เจ้าทิพเนตร

เจ้าทิพเนตร อินทวโรรสสุริยวงศ์
ไฟล์:แม่เจ้าทิพเนตรราชเทวี.jpg
ภรรยาเจ้านครเชียงใหม่
ดำรงพระยศ	28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2444 – 5 มกราคม พ.ศ. 2453
ก่อนหน้า	เจ้าทิพเกสร
ถัดไป	เจ้าจามรีวงศ์
ประสูติ	พ.ศ. 2402
ถึงแก่กรรม	13 มีนาคม พ.ศ. 2461 (58 ปี)
พระสวามี	เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์
พระโอรส	เจ้าราชวงศ์ (เลาแก้ว ณ เชียงใหม่)
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
เจ้าบิดา	เจ้ามหาเทพ ณ เชียงใหม่
เจ้ามารดา	เจ้าทิพโสม ณ เชียงใหม่
ศาสนา	พุทธ

แม่เจ้าทิพเนตร์ หรือ เจ้าทิพเนตร อินทวโรรสสุริยวงศ์ (นามเดิม: เจ้าทิพเนตร; พ.ศ. 2402—2460) เป็นภรรยาของเจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 8 ทั้งยังเป็นธิดาของเจ้ามหาเทพ ณ เชียงใหม่ โอรสองค์ที่ 7 ของพระเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 5

ประวัติ

เจ้าทิพเนตร เป็นพระธิดาลำดับที่สามของเจ้ามหาเทพ กับเจ้าทิพโสม ณ เชียงใหม่ เจ้าบิดาเป็นพระโอรสในพระเจ้ามโหตรประเทศ ส่วนเจ้ามารดาเป็นบุตรเจ้าราชบุตร (ธนัญไชย ณ เชียงใหม่) และเป็นหลานของพระยาพุทธวงศ์

จำเดิมเจ้ามหาเทพ ผู้บิดา ไม่ใคร่ลงรอยกับพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงษ์ จนถึงขั้นวิวาท เจ้ามหาเทพจึงถูกกักไปรับราชการที่กรุงเทพมหานครหลายปี เมื่อเจ้าทิพเนตรทรงเจริญพระชันษาสมควรแก่การสมรส พระเจ้าอินทวิชยานนท์ พระชามาดาของพระเจ้ากาวิโลรสทรงเห็นควรที่จะผูกไมตรีกับพระญาติวงศ์สายพระเจ้ามโหตรประเทศ จึงทรงจัดพิธีสู่ขอเจ้าทิพเนตรแก่เจ้าสุริยะ ณ เชียงใหม่ พระโอรสที่ประสูติแต่เจ้ารินคำ ทั้งสองมีพระโอรสเพียงองค์เดียวคือเจ้าราชวงศ์ (เลาแก้ว ณ เชียงใหม่)

ขณะที่ภัสดาเป็นเจ้าอุปราชอย่นั้น รัฐบาลสยามไม่พอใจการทำงานของเจ้าอุปราช (น้อยสุริยะ) เป็นอย่างมาก รัฐบาลสยามถึงกับต้องว่าจ้างชายาของเจ้าอุปราชคอยดูแลและกำกับตัวเจ้าอุปราช ดังโทรเลขของพระยาศรีสหเทพต่อกรมหลวงดำรงราชานุภาพเมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ. 2443 ใจความตอนหนึ่งว่า "...ได้จัดตั้งเบี้ยหวัดเจ้าทิพเนตร ปีละ ๕๐๐ รูเปีย เท่ากับแม่นางภัณฑารักษ์ ยกขึ้นให้เปนข้าราชการฝ่ายผู้หญิง เงินเบี้ยหวัดรายนี้ ได้บอกให้เจ้าทิพเนตรเข้าใจว่า ถ้าเจ้าอุปราชเมา หรือไม่รับราชการดี จะลดหย่อนเงินเดือนเสีย ถ้ายังไม่ฟัง ขืนเมาหรือขืนเชื่อคำคนสอพลอยุยง ให้เจ้าทิพเนตรฟ้องต่อข้าหลวงใหญ่ อนึ่งเงินค่าตอไม้ แม่ปิง แม่ฮ่องสอน ซึ่งเจ้าผู้ครองเมืองเก็บได้ จะยกเอาเปนของหลวง..."

ครั้นเมื่อเจ้าสุริยะ ได้ตำแหน่งเป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2444 เจ้าทิพเนตรจึงเป็นภรรยาเอกของเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่

เจ้าทิพเนตร ป่วยเป็นโรคชราถึงแก่กรรม ณ คุ้มเจ้าราชวงศ์ (เลาแก้ว ณ เชียงใหม่) เมื่อวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2460 (นับแบบปัจจุบันเป็น พ.ศ. 2461) สิริอายุ 58 ปี

พระกรณียกิจ

เจ้าทิพเนตร ในฐานะที่เป็นเจ้านายในนครเชียงใหม่ ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของการพัฒนาเมือง และความเจริญทางเศรษฐกิจ จึงได้จัดตั้งตลาดสดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2442 โดยใช้ชื่อว่า "ตลาดทิพเนตร" ซึ่งเจ้านายฝ่ายเหนือหลายท่าน ได้ร่วมบริจาคทรัพย์ในการก่อสร้าง

ในทางศาสนา เจ้าทิพเนตร มีความเลื่อมใสในพุทธศาสนา โดยได้บริจาคทรัพย์สร้างกุฏิที่วัดหอธรรม จำนวน 2 หลัง ในปี พ.ศ. 2453 เพื่อเป็นการทำนุบำรุงศาสนา

สถานที่อันเนื่องมาจากพระนาม

• ตลาดทิพเนตร
• ถนนทิพเนตร

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2444 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2451 - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 4 (จ.ป.ร.4)

พงศาวลี

พงศาวลีของเจ้าทิพเนตร

16. เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว สิงหราชธานี               8. พระยาธรรมลังกา                       17. เจ้าจันทา               4. พระเจ้ามโหตรประเทศ                             9. เจ้าจันฟอง                       2. เจ้ามหาเทพ ณ เชียงใหม่                                   20. (=24.) เจ้าพ่อเรือน               10. (=12.) พระยาพุทธวงศ์                       5. เจ้าสุวรรณคำแผ่น                             1. เจ้าทิพเนตร อินทวโรรสสุริยวงศ์                                         24. (=20.) เจ้าพ่อเรือน               12. (=10.) พระยาพุทธวงศ์                       6. เจ้าราชบุตร (ธนัญชัย ณ เชียงใหม่)                             3. เจ้าทิพโสม ณ เชียงใหม่

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. 2538. เพ็ชร์ล้านนา. เล่ม 2 เชียงใหม่