วัดพระพิเรนทร์
วัดพระพิเรนทร์ | |
---|---|
ที่ตั้ง | เลขที่ 326 ถนนวรจักร แขวงบ้านบาตร เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร 10100 |
ประเภท | วัดราษฎร์ |
นิกาย | มหานิกาย |
เจ้าอาวาส | พระครูภัทรกิตติสุนทร |
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา |
วัดพระพิเรนทร์ (มักสับสนกับวัดใหม่พิเรนทร์) เป็นวัดราษฎร์ สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ตั้งอยู่เลขที่ 326 ถนนวรจักร แขวงบ้านบาตร เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร
ที่ดินตั้งวัดมีพื้นที่ 7 ไร่ 1 งานเศษ รูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ทิศเหนือเป็นอาคารพาณิชย์ติดถนนหลวง ทิศตะวันออกเป็นอาคารพาณิชย์ติดถนนวรจักร ทิศใต้ติดถนนคลองถมวัดพระพิเรนทร์ ทิศตะวันตกติดชุมชนวังแดง
ประวัติ[แก้]
เป็นวัดโบราณ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา[1] ไม่พบข้อมูลว่าเดิมชื่อวัดอะไร ราว พ.ศ.2379 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการสร้างและปฏิสังขรณ์วัดทั่วพระนครนั้น พระพิเรนทรเทพ (ขำ ณ ราชสีมา) เจ้ากรมพระตำรวจใหญ่ขวา ได้ปฏิสังขรณ์วัดนี้ และสร้างกุฏิใหม่จำนวน 12 หลัง เพื่อถวายเป็นพระราชกุศล และได้รับพระราชทานนามว่า วัดขำเขมการาม ตามชื่อผู้ปฏิสังขรณ์ แต่ทั่วไปมักเรียกลําลองว่า วัดพระพิเรนทร์ ตามบรรดาศักดิ์ ซึ่งเป็นที่รู้จักและเข้าใจมากกว่า[2]
ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระพิเรนทรเทพ (ขำ ณ ราชสีมา) ขณะนั้นมีบรรดาศักดิ์ที่ พระยาไชยวิชิต ตำแหน่งผู้รักษากรุงเก่า ไปเป็น พระยานครราชสีมา ตำแหน่งเจ้าเมืองนครราชสีมา (โคราช) พระองค์จึงแปลงนาม วัดขำเขมการาม เป็น วัดขำโคราช ตามชื่อและตำแหน่งซึ่งพระราชทานใหม่[3]
กระทั่งรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงได้เปลี่ยนชื่ออย่างเป็นทางการว่า วัดพระพิเรนทร์ ซึ่งเป็นที่รู้จักและเข้าใจมากกว่า
วัดพระพิเรนทร์ได้รับการทำนุบำรุงโดยราษฎรในพื้นที่ ในช่วงระยะเวลาหนึ่งเกิดการทรุดโทรม ถึงราว พ.ศ.2434 - 2435 คุณหญิงสมบัตยาธิบาล (เงิน) ภริยาของพระยาสมบัตยาธิบาล (ปาน) จึงดำเนินการปฏิสังขรณ์วัดเป็นการใหญ่ โดยดำเนินการสร้างอุโบสถหลังใหม่ ศาลา กุฎิ หอระฆัง และถนน กับซ่อมแซมสรรพสิ่งต่างๆ ที่ชำรุดทรุดโทรม เสร็จแล้วจึงจัดงานฉลอง ขอพระราชทานถวายเป็นพระราชกุศล โดยกระทรวงธรรมการได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท ทรงอนุโมทนาในการกุศลนี้ด้วย เมื่อวันที่ 16 มีนาคม พ.ศ.2445[4]
แต่เดิมวัดพระพิเรนทร์ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเป็นพื้นที่ขนาดกว้างยาวเท่าใด เมื่อใด ไม่ปรากฏข้อมูล ต่อมาเมื่ออุโบสถเก่าชำรุดทรุดโทรม จึงดำเนินการสร้างอุโบสถใหม่ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ.2438 ขนาดกว้าง 9 วา ( 18 เมตร ) ยาว 15 วา ( 30 เมตร)[5] แต่ทำพิธีผูกพัทธสีมาขนาดกว้าง 9 เมตร ยาว 17 เมตร
พ.ศ.2479 ได้สร้างซุ้มประตูและป้ายชื่อวัด บริเวณทางเข้าวัดติดกับถนนวรจักร จึงทำให้คนเริ่มรู้จักวัดมากขึ้น ในยุคเจ้าอาวาส พระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต) เป็นยุครุ่งเรืองของวัด มีพระภิกษุสงฆ์สามเณรจำพรรษาปีละประมาณ 30 - 60 รูป ยังมีกิจนิมนต์นอกวัดในวันเสาร์อาทิตย์
