บลูเทรน

รถบลูเทรนฟูจิ"Fuji"

รถบลูเทรนฟูจิ+ฮายาบูสะ ในวันที่ถูกยกเลิก 13 มีนาคม 2552

รถบลูเทรน (อังกฤษ: Blue Train) (ญี่ปุ่น: ブルートレイン) หรือตู้รถนั่งและตู้รถนอนของญี่ปุ่น รถบลูเทรนประกอบด้วยห้องนอน โดยห้องนอนหนึ่งห้องมี 4 เตียง(คลาสบี) และห้องนอนหนึ่งห้องมี 1 เตียง (คลาสเอ) ไม่สามารถปรับเป็นรถนั่งได้ โดยปกติในประเทศญี่ปุ่นจะใช้รถบลูเทรนพ่วงเป็นขบวนรถทางไกล โดยใช้หัวรถจักรไฟฟ้าตระกูล EF ตระกูล ED และ หัวรถจักรดีเซลตระกูล DD ทำขบวน โดยให้บริการโดย JR East (ญี่ปุ่น: JR東日本) JR West (ญี่ปุ่น: JR西日本) และ JR Hokkaido (ญี่ปุ่น: JR北海道) รถบลูเทรนมีทั้งหมด 5 รุ่น คือ รุ่น 20(20系) รุ่น 14(14系) รุ่น 15(15系) รุ่น 24(24系) รุ่น 25(25系) ส่วนรถโดยสารรุ่น 12 ไม่นับว่าเป็นบลูเทรน

ตราสัญลักษณ์ของรถนอนบลูเทรน

ประวัติ

รถบลูเทรนนั้นถือกำเนิดครั้งแรกในปี 2499 โดยบลูเทรนที่ออกวิ่งให้บริการครั้งแรกของประเทศญี่ปุ่นจะเป็นรุ่น 20 (20系) เนื่องจากสีที่พ่นลงที่ตัวตู้รถขณะนั้นใช้สีน้ำเงินเป็นหลัก คาดด้วยแถบสีขาวนวลสองเส้นขนาดไปกับตัวรถ จากจุดกำเนิดของบลูเทรนรุ่น 20 นี้เอง จึงทำให้รถโดยสารประเภทเดียวกันที่ถูกสร้างขึ้นมาภายหลัง และออกวิ่งให้บริการประชาชนที่ประเทศญี่ปุ่น ไม่ว่าจะเป็นรุ่น 14(14系), 15(15系), 24(24系), 25(25系) ก็ถูกเรียกว่าบลูเทรนเช่นเดียวกันกับรุ่นที่ผ่านมา ต่อมาในปี 2514 บลูเทรนรุ่นใหม่จึงได้ถือกำเนิดขึ้น โดยรุ่นใหม่นี้มีความแตกต่างจากรุ่น 20 ตรงที่ว่า ไม่ต้องมีรถไฟฟ้ากำลัง (พาวเวอร์ เจเนเรเตอร์ คาร์ - Power Generator Car) เฉพาะก็สามารถวิ่งทำขบวนได้ โดยตู้รถรุ่นใหม่ที่ว่านี้ได้รับการออกแบบมาให้ติดตั้งเครื่องกำเนิดไฟฟ้าที่ใต้ท้องตู้รถโดยสาร อีกทั้งยังสามารถที่จะจ่ายกระแสไฟฟ้าไปเลี้ยงตู้รถที่อยู่ข้างเคียงที่ไม่มีเครื่องกำเนิดกระแสไฟฟ้าได้อีกด้วย ซึ่งบลูเทรนรุ่นใหม่ที่ว่านี้มีชื่อเรียกว่า บลูเทรนรุ่น 14​ (14系) นั้นเอง

บลูเทรนรุ่น 14(14系) ที่ผลิตออกมานั้นมีทั้งตู้รถรถนั่งและตู้รถรถนอน โดยแยกชุดกันทำขบวน แต่ในระยะหลังก็ได้นำมาพ่วงทำขบวนร่วมกันก็มีบ้าง เช่นปัจจุบันรถ ฮามานาซุ(Hamanasu)(ญี่ปุ่น: はまなす) วิ่งสายเหนือเชื่อมระหว่างจังหวัดอะโอโมริกับจังหวัดซัปโปโร ทำขบวนโดยรถรุ่น 14 นั่งและนอน ในส่วนตู้รถรถนั่งในประเทศไทยมีให้บริการอยู่ในสายใต้ กรุงเทพ – ตรัง รุ่นนี้เป็นรุ่นที่ผลิตออกมาเพื่อใช้พ่วงเข้ากับรถบลูเทรนอิซึโมะ(Izumo)(ญี่ปุ่น: 出雲) ขบวนที่ 3 (ไป) และ 4 (กลับ) เป็นครั้งแรก โดยมีรถนอนชั้น 1 และชั้น 2 พิเศษทำขบวน ต่อมาเมื่อบริษัทเจอาร์ยกเลิกการให้บริการของบลูเทรนอิซึโมะ(Izumo) ขบวนที่ 3 และ 4 ตู้รถนอนชั้น 1 และชั้น 2 พิเศษนี้ได้ถูกนำไปใช้พ่วงทำขบวนกับรถบลูเทรนอากาซึกิ(Akatsuki)(ญี่ปุ่น: あかつき) แทน โดยในครั้งนี้ได้ทำการปรับปรุงรถบลูเทรนนั่งธรรมดารุ่น 14 ซีรีส์ 0 ให้กลายเป็นรุ่น 14 ซีรีส์ 300 ให้ชื่อว่า Segato ซึ่งเป็นรถนั่งชั้น 2 พิเศษ 3 แถว มีห้องล็อบบี้อยู่ปลายสุดตู้รถให้บริการอยู่เพียงไม่กี่ปีและท้ายสุดในปี 2551 บริษัทเจอาร์ได้ทำการยกเลิกบลูเทรนขบวนอะกาซึกิ(Akatsuki)(ญี่ปุ่น: あかつき) ลง และตู้รถโดยสารทั้งหมดนี้ปัจจุบันได้ถูกแยกสิ้นส่วนทำลายเป็นที่เรียบร้อยแล้ว เหลือไว้เพียงแต่รูปภาพและโมเดลให้ดูต่างหน้าเท่านั้น

