แคว้นนอร์ม็องดี

แคว้นนอร์ม็องดี
แคว้น
อาสนวิหารรูอ็อง
ธง ตราอาร์ม
พิกัด: 48°53′N 0°10′E
ประเทศ	ฝรั่งเศส
เมืองหลัก	รูอ็อง
จังหวัด	5 กาลวาโดส เออร์ ม็องช์ ออร์น แซน-มารีตีม
การปกครอง
• ประธานสภาแคว้น	แอร์เว มอแร็ง (LC)
พื้นที่
• ทั้งหมด	29,906 ตร.กม. (11,547 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่	อันดับที่ 11
ประชากร  (มกราคม ค.ศ. 2018)
• ทั้งหมด	3,327,477 คน
• ความหนาแน่น	110 คน/ตร.กม. (290 คน/ตร.ไมล์)
เดมะนิม	ชาวนอร์ม็อง
เขตเวลา	UTC+01:00 (เวลายุโรปกลาง)
• ฤดูร้อน (เวลาออมแสง)	UTC+02:00 (เวลาออมแสงยุโรปกลาง)
รหัส ISO 3166	FR-NOR
จีดีพี (2015)	อันดับที่ 9
ภูมิภาค NUTS	FRD
เว็บไซต์	www.normandie.fr

นอร์ม็องดี (ฝรั่งเศส: Normandie [nɔʁmɑ̃di] ( ฟังเสียง); Norman: Normaundie; มาจากคำภาษาฝรั่งเศสเก่าว่า Normanz รูปพหูพจน์ของ Normant ซึ่งมีรากศัพท์มาจากคำที่แปลว่า "คนจากทางเหนือ" ในภาษาแถบสแกนดิเนเวียหลายภาษา) เป็นหนึ่งในแคว้น 18 แคว้นของประเทศฝรั่งเศส มีอาณาบริเวณสอดคล้องกับดัชชีนอร์ม็องดีในอดีต

ในทางบริหาร แคว้นนอร์ม็องดีแบ่งออกเป็น 5 จังหวัด ได้แก่ กาลวาโดส, แซน-มารีตีม, ม็องช์, ออร์น และเออร์ ครอบคลุมเนื้อที่ 30,627 ตารางกิโลเมตร (11,825 ตารางไมล์) คิดเป็นประมาณร้อยละ 5 ของดินแดนฝรั่งเศสทั้งหมด จำนวนประชากรของแคว้น 3.3 ล้านคนคิดเป็นประมาณร้อยละ 5 ของประชากรฝรั่งเศสทั้งหมด

ภูมิภาคนอร์ม็องดีตามประวัติศาสตร์ประกอบด้วยแคว้นนอร์ม็องดีในปัจจุบัน รวมกับพื้นที่เล็ก ๆ ซึ่งทุกวันนี้เป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดมาแยนและจังหวัดซาร์ตในแคว้นเปอีเดอลาลัวร์ หมู่เกาะแชนเนล (ฝรั่งเศสแผ่นดินใหญ่เรียกว่า "หมู่เกาะอังกฤษ-นอร์ม็องดี") ในอดีตก็เป็นส่วนหนึ่งของนอร์ม็องดีเช่นกัน หมู่เกาะนี้มีเนื้อที่ 194 ตารางกิโลเมตร และประกอบด้วยเขตเจ้าพนักงานศาลสองแห่ง ได้แก่ เกิร์นซีย์และเจอร์ซีย์ ซึ่งเป็นเขตสังกัดราชบัลลังก์สหราชอาณาจักร

ชื่อนอร์ม็องดีมีที่มาจากการตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ของชาวไวกิงหรือ "คนเหนือ" จากนอร์เวย์และเดนมาร์กตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 14 (คริสต์ศตวรรษที่ 9) ซึ่งได้รับการยืนยันโดยสนธิสัญญาในพุทธศตวรรษที่ 15 (คริสต์ศตวรรษที่ 10) ระหว่างพระเจ้าชาร์ลที่ 3 แห่งฝรั่งเศส กับรอลโลแห่งอาณาจักรเมอเรอ (ในนอร์เวย์ปัจจุบัน) หลังจากการพิชิตอังกฤษของชาวนอร์มันในปี พ.ศ. 1609 (ค.ศ. 1066) นอร์ม็องดีและอังกฤษก็มีความเกี่ยวดองกันผ่านทางผู้ปกครองชาวนอร์มันและชาวแฟรงก์อยู่หนึ่งศตวรรษครึ่ง