วัดแห่งนี้ยังผลิตนักปราชญ์อย่าง สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)[6]ที่พำนักจำพรรษา เคยดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าอาวาสวัดพระพิเรนทร์ ช่วงปีพ.ศ. 2515 - พ.ศ. 2521
ปูชนียวัตถุ - ปูชนียสถาน[แก้]
อุโบสถ[แก้]
อุโบสถ หลังเดิมไม่พบข้อมูลการสร้าง ต่อมาทรุดโทรม ราว พ.ศ.2434-2435 จึงดำเนินการรื้อแล้วสร้างใหม่ ณ พื้นที่เดิม ปรับขยายขนาดให้ใหญ่กว่าเดิม โดยมีพระอาจารย์เขียว เป็นผู้นำการก่อสร้าง พระยาราชสงคราม (ทัด หงสกุล) เป็นผู้กำกับการก่อสร้าง คุณหญิงสมบัตยาธิบาล (เงิน) เป็นผู้ออกทรัพย์ก่อสร้างและเป็นผู้กราบบังคมทูลขอพระราชทานวิสุงคามสีมา ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม พ.ศ.2438 ขนาดกว้าง 9 วา ( 18 เมตร ) ยาว 15 วา ( 30 เมตร)[5] แต่ทำพิธีผูกพัทธสีมาขนาดกว้าง 9 เมตร ยาว 17 เมตร ส่วนที่เหลือเป็นเขตอุปจาร
ลักษณะอุโบสถ เป็นฝีมือช่างหลวง โดดเด่นด้วยการผสมผสานสถาปัตยกรรมแบบตะวันออกกับตะวันตก ตัวอุโบสถยกพื้นสูง ไม่มีเสาหารและคันทวย แต่ดัดแปลงเป็นซุ้มแบบกอทิกรับพาไล ช่อฟ้าลักษณะเป็นหัวพญานาคอ้าปากเห็นเขี้ยว ซุ้มประตูและหน้าต่างเป็นปูนปั้นลายกนก บานประตูไม้แกะสลักลายใบเทศฝีมือช่างจีน ซุ้มอาคารด้านหน้าและด้านหลังประดิษฐานพระพุทธรูปยืนด้านละ 1 องค์ ภายในอาคารประดิษฐานพระพุทธรูปปางสมาธิ เป็นพระประธานประจำอุโบสถ จำนวน 1 องค์ แวดล้อมด้วยพระพุทธรูปนั่งจำนวน 6 องค์ และพระพุทธรูปยืนจำนวน 6 องค์
มณฑปพระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต)[แก้]
ตั้งอยู่ระหว่างอุโบสถกับวิหาร สร้างเมื่อ พ.ศ.2530 ภายในประดิษฐานรูปเหมือนพระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตโต) อดีตเจ้าอาวาสวัดพระพิเรนทร์ ผู้พัฒนาวัดให้มีความเจริญและมีชื่อเสียง ท่านเป็นพระนักพัฒนา นักก่อสร้าง มีผลงานด้านสาธารณูปการ เช่น วัด โรงพยาบาล โรงเรียน ฌาปนสถาน ฯลฯ และยังให้การส่งเสริมการศึกษา สงเคราะห์พระภิกษุสงฆ์ สามเณร นักเรียน นักศึกษา ศิลปิน พ่อค้าแม่ค้า อีกเป็นจำนวนมาก
เก๋งจีน[แก้]
ตั้งอยู่หน้ามณฑปพระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต) สร้างโดยชาวไทยเชื้อสายจีนซึ่งพำนักอาศัยอยู่บริเวณวัด เมื่อ พ.ศ.2508 ภายในประดิษฐานพระสังกัจจายน์ ปัจจุบันยังเป็นที่ตั้งศูนย์บูชาวัตถุมงคลวัดพระพิเรนทร์
วิหาร[แก้]
หลังเดิมไม่พบข้อมูลการสร้าง ตัวอาคารหันหน้าเข้าสู่คลองวัดพระพิเรนทร์ (ถนนคลองถมวัดพระพิเรนทร์ในปัจจุบัน) ซึ่งเป็นหน้าวัด ต่อมาทรุดโทรม ราว พ.ศ.2460 สมัยพระอธิการปอเป็นเจ้าอาวาส จึงดำเนินการรื้อแล้วสร้างใหม่ ณ พื้นที่เดิม แต่ปรับเปลี่ยนทิศทางหันหน้าไปยังทิศตะวันออก ขนานเคียงคู่กับอุโบสถ
ภายในอาคารประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้น ปางมารวิชัย ศิลปะช่างพื้นบ้าน พระนามว่า "หลวงพ่อดำ" เป็นพระพุทธรูปโบราณ มีอายุเก่าแก่คู่วัดมาช้านาน ประชาชนนิยมนับถือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ยิ่งนัก นอกจากนี้ยังเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปโลหะ ปางมารวิชัย ศิลปะเชียงแสน (จำลอง) พระนามว่า "หลวงพ่อเพชร"
