สงวน นิตยารัมภ์พงศ์

สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ ม.ป.ช. ,ม.ว.ม.
เกิด	18 มีนาคม พ.ศ. 2495 จังหวัดพระนคร ประเทศไทย
เสียชีวิต	18 มกราคม พ.ศ. 2551 (55 ปี) โรงพยาบาลรามาธิบดี กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
สัญชาติ	ไทย
การศึกษา	แพทยศาสตร์บัณฑิต (พ.บ.)
ศิษย์เก่า	โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
อาชีพ	แพทย์
ปีปฏิบัติงาน	พ.ศ. 2520 – 2551
มีชื่อเสียงจาก	แพทย์ผู้ผลักดันโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในประเทศไทย
คู่สมรส	อพภิวันท์ นิตยารัมภ์พงศ์

นายแพทย์สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ (18 มีนาคม พ.ศ. 2495 – 18 มกราคม พ.ศ. 2551) เป็นแพทย์ชาวไทย อดีตเลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) และอดีตประธานชมรมแพทย์ชนบท เขาเป็นแพทย์ที่มีผลงานดีเด่นในการบุกเบิกและผลักดันโครงการประกันสุขภาพถ้วนหน้า รัฐบาลที่รับเอานโยบายนี้ไปปฏิบัติคือรัฐบาลพรรคไทยรักไทย ใช้ชื่อนโยบายว่า "30 บาทรักษาทุกโรค"

กลุ่มแพทย์ชนบทและผู้เคยร่วมงานกับสงวน เช่น เกรียงศักดิ์ วัชรนุกูลเกียรติ ประธานชมรมแพทย์ชนบทรุ่นที่ 22 และ โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ ผู้อำนวยการสำนักงานวิจัยสังคมและสุขภาพ (สวสส.) ยกย่องสงวนว่าเป็น "รัฐบุรุษแห่งวงการสาธารณสุขไทย"

ประวัติ

สงวนเกิดเมื่อวันที่ 18 มีนาคม พ.ศ. 2495 เป็นลูกคนสุดท้องจากพี่น้องทั้งหมด 6 คนในครอบครัวชาวจีนในจังหวัดพระนคร ศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลายที่โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา จากนั้นศึกษาต่อในระดับอุดมศึกษาที่คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

ระหว่างที่เรียนมหาวิทยาลัย สงวนเป็นนักกิจกรรม ได้ออกค่ายในช่วงก่อนเหตุการณ์ 14 ตุลา พ.ศ. 2516 ซึ่งทำให้ได้พบประสบการณ์ที่ไม่เคยประสบมาก่อน นอกจากกิจกรรมออกค่ายแล้ว จากนิสัยรักการอ่าน ยังเป็นบรรณาธิการหนังสือ "มหิดลสาร" ของมหาวิทยาลัยอีกด้วย หนังสือที่เขาชอบอ่านคือ วารสารสังคมปริทัศน์ เศรษฐศาสตร์ชาวบ้าน และ หนังสือพิมพ์มหาราช

หลังจากเรียนจบในปี พ.ศ. 2520 ซึ่งเป็นช่วงเวลาหลังเหตุการณ์ 6 ตุลา พ.ศ. 2519 บรรยากาศความตื่นตัวของนักศึกษามีอยู่ทั่วไป นักศึกษาด้านการแพทย์จบใหม่ล้วนมีความสำนึกรับผิดชอบต่อสังคม และอยากไปทำงานชนบท สงวนก็ไม่ใช่ข้อยกเว้น จึงเข้าทำงานที่โรงพยาบาลวชิระ กรุงเทพมหานคร อยู่ 1 ปี ก่อนจะออกไปเป็นแพทย์ชนบท ที่ อำเภอราษีไศล จังหวัดศรีสะเกษ อยู่ 5 ปี

บั้นปลายชีวิต สงวนล้มป่วยด้วยโรคมะเร็งปอด และมีอาการทรุดหนักด้วยอาการน้ำท่วมปอดและไตไม่ทำงานหนึ่งสัปดาห์ ก่อนเสียชีวิตเมื่อเวลาประมาณ 16.15 น. ของวันที่ 18 มกราคม พ.ศ. 2551 ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี อายุ 55 ปี

ประวัติการศึกษา

• พ.ศ. 2514–2520 แพทยศาสตรบัณฑิต คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
• พ.ศ. 2526–2527 สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต สถาบันเวชศาสตร์เขตร้อนแห่งอันท์เวิร์ป (Institute of Tropical Medicine Antwerp) ประเทศเบลเยียม
• พ.ศ. 2528 ประกาศนียบัตร เศรษฐศาสตร์สาธารณสุข วิทยาลัยสุขอนามัยและเวชศาสตร์เขตร้อนแห่งลอนดอน (London School of Hygiene & Tropical Medicine) สหราชอาณาจักร
• พ.ศ. 2532 หลักสูตรนักบริหารระดับสูง คณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (ก.พ.)
• พ.ศ. 2543 หลักสูตรนักบริหารระดับสูง การเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตย สถาบันพระปกเกล้า

รางวัลและเกียรติยศดีเด่น

• แพทย์ดีเด่นในชนบท คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล พ.ศ. 2528
• Fellow of Royal College of Physicians (F.R.C.P) ราชวิทยาลัยแพทย์แห่งกรุงเอดินบะระ สหราชอาณาจักร พ.ศ. 2539
• องค์ปาฐกในปาฐกถามูลนิธิโกมลคีมทอง ประจำปี พ.ศ. 2530
• รางวัล "ทุนสมเด็จพระวันรัต" สำหรับแพทย์ผู้ทำประโยชน์ให้สังคม จากแพทยสมาคมแห่งประเทศไทย ประจำปี พ.ศ. 2544

ละครโทรทัศน์

เรื่องราวของ นายแพทย์ สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ สร้างเป็นละครโทรทัศน์ ในชื่อ หมอหงวน...แสงดาวแห่งศรัทธา ออกอากาศวันแรกในวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2553 ทางทีวีไทย โดยมี จิรายุส วรรธนะสิน รับบทเป็น สงวน ร่วมด้วย ร่มฉัตร ขำศิริ และ ทราย เจริญปุระ กำกับการแสดงโดย วีระศักดิ์ แสงดี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2549 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2543 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)

อ้างอิง

• เราคิดอะไร, นายแพทย์สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ แพทย์ชนบทดีเด่น, เราคิดอะไร, ฉบับที่ 155, พฤษภาคม พ.ศ. 2546
• ประวัติการศึกษาและรางวัลเกียรติยศ จาก ประชาไท, ‘หมอสงวน’ ผู้บุกเบิกโครงการ ‘30 บาทรักษาทุกโรค’ เสียชีวิตแล้ว, ประชาไท, 18 มกราคม พ.ศ. 2551

แหล่งค้นคว้าเพิ่มเติม

• Puaksom, D. 2023. Thailand's rural doctor society in the 1970s-80s and its struggles to improve health in the countryside. In V. Neelakantan (ed.), The Geopolitics of Health in South and Southeast Asia: Perspectives from the Cold War to COVID-19 (pp. 98-119). London: Routledge.