ ลายหอยจับหลัก ลายกระหนก ลายใบเทศ เป็นต้น มีคติความเชื่อว่าเป็นลักษณะของขนปีกของครุฑ

รวยระกา งวงไอยรา นาคสะดุ้ง

ภาพใบระกา งวงไอยรา นาคสะดุ้ง และหางหงส์ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม

• รวยระกา เป็นส่วนที่รองรับใบระกา
• งวงไอยรา เป็นส่วนที่เกี่ยวงอกับแป
• นาคสะดุ้ง เป็นรวยระกาส่วนที่โค้งงอต่อจากงวงไอยรายาวไปจนจรดหางหงษ์

หางหงส์

เป็นส่วนปลายสุดของปั้นลม มีหลายแบบได้แก่ แบบทรงนาค แบบนาคเบือน แบบเศียรนาค แบบเหรา ฯลฯ

ลานหน้าบัน

• 
  ช่อฟ้าอุโบสถวัดพระแก้ว กรุงเทพฯ (ช่อฟ้าแบบปากนก)
• 
  ช่อฟ้าวิหาร วัดเจ็ดยอด เชียงใหม่ (ช่อฟ้าแบบหัวช้าง)
• 
  ช่อฟ้าอุโบสถวัดพระสิงห์ เชียงใหม่ (ช่อฟ้าศิลปลานนา)
• 
  ช่อฟ้าวิหารหลวง วัดสุทัศน์ กรุงเทพฯ (ช่อฟ้าแบบปากปลา)

อ้างอิง

• ฐานานุศักดิ์ของสถาปัตยกรรมไทย
• พุทธศิลปะสถาปัตยกรรม ภาคต้น โดย พระพรหมพิจิตร
• สมคิด จิระทัศนกุล วัด: พุทธศาสนสถาปัตยกรรมไทย โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พ.ศ. 2544. ISBN 974-6006-81-9
• สมภพ ภิรมย์, พลเรือตรี ช่อฟ้า นาคเบือน ตุง องค์การค้าคุรุสภา พ.ศ. 2545. ISBN 974-0086-30-6

แหล่งข้อมูลอื่น

• วัด : พุทธศาสนสถาปัตยกรรมไทย
• ตัวอย่างภาพ ลานหน้าบันวัดพระธาตุจอมปิง ลำปาง เป็นรูปเทพนม