เจดีย์[แก้]
ตั้งอยู่บริเวณทิศใต้ของวิหาร เป็นเจดีย์ทรงลังกา สร้างขึ้นเมื่อใดไม่พบข้อมูล ราวสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ชำรุดเสียหาย ทางวัดจึงดำเนินการบูรณะมีรูปทรงที่ปรากฏในปัจจุบัน
สมาคมสงเคราะห์สหายศิลปิน (ส.ส.ศ.)[แก้]
จัดตั้งโดยกลุ่มศิลปิน เพื่อช่วยเหลือและส่งเสริมศิลปะ ศิลปิน โดยได้รับการอุปถัมภ์จากทางวัดให้ใช้สถานที่ดำเนินการสมาคมและเป็นอาศรมพ่อแก่ บรมครูของศิลปิน ซึ่งประชาชนนิยมมาสักการะบูชา
ทำเนียบเจ้าอาวาส[แก้]
ลำดับ | รายนาม | เริ่มวาระ | สิ้นสุดวาระ | หมายเหตุ |
---|---|---|---|---|
1 | พระอธิการไกร | - | - | ไม่ชัดเจน |
2 | พระอธิการเอี่ยม | - | - | ลาสิกขา |
3 | พระอธิการเทศ | - | - | ทุพพลภาพ |
4 | พระอธิการเหม | - | 2457 | มรณภาพ |
5 | พระอธิการปอ ธมฺมกถิโก | 2458 | 2472 | มรณภาพ |
พระมหาปูขุ่น (ผล ชินปุตฺโต) ป.ธ.4 | 2473 | 2476 | รักษาการ | |
6 | พระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต) ป.ธ.4 | 2476 | 2512 | มรณภาพ |
พระครูวินัยธร ใช้เลี้ยง จารุวณฺโณ | 2512 | 2515 | รักษาการ | |
7 | พระราชวรมุนี (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ป.ธ.9 | 2515 | 2521 | ลาออก |
8 | พระครูปลัด สมัย กิตฺติทตฺโต | 2521 | 2522 | มรณภาพ |
9 | พระครูวรกิจวิจารณ์ (ใช้เลี้ยง จารุวณฺโณ) | 2522 | 2526 | มรณภาพ |
10 | พระครูกิตติญาณประยุต (ประสม กิตฺติญาโณ) | 2526 | 2531 | มรณภาพ |
11 | พระเทพวิสุทธิโมลี (อุทัย อุทโย) ป.ธ.9 | 2532 | 2555 | มรณภาพ |
12 | พระครูภัทรกิตติสุนทร (แถม กิตฺติภทฺโท) ป.ธ.4 | 2555 | - | ปัจจุบัน |
อ้างอิง[แก้]
- ↑ คณะสงฆ์วัดพระพิเรนทร์. ประชุมพระนิพนธ์เกี่ยวกับตำนานทางพระพุทธศาสนา ของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระเทพคุณาธาร (ผล ชินปุตฺโต). พระนคร : โรงพิมพ์รุ่งเรืองธรรม, 2514.
- ↑ วัดพระพิเรนทร์. ประวัติสังเขป วัดพระพิเรนทร์. กรุงเทพมหานคร : [ม.ป.พ.], 2566.
- ↑ ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ), เจ้าพระยา,. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ 4 พศ 2394-2411 ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ พิมพ์เป็นที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณหญิงธรรมสารเนติ (อบ บุนนาค). [ม.ป.ท.] : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2477.
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความกระทรวงธรรมการ แผนกพยาบาล ,แผนกสังฆการี ,แผนกกรมศึกษาธิการ [สภาอุณาโลมแดงส่งยาแก่ทหาร, รายงานปลูกไข้ทรพิษ, บริจาคเงินแก่โรงพยาบาล, การปฏิสังขรณ์พระอุโบสถ ศาลากุฎี หอระฆังและถนน, เปลี่ยนไวยาวัจกร, บริจาคทรัพย์บำรุงให้แก่ครูโรงเรียน], เล่ม 19 ตอนที่ 53 หน้า 1026, 22 มีนาคม 2445
- ↑ 5.0 5.1 ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานวิสุงคามสีมาสามัญ, เล่ม 12 ตอนที่ 39 หน้า 362, 28 ธันวาคม 2438
- ↑ "วัดพระพิเรนทร์ วัดเล็กๆ แต่ผลิตบัณฑิตมาก". โพสต์ทูเดย์. 8 ตุลาคม 2560.