หลวงทวยหาญรักษา (เพิ่ม)

นายร้อยเอก หลวงทวยหาญรักษา มีชื่อตัวว่า เพิ่ม เป็นทหารภายใต้บังคับบัญชาของเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) ได้ร่วมเดินทางไปในสงครามปราบฮ่อ เมื่อ พ.ศ. 2428 และปราบเงี้ยวมณฑลพายัพเมื่อ พ.ศ. 2445 หลวงทวยหาญรักษายังเป็นกวีผู้หนึ่ง ได้แต่งนิราศหลวงพระบาง บันทึกเรื่องราวการเดินทางไปปราบฮ่อ ซึ่งได้ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2434 แต่งพระลอคำกลอนซึ่งตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2437 และผลงานเรื่องสุดท้ายของท่านคือนิราศปราบเงี้ยวมณฑลพายัพหรือรายงานปราบเงี้ยว ซึ่งแต่งไว้ไม่จบเรื่อง ไม่ทราบปีที่ถึงแก่กรรม แต่จากคำนำนิราศปราบเงี้ยวมณฑลพายัพที่พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2469 หลวงทวยหาญรักษาได้ถึงแก่กรรมไปแล้ว

อ้างอิง

• ณัฐวุฒิ สุทธิสงคราม. พระลอคำกลอนกับชีวิตและงานวรรณกรรมของนายร้อยเอกหลวงทวยหาญรักษา (เพิ่ม). กทม. คลังวิทยา. 2515