พระยายะหริ่ง (พ่าย)

พระยายะหริ่ง (พ่าย) เดิมเป็นพระยาเมืองปัตตานีคนที่ 4 ต่อมาภายหลังจากได้แยกเมืองปัตตานีออกเป็น 7 หัวเมืองจึงได้รับแต่งตั้งเป็นพระยาเมืองยะหริ่งคนที่ 1

ประวัติ

พระยายะหริ่ง (พ่าย) เป็นบุตรของพระยามหานุภาพปรามสงคราม (เค่ง) เจ้าเมืองจะนะ และเป็นน้องชายของพระยาตานี (ขวัญซ้าย)

ในสมัยเมืองปัตตานียังไม่แบ่งเป็น 7 หัวเมือง พระยาตานี (ขวัญซ้าย) ได้รับโปรดเกล้าแต่งตั้งเป็นพระยาเมืองปัตตานี ได้ตั้งศูนย์ว่าราชการอยู่ที่ตำบลนาเกลือ อำเภอเมืองปัตตานี เมื่อถึงแก่อนิจกรรม พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยจึงโปรดเกล้าแต่งตั้ง (พ่าย) ผู้เป็นน้องชายของพระยาตานี (ขวัญซ้าย)เป็นพระยาเมืองปัตตานี พร้อมกับนายเสมใส หรือ (หลวงสวัสดิภักดี นายยิ้มซ้าย) บุตรพระยาตานี(ขวัญซ้าย)เป็นผู้ช่วยราชการ และได้ย้ายศูนย์ว่าราชการการของปัตตานีมาอยู่ที่ ตำบลยามู ในเมืองยะหริ่ง และได้สร้างวัดขึ้นมาเพื่อเป็นศูนย์กลางของเมือง คือ วัดมัชฌิมาวาส (วัดกลาง)

ในช่วงนายพ่ายเป็นเจ้าเมืองปัตตานี ปรากฎว่าเหตุการณ์ยังไม่สงบ มีการทะเลาะกับชาวเมืองปัตตานีบ่อยครั้ง มีการคบคิดเข้าปล้นบ้านเจ้าเมือง ชาวเมืองพากันเกลียดชังเจ้าเมืองซึ่งเป็นชาวสยาม จึงเกิดความวิตกว่า หากชาวเมืองลุกฮือขึ้นมาจะเป็นปัญหาอย่างยิ่ง พระยาตานี (พ่าย) จึงส่งสารฉบับหนึ่งไปยังเมืองสงขลา เมื่อเจ้าเมืองสงขลาทราบแล้วจึงกราบบังคมทูลไปยังพระเจ้าแผ่นดินที่กรุงเทพ จากนั้นจึงมีการปรึกษาหารือกันระหว่างองคมตรีเพื่อนำหลักการปกครองมาใช้ที่ปัตตานี

ในที่สุดที่ประชุมมีความเห็นว่า จำเป็นต้องแยกอำนาจปกครองที่เมืองปัตตานี เพื่อความสะดวกต่อการปกครอง พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย จึงส่งพระยาอภัยสงครามมาเพื่อปรึกษากับเจ้าเมืองสงขลา โดยแยกเมืองปัตตานีออกเป็น 7 หัวเมือง ได้แก่ ปัตตานี ยะหริ่ง หนองจิก รามัน ยะลา ระแงะและสาย (สายบุรี)

เมื่อแยกเมืองปัตตานีเป็น 7 หัวเมืองเรียบร้อยแล้ว จึงแต่งตั้งให้ (พ่าย) เป็นพระยาเมืองยะหริ่ง ต่อมาเมื่อพระยายะหริ่ง (พ่าย) ถึงแก่อนิจกรรม จึงแต่งตั้งให้ นายเสมใส หรือ (หลวงสวัสดิภักดี นายยิ้มซ้าย) บุตรพระยาตานี (ขวัญซ้าย) มาปกครองเมืองยะหริ่งแทน