จักรพรรดินีโคไลที่ 2 แห่งรัสเซีย

นิโคลัสที่ 2
จักรพรรดิแห่งรัสเซียทั้งปวง
ครองราชย์	1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1894 – 15 มีนาคม ค.ศ.1917
ราชาภิเษก	26 พฤษภาคม ค.ศ. 1896
ก่อนหน้า	จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 3
ถัดไป	สิ้นสุดระบอบกษัตริย์
พระราชสมภพ	18 พฤษภาคม ค.ศ. 1868 พระราชวังอะเลคซันดร์, ซาร์สกอเย เซโล, เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก, จักรวรรดิรัสเซีย
สวรรคต	17 กรกฎาคม ค.ศ. 1918(1918-07-17) (50 ปี) พระตำหนักอิปาเตียฟ, เยคาเตรินบุร์ก, โซเวียตรัสเซีย
ฝังพระศพ	1 กฎาคม ค.ศ. 1998 อาสนวิหารเปโตรและเปาโล เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก, สหพันธรัฐรัสเซีย
คู่อภิเษก	จักรพรรดินีอะเลคซันดรา
พระราชบุตร	แกรนด์ดัชเชสโอลกา แกรนด์ดัชเชสตะตยานา แกรนด์ดัชเชสมารีเยีย แกรนด์ดัชเชสอะนัสตาซียา แกรนด์ดยุกอะเลคเซย์ นีโคลาเยวิช
พระนามเต็ม นิโคไล อะเลคซันโดรวิช โรมานอฟ
ราชวงศ์	โฮลสเตน - กอททรอป - โรมานอฟ
พระราชบิดา	จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 3 แห่งรัสเซีย
พระราชมารดา	จักรพรรดินีมารีเยีย เฟโอโดรอฟนาแห่งรัสเซีย (ดักมาร์แห่งเดนมาร์ก)
ศาสนา	คริสต์รัสเซียออร์ทอดอกซ์
ลายพระอภิไธย

จักรพรรดินีโคไลที่ 2 (รัสเซีย: Николай II, Николай Александрович Романов, tr. Nikolai II, Nikolai Alexandrovich Romanov) หรือ นิโคลัสที่ 2 (อังกฤษ: Nicholas II; 18 พฤษภาคม ค.ศ. 1868 - 17 กรกฎาคม ค.ศ. 1918) เป็นจักรพรรดิแห่งรัสเซียทั้งปวง แกรนด์ดยุกแห่งฟินแลนด์ และกษัตริย์แห่งโปแลนด์โดยสิทธิ์พระองค์สุดท้าย เช่นเดียวกับจักรพรรดิรัสเซียองค์อื่น ๆ พระองค์เป็นที่รู้จักด้วยพระอิสริยยศ ซาร์ บรรดาศักดิ์โดยย่ออย่างเป็นทางการของพระองค์ คือ นิโคลัสที่ 2 จักรพรรดิและอัตตาธิปัตย์แห่งรัสเซียทั้งปวง คริสตจักรรัสเซียออร์ทอดอกซ์ออกพระนามพระองค์ว่า นักบุญนิโคลัสผู้รับพระทรมาน (Passion-Bearer) และ นักบุญนิโคลัสมรณสักขี

จักรพรรดินิโคลัสที่ 2 ครอราชย์ตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1894 จนถูกบีบให้สละราชสมบัติเมื่อวันที่ 15 มีนาคม ค.ศ. 1917 ในรัชกาลของพระองค์ จักรวรรดิรัสเซียจากที่เคยเป็นมหาอำนาจชั้นนำชาติหนึ่งของโลกกลายเป็นล่มสลายทางเศรษฐกิจและทหาร ศัตรูการเมืองให้สมญาพระองค์ว่า นิโคลัสผู้กระหายเลือด เพราะโศกนาฏกรรมโฮดึนคา โพกรมต่อต้านยิวที่ถูกกล่าวหา วันอาทิตย์นองเลือด ซึ่งเป็นการปราบปรามการปฏิวัติรัสเซีย ค.ศ. 1905 อย่างรุนแรง การประหารชีวิตและเนรเทศศัตรูทางการเมืองจำนวนมากของพระองค์ และการติดตามการทัพในขนาดที่ไม่เคยมีมาก่อน

