ต่อมไร้ท่อ

ต่อมไร้ท่อ

ต่อมไร้ท่อ (อังกฤษ: endocrine gland) คือ ต่อมที่มีการผลิตสารแล้วลำเลียงสารทางกระแสเลือด

ลักษณะ

มีลักษณะดังนี้

1. ไม่มีท่อลำเลียงสาร (ใช้เส้นเลือดในการลำเลียงแทน)
2. มีเส้นเลือดฝอยมาเลี้ยงมากมาย
3. ลักษณะเนื้อเยื่อในต่อมจะแตกต่างจากเนื้อเยื่อข้างเคียง
4. จะพบสารในเส้นเลือด เหมือนกันกับต่อมที่อยู่ข้างเคียง
5. สร้างสารมีฤทธิ์จำเพาะต่ออวัยวะเป้าหมาย (target organ) สารหลักที่สร้าง ได้แก่ ฮอร์โมน

ประวัติ

ปี พ.ศ. 2391 นักสรีรวิทยาชาวเยอรมัน ชื่ออาร์โนล เอ เบอร์โทลด์ (Arnold A. Berthold) ได้ทำการทดลองเพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาของลูกไก่เพศผู้ไปเป็นไก่เพศผู้ที่โตเต็มวัย โดยจัดการทดลองเป็น 3 ชุด ชุดแรกให้ไก่เจริญตามปกติ ชุดที่ 2 อาร์โนลตัดอัณฑะของลูกไก่ออก แล้วเฝ้าสังเกตลักษณะของลูกไก่จนเจริญเป็นไก่ที่โตเต็มวัย พบว่าเมื่อโตเต็มวัยไก่ตัวนี้จะมีลักษณะคล้ายเพศเมีย คือ มีหงอนและเหนียงคอสั้นขนหางสั้นและมีนิสัยไม่ค่อยต่อสู้กับไก่ตัวอื่นๆ ชุดที่ 3 อาร์โนลตัดลูกอัณฑะลูกไก่ทดลองออก จากนั้นนำอัณฑะของลูกไก่อีกตัวหนึ่งมาปลูกถ่ายลงในบริเวณช่องท้อง ตรงตำแหน่งที่ต่ำกว่าตำแหน่งอัณฑะเดิม จากการตรวจสอบพบว่าอัณฑะใหม่มีเลือดมาหล่อเลี้ยงและสามารถทำงานได้ เมื่อติดตามสังเกตพบว่าลูกไก่เจริญเติบโตตามปกติเหมือนไก่เพศผู้ทั่วไป

ต่อมาพบว่าอัณฑะของไก่ผลิตสารเคมีซึ่งลำเลียงไปตามระบบหมุนเวียนเลือด สารเคมีนี้เองจึงเชื่อว่ามีบทบาทควบคุมการเจริญของหงอน เหนียงคอ และลักษณะอื่นๆของไก่เพศผู้ที่โตเต็มวัย และเรียกสารเคมีนี้ว่า ฮอร์โมน (Hormone) ซึ่งผลิตจากเนื้อเยื่อหรือต่อมไร้ท่อ

ตัวอย่าง ต่อมไร้ท่อ ได้แก่ ต่อมหมวกไต (Adrenal gland) , ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) , ต่อมไธรอยด์ (Thyroid gland) , ต่อมพาราไธรอยด์ (Parathyroid gland) เป็นต้น

ดูเพิ่ม

• ระบบต่อมไร้ท่อ