ผู้ใช้:Anyamas/ทดลองเขียน

เทศ นัฏกานุรักษ์

คุณหญิงเทศ นัฏกานุรักษ์ หรือ คุณหญิงครู นาฏศิลปินยอดเยี่ยมของประเทศไทย มีชื่อเสียงโดดเด่นในด้าน "ละครดึกดำบรรพ์"

ประวัติ

คุณหญิงเทศ เดิมชื่อเทศ การสาสนะ เป็นบุตรของนายเนียมและนางเมือง การสาสนะ เกิดเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2421 ตรงกับวันเสาร์ แรม 4 ค่ำ เดือน 9 ปีขาล เมื่ออายุได้ 10 ปี ได้เข้าอยู่ในบ้านเจ้าพระยาเทเวศรวงศ์วิวัฒน์ (ม.ร.ว. หลาน กุญชร) ที่ถนนอัษฎางค์ (วังบ้านหม้อ) บ้านนี้เคยเป็นวังของพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้นสอง กรมพระพิทักษเทเวศร์ (พระองค์เจ้ากุญชร) ซึ่งมีละครและโขนอยู่ในวัง ต่อมาเมื่อสิ้นพระชนม์แล้ว พระสิงหนาทฯ ทรงได้รับมรดกตกทอดมา โดยมีหม่อมเข็ม และหม่อมคร้ามเป็นผู้ที่มีชื่อเสียงในคณะละครของพระองค์

คุณหญิงเทศได้เข้าเป็นลูกศิษย์ของหม่อมคร้าม (ชำนาญการรำตัวยักษ์) และหม่อมเข็ม (ชำนาญการรำตัวพระ) และได้รับความรู้ด้านอื่นๆ จากหม่อมของเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์อีกหลายท่าน ฝึกหัดการรำเป็นตัวละครยักษ์จนชำนาญ ต่อมาคุณหญิงเทศมีชื่อเสียงเด่นที่สุดในสมัยเจ้าพระยาเทเวศรฯ ในด้านละครดึกดำบรรพ์ โดยได้รับบทเป็นตัวละครสำคัญ คือ ระตูจรกา และเจ้าเงาะ นอกจากนี้ ตัวละครตัวเด่นอีกตัวหนึ่งที่คุณหญิงเทศได้แสดงเป็นตัวนางเพียงครั้งเดียว คือ นางสูรปนขา

คุณหญิงเทศได้สมรสกับพระยานัฏกานุรักษ์ (ทองดี สุวรรณภารต) ต่อมาในรัชกาลที่ 6 พระยานัฏกานุรักษ์ได้รับราชการในกรมมหรสพ คุณหญิงเทศจึงได้เข้าไปเป็นครูละครหลวง และแสดงถวายตัวในบทต่าง ๆ จนได้รับพระราชทานตราจตุตถจุลจอมเกล้าจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว คุณหญิงเทศจึงได้เป็นคุณหญิงก่อนที่พระยานัฏกานุรักษ์ได้เป็นพระยา และได้เลื่อนตราจตุตถจุลจอมเกล้าเป็นชั้น 3 ในปี พ.ศ. 2462 ได้รับพระราชทานเข็มพระปรมาภิไธยราม.ร ชั้น 2 และได้รับพระราชทานเสมา ร.ร. 6 ชั้นเข็มข้าหลวงเดิม นอกจากนี้คุณหญิงเทศยังได้รับพระราชทานเจิมในวันพิธีไหว้ครูละคร การได้รับพระราชทานเจิมในครั้งนี้ ทำให้คุณหญิงเทศกล้าครอบโขนให้แก่ศิษย์ไปจำนวนหนึ่ง แม้จะขัดต่อคติทางนาฏศิลป์โขนที่ต้องใช้ครูผู้ชายครอบ

พ.ศ. 2469 คุณหญิงเทศออกจากราชการเนื่องจากการปรับงบประมาณแผ่นดิน และได้กลับเข้าราชการในกระทรวงวังใน พ.ศ. 2470 ในตำแหน่งผู้ฝึกละครหลวง ที่สอนการรำได้ทุกท่าทาง คือ พระ ยักษ์ ลิง และนาง

พ.ศ. 2483 คุณหญิงเทศได้ถ่ายทอดวิชาครั้งสุดท้ายในช่วงอายุ 62 ปี ในการแสดงละครที่จัดขึ้นที่หอประชุมจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เพื่อหาเงินส่งไปบำรุงขวัญทหารแนวหน้าในสงครามระหว่างไทยกับอินโดจีนของฝรั่งเศส

แม้ในช่วงวัย 80 ปีเศษ คุณหญิงเทศก็ยังได้ถวายงานตรวจสอบ "การออกองค์" ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว นับเป็นงานชิ้นสุดท้ายในวิชานาฏศิลป์ และถึงแก่อนิจกรรม เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ.2510

อ้างอิง

• "คุณหญิงนัฏกานุรักษ์ (เทศ สุวรรณภารต)". สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2562. {{cite web}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |access-date= (help)
• นารีผู้มีคุณ เล่ม 2. กรุงเทพฯ: สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติไทย สำนักเลขานายกรัฐมนตรี. 2535.
• อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณหญิงเทศ นัฏกานุรักษ์ ณ ฌาปนสถานวัดธาตุทอง วันอาทิตย์ที่ 25 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2511. 2511. สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม 2562. {{cite book}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |access-date= (help)