พระไตรปิฎกฉบับซีเซี่ย

พระไตรปิฎกฉบับซีเซี่ย หรือ ฝานต้าจั้งจิง (蕃大藏經)เป็นหนึ่งในชุดพระไตรปิฎกภาษาจีน สร้างขึ้นในอาณาจักรซีเซี่ย สมัยพระเจ้าเหรินจง หรือเมื่อปีที่ 6 รัชสมัยต้าเต๋อแห่งราชวงศ์หยวน หรือค.ศ. 1302 มีจำนวนทั้งสิ้น 3620 ผูก พิมพ์ขึ้นจากอักษรซีเซี่ย แต่คาดว่าจำลองขึ้นจากพระไตรปิฎกฉบับไคเป่า (开宝藏) สมัยราชวงศ์ซ่ง ซึ่งเป็นพระไตรปิฎกฉบับพิมพ์ครบชุดฉบับแรกของโลก ปัจจุบันฉบับซีเซี่ยเหลือเพียงบางส่วนเท่านั้น

แม้ว่าอาณาจักรซีเซี่ยจะถูกชาวมองโกลแห่งราชวงศ์หยวยนทำลายจนพินาศย่อยยับ แต่ยังเหลือพระไตรปิฏกชุดนี้ไว้ โดยชาวหยวนได้สืบทอดมาปรับปรุงให้ดีขึ้น และพิมพ์แพร่หลายต่อในศตวรรษที่ 14 ซึ่งอาณาจักรซีเซี่ยได้อันตรธานไปนานแล้ว และภาษาซีเซี่ย หรือภาษาตังกุต ก็ยังแทบไม่มีคนใช้ ปัจจุบันพระไตรปิฎกชุดนี้ ได้รับการศึกษาและเผยแพร่โดยนาย เอริก กรินสเตด (Eric Grinstead) ซึ่งถ่ายมาจากกรุงปักกิ่ง และเลนินกราด ผู้ที่ตีพิมพ์ฉบับนี้ที่กรุงนิวเดลี ประเทศอินเดีย เมื่อปี 1971 ในชื่อ พระไตรปิฏกฉบับตังกุต (The Tangut Tripitaka) บ้างก็เรียกว่า Mi Tripitaka

ทั้งนี้ ชาวซีเซี่ย หรือชาวตังกุต (Tangut) เป็นชนชาติเชื้อสายทิเบต-พม่า อาศัยอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของจีน ระหว่างปีค.ศ. 1038 - 1227 ชนชาตินี้ได้สถาปนาราชวงศ์ซีเซี่ย (西夏) หรืออาณาจักรไป๋เกาต้าเซี่ยกั๋ว (白高大夏國) คาบเกี่ยวกับราชวงศ์ซ่ง ราชวงศ์เหลียว และราชวงศ์หยวน ทั้ง 4 อาณาจักรนี้ แม้สถาปนาโดยคนต่างเชื้อชาติกัน แต่กับเนื่องเป็นหนึ่งในราชวงศ์ทางการตามประวัติศาสตร์จีนโบราณ อีกทั้ง ทั้ง 4 ราชวงศ์ยังอุปถัมภ์ศาสนาพุทธอย่างยิ่งยวดไม่แพ้กัน

ผิดกันเพียงแต่ว่า ชาวซ่ง ชาวเหลียว และชาวหยวน ใช้ภาษาและอักษรจีนในการจารึกพระไตรปิฎก ขณะที่ชาวซีเซี่ยใช้ภาษาของตนเองในการจารึก เป็นภาษาที่คล้ายกับภาษาทิเบต แต่ใช้อักษรคล้ายจีน หากมีความซับซ้อนในเชิงการผสม ปัจจุบันมีนักวิชาการพยายามรื้อฟื้นภาษาตังกุตขึ้นมาเพื่อใช้งานด้านวิชาการ และมีการเผยแพร่สิ่งพิมพ์สมัยซีเซี่ยดังเช่น พระไตรปิฎกฉบับซีเซี่ยฉบับนี้

บรรณานุกรม

• 蕃大藏经 ใน http://baike.sogou.com/v71501375.htm;jsessionid=74636852C3C70A1F344DFEA6720E8197.n2
• 国图藏西夏文文献的价值 ใน http://nx.cnr.cn/btwh/xxwh/200612/t20061206_504344398.html
• Denis C. et al. (1994). The Cambridge History of China, Vol. 6: Alien Regimes and Border States, 907-1368. Cambridge. Cambridge University Press