สิหิงคนิทาน

สิหิงคนิทาน
ผู้ประพันธ์	พระโพธิรังสี
ประเทศ	อาณาจักรล้านนา
ภาษา	ภาษาบาลี
ประเภท	ตำนาน

สิหิงคนิทาน เป็นตำนานที่กล่าวถึงประวัติการสร้างและการประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ แต่งโดยพระเถระ นามว่า พระโพธิรังสี แต่งไว้เป็นภาษาบาลีระหว่าง พ.ศ. 1945–1985 ในรัชสมัยพญาสามฝั่งแกนแห่งราชวงศ์มังราย ตำนานกล่าวถึงการสร้างพระพุทธสิหิงค์ที่ลังกา โดยพญานาคกษัตริย์ 3 พระองค์ พระอรหันต์ 20 รูป เมื่อราว พ.ศ. 700 และนำเข้ามาสู่สยามประเทศ ประมาณ พ.ศ. 1850 โดยประดิษฐานอยู่ที่กรุงสุโขทัย ต่อมามีผู้นำไปประดิษฐานที่ พิษณุโลก กรุงศรีอยุธยา กำแพงเพชร เชียงราย แล้วนำกลับมาประดิษฐานที่กรุงศรีอยุธยาและเชียงใหม่ ต่อมาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงพระนิพนธ์ต่อจากพระโพธิรังษี ฉบับปัจจุบันหลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) ได้เรียบเรียงขึ้นใหม่ เป็นตำนานย่อและมีข้อวิจารณ์ทางโบราณคดีเพิ่มเติม

สิหิงคนิทาน เป็นกลุ่มตำนานรุ่นเก่า แต่งเป็นบทร้อยกรอง 138 คาถา เป็นปัฐยาวัตร 105 บท โตฎก 10 คาถา วังสัฏฐะ 6 คาถา อินทวชิรา 5 คาถา มาลินี 2 คาถา คาถาเหล่านี้มักเป็นบทสนทนา คำอุทานหรือคิดคำนึง ใช้สำนวนลีลาเล่าเรื่องเหมือนอย่างนิทานไทย มีบทพรรณาและบทสนทนาโต้ตอบสลับกัน มีการสอดแทรกธรรมะคำสอน เช่นเรื่องกรรม การประพฤติตนตามหลักศีล 5 และสัปปุริสธรรม เต็มไปด้วยปาฏิหาริย์ มีบุคคลหรือสิ่งพิเศษ มีการอธิบายเหตุผลของเหตุการณ์ต่าง ๆ วิธีการอธิบายนี้เข้าใจว่าได้รับอิทธิพลจากผลงานอรรถกถาบาลี ส่วนจบเสนอตามรูปแบบผลงานบาลีของลังกา ในผลงาน 3 เรื่อง ที่ มีรายละเอียดแตกต่างกันไป จามเทวีวงศ์บอกว่าพระโพธิรังสีเป็นผู้แต่งในสิหิงคนิทาน แล้วยังเพิ่มเติมประวัติการแต่ง ด้วยการบอกว่า พระสาครสามีเป็นผู้อาราธนาให้แต่ง ใน รัตนพิมพวงศ์ มีรายละเอียดขึ้นมาก รวมถึงบอกวัตถุประสงค์การแต่ง