ภายใต้การปกครองของพระองค์ รัสเซียปราชัยอย่างน่าขายหน้าในสงครามรัสเซีย-ญี่ปุ่น ซึ่งกองเรือบอลติกรัสเซียเกือบถูกทำลายสิ้นที่ยุทธนาวีที่ช่องแคบสึชิมะ ความตกลงอังกฤษ-รัสเซียซึ่งออกแบบมาเพื่อตอบโต้ความพยายามของเยอรมนีเพื่อเพิ่มอิทธิพลในตะวันออกกลาง ยุติเกมใหญ่ระหว่างรัสเซียกับสหราชอาณาจักร ในฐานะประมุขแห่งรัฐ จักรพรรดินิโคลัสทรงอนุมัติการระดมพลรัสเซียในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1914 อันเป็นจุดเริ่มต้นของการเข้ามามีส่วนของรัสเซียในสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง อันเป็นสงครามซึ่งทำให้มีชาวรัสเซียเสียชีวิต 3.3 ล้านคน

จักรพรรดินิโคลัสที่ 2 สละราชสมบัติให้หลังการปฏิวัติเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ. 1917 ซึ่งระหว่างนั้น พระองค์และพระบรมวงศานุวงศ์ถูกจำคุกทีแรกที่พระราชวังอเล็กซานเดอร์ที่จักรพรรดิสคอยเซโล แล้วต่อมาในจวนผู้ว่าราชการในโตบอลสค์ และท้ายสุดที่บ้านอีปาตีฟในเยคาเตรินบุร์ก ในฤดูใบไม้ผลิ ค.ศ. 1918 นิโคลัสถูกส่งตัวให้สภาโซเวียตอูราลท้องถิ่นโดยผู้ตรวจการ วาซิลี ยาคอฟเลฟ ซึ่งต่อมาได้รับใบเสร็จลายลักษณ์เมื่อมีการส่งมอบตัวนิโคลัสเหมือนพัสดุ นิโคลัส พระชายา อะเลคซันดรา ฟอโดรอฟนา พระราชโอรส อะเลคเซย์ นีโคลาเยวิช พระราชธิดาสี่พระองค์ โอลกา นีคะลายีฟนา, ตะตยานา นีคะลายีฟนา, มารีเยีย นีคะลายีฟนา, อะนัสตาซียา นีคะลายีฟนา แห่งรัสเซีย และแพทย์ประจำพระองค์ เอฟเกนี บอตคิน มหาดเล็ก อเล็กเซย์ ตรุปป์ นางสนองพระโอษฐ์ในจักรพรรดินี อันนา เดมีโดวา และพ่อครัวประจำพระองค์ อีวาน ฮารีโตนอฟ ถูกบอลเชวิคประหารชีวิตในห้องเดียวกันในคืนวันที่ 16/17 กรกฎาคม ค.ศ. 1918

ซาเรวิช

ในปี 1881 พระอัยกาของจักรพรรดินิโคลัสที่ 2 จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 2 ถูกลอบปลงพระชนม์หน้าพระราชวังฤดูหนาวในเซนต์ปีเตอร์เบิร์ก และเสด็จสวรรคตหลังจากนั้นไม่นาน โดยพระราชโอรสของจักรพรรดิอเลคซันดร์ที่ 2 ได้ขึ้นครองราชย์เป็น จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 3 และยกพระอิสริยยศของพระบรมวงศานุวงศ์ในราชวงศ์โรมานอฟทุกพระองค์รวมถึงตัวพระองค์เองด้วยที่เลื่อนขึ้นไปเป็นซาเรวิชนิโคลัส มกุฎราชกุมารแห่งรัสเซีย ซึ่งหลังจากการลอบปลงพระชนม์ของพระอัยกา ทำให้ราชวงศ์ต้องอพยพไปประทับยัง พระราชวังอนิชคอฟ (Anichkov Palace) แทน

