จิตรกรรมภูมิทัศน์

“เดินเล่นในฤดูใบไม้ผลิ” (Strolling About in Spring) ราว ค.ศ. 600

“คนเกี่ยวข้าว” (The Harvesters) โดย ปิเอเตอร์ บรูเกล ค.ศ. 1565

“ร้อนผิดฤดูที่เวอร์มอนท์” (Indian Summer) โดยวิลลาร์ด ลีรอย เมทคาลฟ ซึ่งเป็นภาพเขียนนอกสถานที่

จิตรกรรมภูมิทัศน์ (ภาษาอังกฤษ: Landscape art) เป็นจิตรกรรม ที่แสดงทิวทัศน์เช่นภูเขา, หุบเขา, ต้นไม้, แม่น้ำ, และป่า และมักจะรวมท้องฟ้า นอกจากนั้นสภาวะอากาศก็อาจจะมีส่วนสำคัญในการวางองค์ประกอบของภาพด้วย

ในคริสต์ศตวรรษที่ 1 ชาวโรมันตกแต่งห้องด้วยจิตรกรรมฝาผนังที่เป็นภาพภูมิทัศน์ซึ่งพบที่ปอมเปอีและเฮอร์คิวเลเนียม

คำว่า “landscape” มาจากภาษาดัทช์ landscape “landschap” ซึ่งหมายถึงบริเวณที่เก็บเกี่ยวแล้ว และนำเข้ามาใช้ในภาษาอังกฤษในคริสต์ศตวรรษที่ 17 เมื่อต้น คริสต์ศตวรรษที่ 15 การเขียนภาพภูมิทัศน์เป็นศิลปะการเขียนแบบหนึ่งในยุโรป ซึ่งใช้เป็นฉากหลังของกิจการต่าง ๆ ส่วนใหญ่จะเป็นศิลปะคริสต์ศาสนา เช่น ภาพในหัวเรื่อง “พระเยซูหนีไปอียิปต์”, หรือฉากการเดินทางของแมไจเพื่อนำของขวัญมาให้พระเยซู หรือ ภาพเขียนเกี่ยวกับนักบุญเจอโรมเมื่อไปจำศีลอยู่ในทะเลทราย

การเขียนภาพภูมิทัศน์ของจีนจะเป็นภูมิทัศน์ล้วน ๆ ถ้ามีคนอยู่ในรูปก็จะเป็นส่วนประกอบที่ไม่สำคัญหรือเพียงเป็นสิ่งเทียบถึงขนาดของธรรมชาติ และเป็นการเชิญชวนให้ผู้ชมภาพมีความรู้สึกว่ามีส่วนร่วมในภาพเขียน การเขียนภาพลักษณะนี้มีลักษณะสมบูรณ์แบบมาตั้งแต่การเขียนภาพด้วยหมึก

ในยุโรปจอห์น รัสคิน และ เซอร์เค็นเน็ธ คลาคกล่าวว่าการเขียนภาพภูมิทัศน์เป็นศิลปะที่สร้างขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำให้ผู้คนเกิดความซาบซึ้งในความสวยงามของธรรมชาติ คลาคกล่าวว่าในการเขียนภาพภูมิทัศน์ตั้งอยู่บนพื้นฐานสี่อย่าง: การยอมรับในสัญลักษณ์ที่เห็น, ความอยากรู้อยากเห็นเกี่ยวกับธรรมชาติ, การสร้างจินตนิยมที่มึพี้นฐานมาจากความกลัวธรรมชาติ และ ความเชื่อที่ว่าทุกสิ่งทุกอย่างจะลงเอยด้วยดีที่เป็นสิ่งที่สามารถทำให้เกิดขึ้นได้

ในสหรัฐอเมริกาช่างเขียนภาพสกุลศิลปะลุ่มแม่น้ำฮัดสันที่รุ่งเรื่องราวกลางคริสต์ศตวรรษที่ 19 มีชื่อเสียงในการวิวัฒนาการเขียนภาพภูมิทัศน์ นักเขียนภาพกลุ่มนี้สร้างภาพเขียนขนาดยักษ์เพื่อจะสามารถพยายามแสดงความยิ่งใหญ่ของภูมิทัศน์ตามที่เห็น ปรัชญาของงานของทอมัส โคลซึ่งถือกันว่าเป็นผู้ก่อตั้งตระกูลการเขียนนี้ก็เช่นเดียวกับปรัชญาการเขียนภาพภูมิทัศน์ในยุโรป — เป็นความศรัทธาของมนุษย์ที่ทำให้มีความรู้สึกดีขึ้นจากการซาบซึ้งในคุณค่าของความสวยงามและความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ งานของศิลปินตระกูลแม่น้ำฮัดสันรุ่นหลังเช่นงานของ แอลเบิร์ต เบียร์สตัดท์จะสร้างงานที่สร้างความน่ากลัวขึ้นโดยการเน้นอำนาจของธรรมชาติ

