ฐานันดรศักดิ์เจ้านายมลายูปัตตานี
ฐานันดรศักดิ์เจ้านายมลายู หมายถึง ระบบชั้นและชั้นยศของเจ้านายมลายู หมายความเฉพาะในปัตตานี ยะลา นราธิวาส และรัฐกลันตัน ประเทศมาเลเซีย เนื่องจากรัฐกลันตันมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับปัตตานีและมีการใช้ชั้นยศที่เหมือนกันอีกทั้งในอดีตรัฐมลายูต่างๆมีการใช้ชั้นยศที่คล้ายกันและมีการสืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณสมัยนครรัฐมลายูรุ่งเรืองจนถึงปัจจุบัน
ชั้นยศ[แก้]
ชั้นยศปัตตานียุคแรก
ในสมัยเริ่มแรกมีการใช้ชั้นยศ 1.วัน(Wan) 2.นิ(Nik) 3.ตูแว(Tuwea) เป็นยศชั้นเดียวกันทั้งหมด หมายถึงผู้นำ พระเจ้าแผ่นดิน สุลต่าน ใช้ในเชื้อพระวงศ์และบรรดาเจ้าเมืองต่างๆ
- ยศ "วัน" นอกจากหมายถึงการสืบเชื้อสายเจ้าแล้วอาจหมายถึงการสืบเชื้อสายเจ้าทางพระมารดา หรืออาจเป็นขุนนางที่มีคววามดีความชอบจึงได้รับแต่งตั้ง
- ยศ "นิ" ปรากฏใช้ครั้งแรกในสมัยสุลต่านมูซอฟฟาร์ ซึ่งเป็นดาตูยามู-จามปา เป็นโอรสในสุลต่านสุลต่านอับดุลลอฮ์ (Wan Bo Tri Tri) เจ้าผู้ครองเมืองปัณฑุรังคะ แห่งอาณาจักรจามปา โดยตั้งชื่อโอรสว่า นิมุสตอฟา (สุลต่านอับดุลฮามิดชาห์) ตาดูยามู-จามปา หรือชาวจามปารู้จักในชื่อ (Po Rome)
- ยศ ตวน หรือ ตูแว แปลว่า เจ้า "คำว่า ตูแว" พบที่ปัตตานีเท่านั้นและยอมรับกันทางภาษาศาสตร์ว่าน่าจะเป็นคำดั่งเดิมที่สุด
นอกจากนี้ยังปรากฏลำดับชั้นยศซึ่งมีการใช้เฉพาะในปัตตานียุคกลาง โดยในตาริคปาตานี (Tariq Patani) ของวันฟากิฮ อาลี ดังนี้
ลำดับสูงสุด | |
---|---|
1.Tengku เต็งกู | ใช้ราชาศัพท์ |
2.Tuanku ต่วนกู | ใช้ราชาศัพท์ |
3.Tuan ต่วน | ใช้ราชาศัพท์ |
ลำดับสอง | |
4.Ku กู | ไม่ใช้ราชาศัพท์ |
5.Nik นิ | ไม่ใช้ราชาศัพท์ |
ลำดับสาม | |
6.Wan วัน | ไม่ใช้ราชาศัพท์ |
7.che เจ๊ะ | ไม่ใช้ราชาศัพท์ |
ต่อมามีการเปลี่ยนแปลงการใช้ชั้นยศตามสมัยนิยมจนมาสู่ชั้นยศมลายูแบบ 3 ชั้น (ยุคหลังจนถึงปัจจุบัน)
ลำดับชั้น | ยศฐานันดรศักดิ์ | ตัวอย่าง | |
---|---|---|---|
ชั้นที่1 | ต่วนกู (Tuanku), | เป็นชั้นยศสูงสุด หมายถึงพระเจ้าแผ่นดิน สุลต่าน ตลอดจนองค์ประมุขสูงสุดหรือองค์ประมุขแห่งรัฐ[1] | - ตวนกู อิสมาอิล เปตรา อดีตสุลต่านแห่งรัฐกลันตัน |
ชั้นที่2 | เต็งกู,เติงกู,ตนกู(Tengku),
อังกู (Ungku), ตุนกู (Tunku), ต่วน (Tuan), ตูแว (Tuwea), รายา (Raja), หลง (Long), กู (Ku) |