ซาเรวิชนิโคลัสขณะเยือนสยาม

หลังจากที่นิโคลัสได้รับตำแหน่งซาเรวิชมาได้ไม่นาน ในปี 1890 ซาเรวิชนิโคลัสได้เดินทางท่องเที่ยวไปทั่วทั้งเอเชีย เพื่อดูการเมืองการปกครอง และวัฒนธรรมของเหล่าชาติในเอเชีย ซึ่งในการท่องเที่ยวครั้งนี้พระองค์ไปพร้อมกับ น้องชายแกรนด์ดยุคจอร์ช อเล็กซานโดรวิช และลูกพี่ลูกน้องเจ้าชายจอร์ชแห่งกรีกและเดนมาร์ก โดยทั้งสามคนได้เดินทางไปยังประเทศอียิปต์เป็นที่แรก ต่อด้วยประเทศอินเดีย สิงคโปร์ รวมถึงสยามด้วย โดยซาเรวิชนิโคลัสได้เข้าพบพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในปี 1891 ซึ่งทางสยามได้จัดงานต้อนรับอย่างยิ่งใหญ่ อีกทั้งยังเชิญซาเรวิชไปสด็จไปทอดพระเนตรการคล้องช้างที่อยุธยาและประทับที่วังบางปะอินด้วย ซึ่งจากเหตุนี้เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสยุโรปและรัสเซีย ทางราชสำนักรัสเซียก็ต้อนรับอย่างดีเช่นกัน

ซาเรวิชนิโคลัสขณะเยือนญี่ปุ่น

การเดินทางของพระองค์จบลงที่ประเทศญี่ปุ่น หลังความพยายามลอบสังหารพระองค์ที่ญี่ปุ่นล้มเหลว หรือที่เรียกว่ากรณีโอตสึ ทำให้พระองค์เดินทางกลับเซนต์ปีเตอร์เบิร์กในเวลาไม่นานหลังจากนั้น ก่อนที่จะมีแผนให้สร้างทางรถไฟสายทรานส์-ไซบีเรียเพื่อการคมนาคมระหว่างผั่งตะวันตกและตะวันออกให้สะดวกขึ้น ต่อมาในปี 1893 พระองค์ก็ได้เสด็จเยือนลอนดอนเมืองหลวงของจักรวรรดิอังกฤษ เพื่อเป็นตัวแทนของจักรวรรดิรัสเซียในการเข้าร่วมงานอภิเษกสมรสของพระเจ้าจอร์จที่ 5 (ขณะนั้นยังคงดำรงตำแหน่งดยุกแห่งยอร์ก) กับมาเรียแห่งเท็ค ซึ่งในการมาเยือนในครั้งนี้ สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียได้กล่าวถึงใบหน้าของทั้งพระองค์และพระเจ้าจอร์จที่ 5 ว่ามีความคล้ายจนแทบจะเหมือนฝาแฝดกันเลยทีเดียว

อ้างอิง

• The Cambridge Biograhical Encyclopedia / Edited by David Cystal-2nd ed., Cambridge University Press, 2000

แหล่งค้นคว้าเพิ่มเติม

• สัญชัย สุวังบุตร และอนันต์ชัย เลาหะพันธุ. (2555). นิโคลัสที่ 2 กับอวสานของราชวงศ์โรมานอฟ. กรุงเทพฯ: ศักดิโสภาการพิมพ์.
• สัญชัย สุวังบุตร และอนันต์ชัย เลาหะพันธุ. (2562). โรมานอฟ นิโคลัสที่ 2 กับจักรวรรดิรัสเซีย. นครปฐม: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร.

ก่อนหน้า		จักรพรรดินีโคไลที่ 2 แห่งรัสเซีย		ถัดไป
จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 3		จักรพรรดิแห่งรัสเซียทั้งปวง (1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1894 - 15 มีนาคม ค.ศ. 1917)		จักรพรรดิมิฮาอิลที่ 2
จักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 3		แกรนด์ดยุกแห่งฟินแลนด์ (1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1894 - 15 มีนาคม ค.ศ. 1917)		สมเด็จพระราชาธิบดีเฟรเดอริก คาร์ลที่ 1 แห่งฟินแลนด์ ในฐานะพระมหากษัตริย์แห่งฟินแลนด์

​