วัดมณีบรรพตวรวิหาร

วัดมณีบรรพตวรวิหาร
ชื่อสามัญ	วัดมณีบรรพตวรวิหาร, วัดเขาแก้ว
ที่ตั้ง	ตำบลระแหง อำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก
ประเภท	พระอารามหลวงชั้นตรีชนิดวรวิหาร
นิกาย	มหานิกาย
พระพุทธรูปสำคัญ	พระพุทธรูปแสนทอง
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดมณีบรรพตวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรีชนิดวรวิหาร สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลระแหง อำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก มีเนื้อที่ 13 ไร่ 1 งาน มีธรณีสงฆ์ 8 แปลง พื้นที่ 45.70 ไร่

วัดมณีบรรพตวรวิหาร เดิมเรียกว่า วัดเขาแก้ว เรียกชื่อตามลักษณะภูมิประเทศที่ตั้งวัดที่เป็นภูเขาและมีหินแก้วสีขาวหรือหินเขี้ยวหนุมานเป็นจำนวนมาก สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2390 มีหลวงพ่อเณรหรือชาวบ้านเรียกว่า ขรัวเณร หรือ ขรัวตาเณร เป็นผู้ริเริ่มสร้างวัดและปกครองวัดเป็นรูปแรก โดยฆราวาสที่สร้างและบูรณะตั้งแต่ต้น คือ ท่านเผือก เศรษฐีเจ้าของตลาดในจังหวัดสุโขทัย ได้ทำการก่อสร้างพระอุโบสถและศาลาการเปรียญขึ้น เมื่อ พ.ศ. 2435 ต่อมาพระวิสุทธิ สมณาจารย์ (ตุ่น) ได้บูรณปฏิสังขรณ์วัดนี้ตลอดมา วัดได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาวันที่ 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2436 เขตวิสุงคามสีมากว้าง 24 เมตร ยาว 24 เมตร ได้รับการสถาปนาให้เป็นพระอารามหลวงชั้นตรีชนิดวรวิหารนับตั้งแต่วันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2505

อาคารเสนาสนะที่สำคัญ ได้แก่ พระอุโบสถสร้างแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2513 กว้าง 8 เมตร ยาว 16 เมตร ประดิษฐาน พระพุทธรูปแสนทองหรือหลวงพ่อแสนหลวง อัญเชิญจากวัดร้างชื่อ วัดห้วยขนุน บริเวณอำเภอแม่ระมาด เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะเชียงแสน พระประธานในพระอุโบสถ เป็นพระพุทธรูปปางปฐมเทศนาและมีพระเบญจวัคคีย์นั่งฟังอยู่ เรือนไทยไม้สักประดิษฐานพระพุทธรูปโบราณซึ่งแกะสลักจากหินอ่อนและทรงเครื่องตามศิลปะแบบพม่า พระธาตุเจดีย์ภายในประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ องค์พระเจดีย์เป็นศิลปะมอญ มีลักษณะเป็นทรงระฆังคว่ำ ฐานเจดีย์เป็นแบบย่อมุมไม้สิบหก หอไตรกลางน้ำทำด้วยไม้ สร้างขึ้นในสมัยอยุธยา ปัจจุบันชำรุดทรุดโทรมอย่างมาก ลวดลายแกะสลักเลือนรางจนแทบมองไม่เห็น