ระหว่างปี พ.ศ. 2499–2558 นอร์ม็องดีถูกแบ่งออกเป็น 2 แคว้นการปกครอง ได้แก่ บัส-นอร์ม็องดี (นอร์ม็องดีตอนล่าง) และโอต-นอร์ม็องดี (นอร์ม็องดีตอนบน) แคว้นทั้งสองถูกยุบรวมเป็นแคว้นเดียวเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2559

ประวัติศาสตร์

หุบเขาแม่น้ำเซนและแม่น้ำเออร์เป็นถิ่นที่อยู่อาศัยมาตั้งแต่ยุคพาเลโอลิธิค ถิ่นที่อยู่อาศัยของชาวเคลติกถูกพิชิตโดยจูเลียส ซีซาร์ใน 56 ปีก่อนคริสตกาล และสุดท้ายแคว้นก็กลายเป็นมณฑลกัลเลียลุกดูเนนซิสเซกุนดาของชาวโรมัน ถิ่นที่อยู่อาศัยดังกล่าวถูกเปลี่ยนเป็นชาวคริสต์ในคริสต์ศตวรรษที่ 3 ถึง 4 และตกอยู่ภายใต้การปกครองของชาวแฟรงก์เมโรวินเจียนในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 5 จนกลายเป็นส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรนูสเตรียของชาวแฟรงก์

ดัชชีนอร์ม็องดี

รูปปั้นแกะสลักของรอลโลในฟาเลส์ ประเทศฝรั่งเศส

ชายฝั่งนอร์ม็องดีถูกทำลายครั้งแล้วครั้งเล่าโดยผู้รุกรานชาวไวกิงหรือชาวนอร์ธตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 8 เป็นต้นมา เมื่อผู้ปกครองการอแล็งเฌียงอ่อนแอลง ชาวไวกิงก็เข้ามาปล้นสะดมบนผืนแผ่นดินได้ สุดท้ายพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3 ผู้เรียบง่ายแห่งฝรั่งเศสได้ยกอาณาเขตบริเวณรูอ็องและปากแม่น้ำเซนให้รอลโล ผู้นำของกลุ่มไวกิงกลุ่มใหญ่ที่สุด ในสนธิสัญญาแซ็งต์แคลร์ซูร์เอปต์ในปี ค.ศ. 911 เพื่อนร่วมชาติชาวสแกนดิเนเวียของรอลโลย้ายถิ่นเข้ามาเป็นจำนวนมากเพื่อลงหลักปักฐานในดินแดนดังกล่าว และได้รับเอาธรรมเนียม, ภาษา และศาสนาของฝรั่งเศสมา ชาวไวกิงกลุ่มนี้กลายเป็นที่รู้จักในชื่อชาวนอร์มัน และแคว้นที่พวกเขาอาศัยกลายเป็นที่รู้จักในชื่อนอร์ม็องดี

ผู้สืบทอดตำแหน่งของรอลโลที่เปลี่ยนเป็นชาวคริสต์ครองตำแหน่งเป็นดยุคแห่งนอร์ม็องดี ได้อาณาเขตข้างเคียงมาจากการทำสงครามอย่างต่อเนื่อง และทรงอำนาจพอที่จะควบคุมดูแลดินแดนของตนได้อย่างเป็นอิสระจากราชบัลลังก์ฝรั่งเศสในทางปฏิบัติ กีโยมหรือวิลเลียม ดยุคแห่งนอร์ม็องดี ทายาทห่างๆ ของรอลโล ทำการรุกรานอังกฤษในปี ค.ศ. 1066 และกลายเป็นพระเจ้าวิลเลียมที่ 1 แห่งอังกฤษ (วิลเลียมผู้พิชิต) จึงเป็นการรวมการปกครองของอังกฤษและนอร์ม็องดีเข้าด้วยกัน เมื่อพระเจ้าวิลเลียมสิ้นพระชนม์ในปี ค.ศ. 1087 การรวมกันของนอร์ม็องดีและอังกฤษพังลงเมื่อพระโอรสของพระองค์ขัดแย้งกันเรื่องการสืบทอดตำแหน่ง การทะเลาะเบาะแว้งของพี่น้องสิ้นสุดลงในปี ค.ศ. 1106 เมื่อพระเจ้าเฮนรีที่ 1 กษัตริย์แห่งอังกฤษ พระโอรสคนหนึ่งของพระองค์ปราบพระเชษฐา รอแบต์หรือโรเบิร์ต ดยุคแห่งนอร์ม็องดี ในสมรภูมิตินเชอเบร หลังจากนั้นการสืบทอดตำแหน่งในนอร์ม็องดีก็ตกเป็นของกษัตริย์อังกฤษชั่วคราว ในปี ค.ศ. 1144 จูฟฟรัว แพลนทาเจเนต เคานต์แห่งอ็องฌูพิชิตนอร์ม็องดี ในปี ค.ศ. 1150 เขายกดัชชีให้อองรีหรือเฮนรี บุตรชายที่ต่อมากลายเป็นกษัตริย์แห่งอังกฤษในชื่อพระเจ้าเฮนรีที่ 2 ในปี ค.ศ. 1154

