จินเซนโนไซด์
จินเซนโนไซด์ (อังกฤษ: Ginsenoside) จินเซนโนไซด์เป็นสารประกอบธรรมชาติที่มีโครงสร้างทางเคมีเป็นไตรเทอร์ปีนซาโปนิน (Triterpene Saponins) ส่วนใหญ่เป็นโครงสร้างที่ประกอบขึ้นจากวงแหวนอะตอมของคาร์บอน 4 วงและมีโมเลกุลของน้ำตาลเช่น แรมโนส (Rhamnose) ไซโลส (Xylose) หรือ อาราบิโนส (Arabinose) มาจับเกาะกับคอร์บอนอะตอมที่ตำแหน่งที่ 3 และ 20 สารประกอบกลุ่มจินเซ็นโนไซด์ถูกเรียกแทนด้วยชื่อย่อทางวิทยาศาสตร์ว่า “Rx” ซึ่ง“R” หมายถึงราก(Root)ในขณะที่ “x”จะแทนด้วยอักษรภาอังกฤษต่างๆ เพื่อใช้อธิบายถึงคุณสมบัติทางเคมีที่แตกต่างกันไปของโสมแต่ละชนิด จากการจำแนกคุณสมบัติทางเคมีเบื้องต้น ทำให้นักวิทยาศาสตร์สามารถแบ่งประเภทสารประกอบจินเซ็นโนไซด์(5)ได้ทั้งหมด4 กลุ่ม โดยแบ่งออกเป็นกลุ่มที่มีปริมาณจินเซนโนไซด์สูงและพบได้บ่อย 2 กลุ่ม (รูปที่ 1) ดังนี้
- กลุ่มโครงสร้าง Protopanaxadiol(PPD) เช่น Ra1, Ra2, Ra3, Rb1, Rh2 ,Rb2 และ Rb3 เป็นต้น
- กลุ่มโครงสร้าง Protopanaxatriol(PPT) เช่น Re, Rf, Rg1, Rg2 และ Rh1 เป็นต้น
และสารประกอบกลุ่มจินเซ็นโนไซด์อีก 2 กลุ่มที่มีปริมาณจินเซนโนไซด์ไม่สูงและพบได้น้อย ได้แก่
- กลุ่มโครงสร้าง Pentacyclic Oleanane saponin เช่น Ro เป็นต้น
- กลุ่มโครงสร้าง Ocotillol saponin เช่น F11 และ R15 เป็นต้น
โครงสร้างที่หลากหลายของสารประกอบกลุ่มจินเซนโนไซด์ ทำให้นักวิทยาศาสตร์ทำการศึกษาทดลองค้นคว้าทั้งในระดับห้องปฏิบัติการ และระดับคลินิกเกี่ยวกับฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาเพื่อนำมาใช้เป็นยาและอาหารฟังก์ชัน ที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพหลายๆด้าน
คุณลักษณะเฉพาะของจินเซนโนไซด์
[แก้]เมื่อตรวจแยกวิเคราะห์ด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์พบว่า ในโสมมีสารจินเซนโนไซด์กว่า 150 ชนิด และมีฤทธิ์ที่แตกต่างกันไป เช่น
- ปกป้องเซลล์ประสาท[1]
- ต่อต้านอนุมูลอิสระ[2]
- ควบคุมกระบวนการสร้างเส้นเลือดใหม่[3]
- เป็นพิษต่อเซลล์ (Cytotoxicity) ซึ่งอาจนำไปใช้ในกระบวนการกำจัดเซลล์มะเร็งในยาบางชนิดได้[4]
การตรวจวัดคุณภาพของสารจินเซนโนไซด์
[แก้]การตรวจวัดคุณภาพของสารจินเซนโนไซด์สามารถทำได้โดยใช้เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่เรียกว่า HPTLC (High Performance Thin Layer Chromatographyเพื่อตรวจวัดค่ามาตรฐานของปริมาณสารสำคัญของจินเซนโนไซด์ ในโสมที่เป็นวัตถุดิบเพื่อนำมาใช้ในการผลิต
การศึกษาผลจินเซนโนไซด์ที่มีต่อสมอง
[แก้]- จินเซนโนไซด์ Rb1 ออกฤทธิ์โดยการส่งเสริมการทำงานของสารสื่อประสาทหลักในสมองและระบบประสาทส่วนกลางที่มีชื่อว่า อะเซทิลโคลีน (Acetylcholine)
- จินเซนโนไซด์ Rg1 ส่งผลต่อการเพิ่มระดับสารสื่อประสาทซีโรโทนิน (Serotonin)ในสมอง [5]
- จินเซนโนไซด์ ชนิด Rd และ Re ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของสารสื่อประสาท GABA ในสมอง [6]
- จินเซนโนไซด์ชนิด Rb1 และ Rg1 ร่วมกันออกฤทธิ์ต่อสมองโดยกระตุ้นการหลั่งสารสื่อประสาทในสมองชื่อว่า กลูตาเมท (Glutamate) [7]
- จินเซนโนไซด์ชนิด Rb1, Rg1 และสาร Saponin อื่นๆ มีฤทธิ์ต่อต้านอนุมูลอิสระที่จะมาทำลายเซลล์สมองให้เสื่อมโทรม [8]
- จินเซนโนไซด์ชนิด Rg1 ช่วยคลายกล้ามเนื้อที่ผนังหลอดเลือด ยับยั้งการแข็งตัวของผนังหลอดเลือด ทำให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงสมองได้ดีขึ้น [9]