บลูเทรนขบวนแรกที่ให้บริการในญี่ปุ่นคือบลูเทรนอะซากาเซะ(Asakaze)(ญี่ปุ่น: あさかぜ) วิ่งระหว่างโตเกียว-ฮากาตะในปี 2499 โดยใช้รถปรับอากาศบลูเทรนรุ่น20 ทำขบวน และมีผู้นิยมใช้เป็นจำนวนมากจึงทำให้เกิดบลูเทรนมากถึง 26 สาย

ต่อมาในปี 2507 ญี่ปุนได้เปิดบริการชินกันเซ็นขึ้น ความจำเป็นของรถบลูเทรนจึงค่อยๆลดลงและถูกยกเลิกไปทีละขบวน

ขบวนอะซากาเซะ(Asakaze) (ญี่ปุ่น: あさかぜ) ถูกยกเลิกการวิ่งไปในวันที่ 13 มีนาคม 2548

ขบวนรถบลูเทรนที่เคยให้บริการในญี่ปุ่น

• ฮกกุโตเซย์ (Hokutosei) (ญี่ปุ่น: 北斗星)วิ่งระหว่างโตเกียว(สถานีอุเอโนะ)-ซัปโปโร (ยกเลิกปี 2015)
• ทไวไลท์ เอ็กเพรซ (Twilight Express) (ญี่ปุ่น: トワイライトエクスプレス) วิ่งระหว่างโอซาก้า -ซัปโปโร (ยกเลิกปี 2015)
• แคสซิโอเปีย (รถไฟ) (Cassiopeia)(ญี่ปุ่น:カシオペア)วิ่งระหว่างโตเกียว(สถานีอุเอโนะ)-ซัปโปโร(ยกเลิกปี 2016)
• อะเกะโบโนะ(Akebono)(ญี่ปุ่น:あけぼの)วิ่งระหว่างโตเกียว(สถานีอุเอโนะ)-อาโอะอิโมริ โดยวิ่งไปทางสายหลักอุเอะซึ(ยกเลิกปี 2014)
• ฮกกุริกุ(Hokuriku)(ญี่ปุ่น:北陸)วิ่งจากโตเกียว(สถานีอุเอะโนะ)-คานาซาวะ(ยกเลิกปี 2010)
• นิฮงไก(Nihonkai)(ญี่ปุ่น:日本海)วิ่งจากโอซาก้า-อาโอะอิโมริ(ยกเลิกปี 2013)
• ฟูจิ(รถไฟ)(Fuji)(富士) วิ่งจากโตเกียว ไป โออิตะ (ยกเลิกปี2009)
• ฮายาบูซะ(รถนอน)(Hayabusa)(はやぶさ) วิ่งจากโตเกียว ไป คุมาโมโตะ(ยกเลิก2009)
• อาซาคาเซะ(Asakaze)(あさかぜ)วิ่งจากโตเกียว ไป ชิโมโนเซกิ(ยกเลิกปี2005)
• ซากุระ(รถนอน)(Sakura)(さくら)วิ่งจากโตเกียว ไป นางะซากิ(ยกเลิกปี2005)
• อาคัตซึกิ(รถไฟ)(Akatsuki)(あかつき)วิ่งจาก เกียวโต ไป นางะซากิ(ยกเลิกปี2008)
• นาฮะ(รถไฟ)(Naha)(なは) วิ่งจาก เกียวโต ไป คุมาโมโตะ(ยกเลิกปี2008)
• ซุยเซย(รถไฟ)(Suisei)(彗星)วิ่งจาก เกียวโต ไป มินามิ มิยาซากิ(ยกเลิกปี2005)