นักสำรวจ, นักธรรมชาติวิทยา, ชาวทะเล, พ่อค้า, หรือผู้ตั้งถิ่นฐานที่มาถึงแผ่นดินแคนาดาเมื่อสมัยแรก ๆ ในการสำรวจต้องเผชิญกับธรรมชาติที่ค่อนข้างจะอันตรายจากทะเล นักสำรวจเหล่านี้พยายามปรับปรุงสถานการณ์โดยการทำแผนที่, บันทึก, และตั้งหลักแหล่ง ความเข้าใจธรรมชาติจากการสังเกตของแต่ละคนก็ต่างกันไป บันทึกจากความรู้สึกเหล่านี้มีตั้งแต่ถูกต้องตามความเป็นจริงไปจนการจินตนาการที่เกินความจริงเอามาก ๆ และการสังเกตเหล่านี้ก็ถูกบันทึกในรูปของภาพภูมิทัศน์ ภาพเขียนที่เป็นตัวอย่างที่ดีของการเขียนภาพภูมิทัศน์คานาดาคือภาพจากจิตรกรใน “กลุ่มเจ็ดคน” (Group of Seven) ที่มีชื่อเสียงในคริสต์ทศศตวรรษ

ภาพภูมิทัศน์แบบต่าง ๆ

• “Vedute” เป็นภาษาอิตาลีที่แปลว่า “ทิวทัศน์” ใช้ในการเขียนภาพภูมิทัศน์ซึ่งนิยมกันในคริสต์ศตวรรษที่ 18
• “ภูมิทัศน์ฟ้า” หรือ “ภูมิทัศน์เมฆ” (Skyscape หรือ Cloudscape) คือการเขียนภาพเมฆ, สภาวะอากาศ หรือบรรยากาศ
• “ภูมิทัศน์ผิวพระจันทร์” (Moonscape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ของพระจันทร์
• “ภูมิทัศน์ทะเล” (Seascape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ทะเล มหาสมุทร และหาด
• “ภูมิทัศน์แม่น้ำ” (Riverscape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ของแม่น้ำหรือลำธาร
• “ภูมิทัศน์เมือง” (Cityscape หรือ townscape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ของเมือง
• “ภูมิทัศน์สิ่งสร้าง” หรือ “ภูมิทัศน์สถาปัตยกรรม” (Hardscape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ของบริเวณที่ลาดด้วยยางหรือคอนกรีต เช่นถนน หรือทางเดินเท้า หมู่บ้านที่เป็นคอนกรีต หรือบริเวณอุตสาหกรรม
• “ภูมิทัศน์เหินฟ้า” (Aerial landscape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ผิวโลกเหมือนกับมองจากอากาศ โดยเฉพาะที่เห็นจากเรือบินหรือยานอวกาศ การเขียนเช่นนี้จะไม่มีขอบฟ้า และอาจจะรวมกับ “ภูมิทัศน์ฟ้า” เช่นงานของจอร์เจีย โอคีฟ หรือ งาน “ภูมิทัศน์ผิวพระจันทร์” ของ แนนซี เกรฟส์ (Nancy Graves) หรืองาน “ภูมิทัศน์สิ่งสร้าง” โดย อีวอน จาเค็ท (Yvonne Jacquette)
• “ภูมิทัศน์เหนือจริง” (Inscape) คือการเขียนภาพภูมิทัศน์ที่มักจะเป็นแบบลัทธิเหนือจริง หรือ แบบนามธรรม

ระเบียงภาพ

• 
  “หนีไปอียิปต์” ราว ค.ศ. 1515-1524, โดยโยอาคิม พาติเนียร์ (Joachim Patinir)
• 
  “ตลาดขายปลาใหญ่” (Great fish market) ค.ศ. 1603 โดย ยาน บรูเกิลผู้ลูก (Jan Bruegel)
• 
  “จัตุรัสซานมาร์โค เวนิส” ราว ค.ศ. โดย คานาเล็ตโต (Canaletto) คริสต์ศตวรรษที่ 18
• 
  “เดรสเด็น” ราว ค.ศ. 1765 โดย เบอร์นาร์โด เบลลอตโต (Bernardo Bellotto)
• 
  ภาพเขียนภูมิทัศน์ทะเล ราว ค.ศ. 1845 โดย ทอมัส โคล (Thomas Cole)
• 
  ภาพเขียน ราว ค.ศ. 1846-1847 โดย ทอมัส โคล (Thomas Cole)
• 
  “Dämmerung in der Wildnis” ราว ค.ศ. 1860 โดย เฟรดเดอริค เอ็ดวิน เชิร์ช (Frederick Edwin Church)
• 
  “ฤดูหนาว” ราว ค.ศ. 1870 โดย Alexej Kondratjewitsch Sawrassow
• 
  “ทางน้ำที่ Abcoude” (A Watercourse at Abcoude) โดย พอล เกเบรียล (Paul Gabriël)
• 
  “ภูเขาเซนต์วิคทัวร์” (La Montagne Sainte-Victoire ) ค.ศ. 1885-1895 โดย พอล เซซาน

ดูเพิ่ม

• จิตรกรรม
• ภูมิทัศน์
• ศิลปะตะวันตก
• ตระกูลการเขียนภาพแบบลุ่มแม่น้ำฮัดสัน