ธรรมทายาทสูตร

ธรรมทายาทสูตร หรือ ธัมมทายาทสูตร เป็นพระสูตรในพระสุตตันตปิฎก หมวดมัชฌิมนิกาย หมวดมูลปัณณาสก์ อยู่ในวรรคคือ มูลปริยายวรรค สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงพระสูตรนี้ แก่พระภิกษุทั้งหลาย ณ วัดเชตวันมหาวิหาร ที่สร้างโดยท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีในนครสาวัตถี โดยสมเด็จพระบรมศาสนาทรงสั่งสอนด้วยความเอ็นดู ให้ภิกษุทั้งหลายเป็นธรรมทายาทของพระองค์ อย่าได้เป็นอามิสทายาทของพระองค์ จากนั้น พระสารีบุตร อัครสาวกได้แสดงธรรมต่อถึงหนทางในการปฏิบัติธรรม เพื่อยังให้เกิดความสงัดขึ้นแก่ตน และอริยมรรคมีองค์ 8 อันเป็นหนทางแห่งการดับทุกข์

ที่มา

ปปัญจสูทนี อรรถกถามัชฌิมนิกาย ได้พรรณนาเหตุเกิดขึ้นของพระสูตรนี้ว่า มหาชนได้ถวายสักการะลาภสักการะเป็นอันมากเแก่พระพุทธองค์ อันเป็นอานิสงส์ที่พระศาสดาได้ทรงสั่งสมทานบารมี ให้บริบูรณ์แล้ว ตั้ง 4 อสงไขย บรรดาพระภิกษุทั้งหลายก็พลอยได้รับลาภสักการะนั้นด้วย

อย่างไรก็ตาม เมื่อภิกษุบางประเภทได้รับอานิสงส์จากการที่มหาชนถวายสักการะพระศาสดา จนกลายเป็นผู้ติดในปัจจัย แต่โดยที่พระตถาคตไม่สามารถจะบัญญัติสิกขาบท ห้ามว่าปัจจัยเป็นของไม่สมควร จึงทรงแสดงธรรมทายาทปฏิปทา ซึ่งจักเป็นเหมือนการบัญญัติสิกขาบทแห่งกุลบุตรทั้งหลายผู้ใคร่ต่อการศึกษา

โดยตรัสยกตัวอย่างว่า พระองค์ฉันพระกระยาหารเหลือ ภิกษุ ๒ รูปหิวเป็นกำลังมาเฝ้าพระองค์ก็ทรงอนุญาตว่า ถ้าจะฉันก็ฉันได้ ถ้าไม่ฉันก็จะทรงเททิ้ง พระภิกษุรูปหนึ่งทนหิว ไม่ฉัน ด้วยระลึกถึงพระพุทธพจน์ที่ให้รับมรดกธรรม ไม่รับมรดกอามิส แต่อีกรูปหนึ่งฉันอาหารที่เหลือนั้น พระบรมศาสดาจึงตรัสว่า ทรงสรรเสริญภิกษุที่ยอมหิวมากกว่า

เนื้อความโดยย่อ

สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงตรัสแก่ภิกษุทั้งหลายว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงเป็นธรรมทายาท อย่าเป็นอามิสทายาท ของเราตถาคตเลย" จากนั้น พระสารีบุตรได้แจกแจงต่อจากพระศาสดาว่า ภิกษุผู้เป็นอามิสทายาท ย่อมถูกตำหนิด้วยเหตุ 3 ประการ คือ 1.ไม่ศึกษาความสงัดตามพระศาสดา 2.ไม่ละธรรมที่พระศาสดาตรัสให้ละ 3. มักมาก ย่อหย่อน ตกอยู่ในอำนาจนิวรณ์ 5 ภิกษุผู้เป็นธรรมทายาทของพระศาสดา ได้รับสรรเสริญ 3 ประการ คือ 1. ศึกษาความสงัด ตามพระศาสดา 2.ละธรรมที่พระศาสดาตรัสให้ละ 3.ไม่มักมากในลาภ ไม่เป็นผู้ย่อหย่อน ไม่ตกอยู่ในอำนาจนิวรณ์ 5 (ธรรมทายาทสูตร) 17/207/14 ธรรมอันลามกได้แก่ โลภะ โทสะ ผูกโกรธ ริษยา ตระหนี่ มายาโอ้อวด หัวดื้อ แข่งดี ถือตัว ดูหมิ่น มัวเมา เลินเล่อ ภิกษุอาศัยข้อปฏิบัติอันเป็นทางสายกลาง คือ อริยมรรคมีองค์ 8 เพื่อละธรรมอันลามกเหล่านั้น

บรรณานุกรม

• พระไตรปิฎกมหามกุฏราชวิทยาลัย. พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม 1 ภาค 1, ธรรมทายาทสูตร
• พระไตรปิฎกมหามกุฏราชวิทยาลัย. ปปัญจสูทนี อรรถกถามัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม 1 ภาค 1,
• สุชีพ ปุญญานุภาพ. (2550). พระไตรปิฎกฉบับประชาชน. กรุงเทพมหานคร. กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม.

ตัวบท

ธรรมทายาทสูตร

Dhammadayada Sutta