เป็นชั้นยศรองลงมา และเป็นชั้นยศชั้นเดียวกันทั้งหมด ถือว่าเป็นเจ้าแต่ประสูติ เมื่อเทียบกับพระยศเจ้านายไทย ชั้นยศนี้หมายถึงชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไปเพราะถือว่าเป็นเจ้า[2][3] | - เจ้าจอมตนกูสุเบีย แห่งลิงกา เป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- ตวนสนิ มูโล๊ะแมเราะฮ (สุลต่านมูฮัมหมัดที่2) แห่งกลันตัน - ตวนไซนัลอาบิดิน โอรสในสุลต่านมูฮัมหมัดชาร์ที่3แห่งรัฐกลันตัน - เจ้าชาย ตนกูมูฮัมมัด ฟาอิซ เปตรา แห่งรัฐกลันตัน - พระยาตรังกานู (ตวนมาโซ) หรือ สุลต่านมาโซ ชาห์ที่ 1 - ต่วนมันโซร์ เจ้าเมืองรามัน - ตวนสุหลง เจ้าเมืองปัตตานี |
ชั้นที่3 | นิ(Nik),
วัน(Wan), |
เป็นชั้นยศสุดท้าย และเป็นสามัญชน เว้นแต่เป็นการสืบชั้นยศแบบโบราณยุคแรกโดยไม่ขาดสายจึงจะถือว่าเป็นเจ้าแต่ประสูติ | - นิดะ และ นิละไม เจ้าเมืองสายบุรี
- นิมุสตอฟา (สุลต่านอับดุลฮามิดชาร์) ตาดูยามู-จามปา - นิสุไลมาน ดาตูปูยุด |
ในอดีตรัฐกลันตันนิยมใช้ชั้นยศ "ต่วน" จนกระทั้งในปี ค.ศ.1944 ได้มีการเปลี่ยนตามสมัยนิยมมาใช้ชั้นยศ ตนกู,เติงกู,เต็งกู ส่วนในปัตตานี ยะลา และนราธิวาสนิยมใช้ยศ ต่วน, กู ,นิ ตามแบบดั่งเดิม
ปัจจุบันชั้นยศ "นิ" จะใช้เพื่อให้เกียรติสำหรับการสืบเชื้อสายเจ้าทางพระมารดา เช่น ฝ่ายหญิงเป็นเจ้าชั้นยศ "ต่วน" เสกสมรสกับชายสามัญชน บุตรที่เกิดจะถูกลดชั้นยศหนึ่งชั้นจะใช้ชั้นยศ "นิ" ส่วนยศ"วัน" หากเป็นการสืบชั้นยศแบบโบราณดั่งเดิมไม่ขาดสายจึงจะถือว่าเป็นเจ้า หรืออาจจะหมายถึงขุนนางในราชสำนักที่มีความดีความชอบจึงได้รับแต่งตั้งเพื่อเป็นการให้เกียรติกรณีนี้จะไม่ถือว่าเป็นเจ้า
ในสมัยหัวเมืองมลายูตกเป็นประเทศราชสยาม ชั้นยศเหล่านี้บ่งบอกว่าเป็นเชื้อพระวงศ์เดิมของท้องถิ่นนั้น รวมถึงเชื้อพระวงศ์เดิมที่สยามแต่งตั้งเป็นเจ้าเมืองภายหลังจากตกเป็นประเทศราช โดยส่วนใหญ่จะเป็นชั้นยศ ตนกู ต่วน กู และนิ ที่ได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าเมือง
การสืบทอดชั้นยศ[แก้]
ชั้นยศจะสืบทอดทางฝ่ายชายเป็นหลัก เช่น ฝ่ายชายเป็นเจ้าชั้น เต็งกู โอรสประสูตรจะใช้ชั้นยศ เต็งกู ตามฝ่ายชายตลอดสาย และชั้นยศจะลดลงมาหนึ่งชั้นเมื่อ ฝ่ายหญิงเป็นเจ้า เสกสมรสกับชายสามัญชน เช่น ฝ่ายหญิงเป็นเจ้าชั้น ตนกู เสกสมรสกับชายสามัญชน บุตรที่เกิดจะถูกลดชั้นยศหนึ่งชั้นจะใช้ชั้นยศ "นิ" ฐานันดรศักดิ์มลายูเหล่านี้ยังมีการใช้สืบทอดจนถึงปัจจุบัน ทั้งในประเทศมาเลเซีย และสี่จังหวัดชายแดนภาคใต้ อันได้แก่ ปัตตานี ยะลา นราธิวาส สตูล
ราชาศัพท์มลายู[แก้]
ในภาษามลายูนั้นมีการใช้ราชาศัพท์เรียกว่า บาฮาซา อิสตานา (Bahasa Istana)
อ้างอิง[แก้]
- ↑ ยศเจ้ามลายูทางภาคใต้
- ↑ ระบบชนชั้นในสังคมมลายู
- ↑ ชื่อแสดงถึงเชื้อสาย (PDF).P.129