ขบวนรถด่วนพิเศษฟูจิ

ขบวนรถด่วนบลูเทรนที่เคยให้บริการ

• ฮามานะสึ(Hamanasu)(はまなす)วิ่งจากอาโอโมริ ไปยังเมือง ซัปโปโร (ยกเลิกปี2559)รถไฟบางส่วนได้นำมาไทยเพื่อดัดแปลงเป็นรถท่องเที่ยว
• กิงกะ(รถด่วน)(Ginga)(銀河)วิ่งจากโตเกียวไปยังโอซาก้า(ยกเลิกปี2008)
• มาริโมะ(รถด่วน)(Marimo)(まりも)วิ่งจากซัปโปโรไปยังคุชิโระ
• รถด่วนต่างๆในฮอกไกโด อาทิ เช่น นิเสโกะ(รถด่วน),ไทเซ็ตซึ(รถด่วน),ริชิริ(รถด่วน)

ขบวนรถด่วนฮามานะสึที่สถานีอาโอโมริ

ชนิดตู้รถโดยสารของบลูเทรน

รถบลูเทรนที่วิ่งทำขบวนนั้นสามารถแบบชนิดตู้รถได้ดังต่อไปนี้ 1.บลูเทรนคาดแถบขาวหรือแถบเงิน 2 เส้นประตูบานพับ บลูเทรนประเภทนี้เป็นบลูเทรนยุคแรกของรุ่น มีความเก่าแก่ที่สุดในบรรดาบลูเทรนรุ่น 24 และ 25 โดยในยุคแรกเตียงที่ติดตั้งอยู่ในห้องโดยสารนั้นจะเป็นแบบ 3 ชั้น ต่อมาได้มีการปรับให้เหลือเพียงแค่ 2 ชั้นเหมือนที่เห็นในปัจจุบัน บลูเทรนคาดแถบขาวนี้ต่อมาบางส่วนได้ถูกนำมาดัดแปลงเป็นบลูเทรนคาดทองประตูบานเลือนและนำไปพ่วงทำขบวนกับขบวนรถ ฮกกุโตเซ อะเกโบโน่ นิฮงไก ฮามานะสึ 2. บลูเทรนคาดแถบเงิน 2 เส้นประตูบานพับ 3. บลูเทรนคาดแถบทอง 3 เส้นประตูบานพับ 4. บลูเทรนคาดแถบทอง 3 เส้นประตูบานเลื่อน

ในประเทศไทย

ตู้รถนอนชั้นสองปรับอากาศ (บนท.ป.) สีเดิม ก่อนที่จะทำสีใหม่เป็นสีม่วงในปัจจุบัน(ปัจจุบันไม่ได้ใช้งานในขบวนใดๆ)

ตู้รถนั่งชั้นสองปรับอากาศ (บชท.ป.) (ปัจจุบันไม่ได้ใช้งานในขบวนใด ๆ)

การรถไฟแห่งประเทศไทยได้รับรถบลูเทรนที่ใช้แล้วจากการรถไฟแห่งประเทศญี่ปุ่น โดยนำมาทำการเปลี่ยนความกว้างล้อ (Regauge) จาก 1067 มิลลิเมตร ตามมาตรฐานทางรถไฟญี่ปุ่น เป็น 1000 มิลลิเมตร ตามมาตรฐานรถไฟในประเทศไทยและภูมิภาคอาเซียน และปรับปรุงเล็กน้อย รถบลูเทรน เคยใช้เป็นรถไฟด่วนพิเศษ ไปมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ ราชพฤกษ์ 2549 เรียกว่า ขบวนรถด่วนพิเศษราชพฤกษ์ หรือขบวนพิเศษโดยสารที่ 963/964 กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ ตั้งแต่วันที่ 1 พฤศจิกายน 2549 - 31 มกราคม 2550 ในปัจจุบันการรถไฟแห่งประเทศไทยยุติการให้บริการรถบลูเทรนแล้ว เนื่องจากตัวรถที่เริ่มชำรุดและเก่า ประกอบกับค่าบำรุงรักษาใช้จ่ายมาก จึงได้ทำการยกเลิกไปเมื่อวันที่ 14 ตุลาคม 2559 โดยให้โดยสารครั้งสุดท้ายในขบวน 13/14 กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ หลังจากยกเลิกรถบลูเทรนแล้ว ขบวน13/14 ใช้ตู้โดยสารรุ่น ฮุนได(บนอ.ป),โตกิว(บนท.ป),แดวูรุ่นเก่า(บนท.ป) แทนบลูเทรน หลังจากยกเลิกโดยรถบลูเทรนนี้ บางส่วนจะถูกปรับปรุงให้เป็นรถจัดเฉพาะปรับอากาศ(บจพ.ป) และรถประชุมปรับอากาศ(บปช.ป) และบางส่วนจะนำเก็บไว้เพื่อนำมาออกมาใช้ในโอกาสพิเศษต่างๆ

อ้างอิง

• การรถไฟฯ จัด “รถบลูเทรน” เข้าขบวนรถสายใต้ให้บริการประชาชน
• บลูเทรนรุ่น 14
• ตระกูลบูลเทรน