การปิดล้อมรูอ็อง ค.ศ. 1418-19 ภาพวาดของฝรั่งเศส

นอร์ม็องดีจึงกลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิอ็องฌูแว็ง (มีต้นกำเนิดในอ็องฌู) ที่ขยายอาณาเขตไปไกลอย่างต่อเนื่องโดยพระเจ้าเฮนรีที่ 2 และผู้สืบทอดตำแหน่งกษัตริย์อังกฤษ แต่นอร์ม็องดีได้กลายเป็นเป้าหมายหลักของกษัตริย์กาเปเตียงของฝรั่งเศสในการต่อสู้กับชาวอ็องฌูแว็งแพลนทาเจเนตของอังกฤษ การต่อสู้ทางทหารและทางการทูตของพระมหากษัตริย์กาเปเตียงของฝรั่งเศส คือ พระเจ้าหลุยส์ที่ 7 และพระเจ้าฟิลิปที่ 2 อูกุสต์ ทำให้ได้การควบคุมแคว้นมาจากผู้ปกครองอ็องฌูแว็งของอังกฤษซึ่งส่งผลให้พิชิตมาได้อย่างสมบูรณ์ พระเจ้าฟิลิปได้ผนวกนอร์ม็องดีในปี ค.ศ. 1204 และตามสนธิสัญญาปารีสในปี ค.ศ. 1259 ราชบัลลังก์อังกฤษ คือ พระเจ้าเฮนรีที่ 3 ได้ยอมสละการอ้างสิทธิ์ในนอร์ม็องดีอย่างเป็นทางการ ซึ่งถือเป็นการยอมรับว่าได้เสียดัชชีให้กับฝรั่งเศส ภายหลังอังกฤษพิชิตนอร์ม็องดีกลับคืนมาได้ในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 15 ในช่วงสงครามร้อยปี แต่ฝรั่งเศสก็กอบกู้กลับคืนไปได้อีกครั้ง และได้ควบคุมอย่างถาวรในปี ค.ศ. 1450 หลังได้รับชัยชนะในสมรภูมิโฟร์มิญญี

จังหวัดของฝรั่งเศส

พระเจ้าหลุยส์ที่ 11 แห่งฝรั่งเศสได้มอบดัชชีนอร์ม็องดีให้แก่ชาร์ลส์ พระอนุชา ในปี ค.ศ. 1465 แต่ไม่นานก็เอากลับคืนมาและสุดท้ายในปี ค.ศ. 1468 ได้ประกาศให้นอร์ม็องดีไม่สามารถแยกออกจากราชบัลลังก์ฝรั่งเศสได้ หลังจากนั้นนอร์ม็องดีก็ถูกปกครองในฐานะมณฑล

กองทัพพันธมิตรรุกรานนอร์ม็องดี วันดีเดย์ ค.ศ. 1944

พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ได้ควบคุมดูแลการปรับหน่วยงานของนอร์ม็องดีใหม่ให้เป็นเหมือนหน่วยงานของฝรั่งเศส และยกระดับกิจกรรมด้านการค้าและการเดินทะเล การยกเลิกพระบรมราชโองการแห่งน็องต์ในปี ค.ศ. 1685 ทำให้เกิดการย้ายถิ่นของชาวอูกือนูต์ที่มีส่วนสำคัญทั้งด้านเศรษฐกิจและกองทัพเรือ แต่ไม่นานนอร์ม็องดีก็กอบกู้ความสำเร็จกลับคืนมาได้ในคริสต์ศตวรรษที่ 18 ในปี ค.ศ. 1791 รัฐบาลของคณะปฏิวัติฝรั่งเศสแบ่งอดีตมณฑลนอร์ม็องดีเป็นจังหวัดม็องช์, แกลวาโดส, ออร์น, เออร์ และเซนแอ็งเฟริเยอ (ปัจจุบันคือเซนมาริตีม) ชื่อนอร์ม็องดีปรากฏในประวัติศาสตร์สงครามโลกครั้งที่สองในฐานะจุดที่กองทัพพันธมิตรรุกรานเยอรมนีที่ยึดครองฝรั่งเศสในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1944 ในปี ค.ศ. 2016 แคว้นบัสนอร์ม็องดีถูกรวมกับแคว้นอูตนอร์ม็องดี ก่อตั้งการบริราชการใหม่ที่ปกครองนอร์ม็องดีทั้งหมดขึ้นมา