ไอยริศ
| ไอยริศ | |
|---|---|
| |
| พรรณไม้ในพระนามาภิไธยสมเด็จพระเทพฯ | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| หมวด: | Magnoliophyta |
| ชั้น: | Magnoliopsida |
| อันดับ: | Zingiberales |
| วงศ์: | Zingiberaceae |
| สกุล: | Zingiber |
| สปีชีส์: | Zingiber sirindhorniae |
| ชื่อทวินาม | |
| Zingiber sirindhorniae Triboun & Keerat. | |
ไอยริศ (ชื่อวิทยาศาสตร์: Zingiber sirindhorniae Triboun & Keerat.) เป็นพรรณไม้ในวงศ์ขิง[1](Zingiberaceae)[2] ค้นพบในปี พ.ศ. 2550 ที่มีอยู่แห่งเดียวในโลกเป็นพืชถิ่นเดียวของไทย สำรวจพบบนยอดเขาหินปูนในเขตอำเภอหนองหินและอำเภอผาขาว จังหวัดเลย จัดเป็นพืชหายาก (rare plants) และเป็นพืชถิ่นเดียว (endemic plants) ของประเทศไทย ค้นพบโดย ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้อำนวยการ สถานีวิจัยลำตะคอง สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย[3][4]
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์[แก้]
เป็นไม้ล้มลุกหลายฤดู ลำต้นเป็นเหง้ากลม รากสะสมอาหารทรงกระบอก 1 – 3 ราก เนื้อในสีเหลือง มีกลิ่นเช่นเดียวกับขิง มีลำต้นส่วนเหนือดินแตกกอ 3 – 6 ยอด แต่ละยอดยาว 40 – 70 ซม. มี 5 – 12 ใบ
ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว แผ่นใบรูปขอบขนาน กว้าง 3.5 – 4.5 เซนติเมตร ยาว 8 – 14 เซนติเมตร ปลายแหลม โคนสอบรูปลิ่ม ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน ลิ้นใบสีแดง ยาว 7 – 8 มิลลิเมตร แยกเป็น 2 แฉกอิสระก้านใบยาว 3 – 6 มิลลิเมตร
ช่อดอกเป็นช่อเชิงลด เกิดที่ปลายลำต้นส่วนเหนือดิน กว้างประมาณ 1 ซม. ยาว 5.5 – 7.5 เซนติเมตร ก้านช่อดอกยาว 1 – 2 เซนติเมตร ใบประดับสีเขียว มีขอบสีม่วงแดง ใบประดับย่อยขนาดเล็ก กลีบเลี้ยง 3 กลีบ โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกด้านเดียว ขอบเป็นหยัก 3 แฉก กลีบดอกสีขาว โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 3 แฉก
เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 5 อัน สีม่วงเข้มมีลายประสีขาวเปลี่ยนรูปร่างไปมีลักษณะคล้ายกลีบดอก 2 อัน ข้างแยกกัน 3 อัน อยู่ตรงกลาง เชื่อมติดกันเป็นกลีบปาก รูปคล้ายไข่กลับ กว้างและยาวประมาณ 2 เซนติเมตร อับเรณูมี 2 พูยาวประมาณ 1 เซนติเมตร
ผลแบบผลแห้งแตก เมล็ดสีดำรูปกระสวย มีเยื้อหุ้มเมล็ดสีขาว [5]
ไอยริศ สำรวจพบโดย ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ นักวิจัยจากกรมวิชาการเกษตร (ในขณะสำรวจพบ) และได้ขอพระบรมราชานุญาตตั้งชื่อเป็นพรรณไม้ในพระนามของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี อีกทั้งยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อเป็นภาษาไทยว่า “ไอยริศ”[6]
การตีพิมพ์ในวารสารเพื่อยืนยันพันธุ์พืชชนิดใหม่ที่พบ[แก้]
ได้ตีพิมพ์ในวารสาร The Thailand Natural History Museum Journal 10(1): 1. 2016. การตีพิมพ์ในวารสารเพื่อยืนยัน พืชพันธุ์ใหม่ของโลกเพื่อนำไปใช้ใน การอ้างอิงในด้านอนุกรมวิธานพืช ข้อมูลที่ศึกษาและตัวอย่างอ้างอิงได้นำไปเก็บรวบรวมไว้ในพิพิธภัณฑ์พืช เพื่อการศึกษาด้านอนุกรมวิธานต่อไป ข้อมูลที่ศึกษาสามารถเกิดประโยชน์ต่อหน่วยงานอื่นในประเทศและสร้างชื่อเสียงให้กับประเทศไทยโดยมีส่วนร่วมในการจัดทำข้อมูลพรรณพฤกษชาติแห่งประเทศไทยของพืช วงศ์ขิง (Zingiberaceae)[7]
ดูเพิ่ม[แก้]
อ้างอิง[แก้]
- ↑ ไอยริศ พรรณไม้ในวงศ์ขิง
- ↑ ชื่อวิทยาศาสตร์ Zingiberaceae
- ↑ พรรณไม้งามพระนามราชสกุลมหิดล ตอนที่ ๑๑
- ↑ หอพรรณไม้ไทย
- ↑ ไอยริศ พรรณไม้การปรับตัวสภาพแวดล้อม[ลิงก์เสีย]
- ↑ "ย้อนอดีตพิพิธภัณฑ์พืชกรุงเทพฯ...แหล่งเรียนรู้ใจกลางกรุง". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-01-11. สืบค้นเมื่อ 2018-07-26.
- ↑ The Thailand Natural History Museum Journal 10(1): 1. 2016.
 | บทความพีชนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |