ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าจักรคำขจรศักดิ์"
พงษ์ศักดิิ์ (คุย | ส่วนร่วม) ลไม่มีความย่อการแก้ไข ป้ายระบุ: การแก้ไขแบบเห็นภาพ แก้ไขจากอุปกรณ์เคลื่อนที่ แก้ไขจากเว็บสำหรับอุปกรณ์เคลื่อนที่ |
พงษ์ศักดิิ์ (คุย | ส่วนร่วม) ป้ายระบุ: แก้ไขจากอุปกรณ์เคลื่อนที่ แก้ไขจากเว็บสำหรับอุปกรณ์เคลื่อนที่ |
||
บรรทัด 89: | บรรทัด 89: | ||
** [[หม่อมราชวงศ์แก้วแกมทอง ทองใหญ่]] |
** [[หม่อมราชวงศ์แก้วแกมทอง ทองใหญ่]] |
||
** หม่อมราชวงศ์ผ่องสุวรรณ (ทองใหญ่) บิลเมส |
** หม่อมราชวงศ์ผ่องสุวรรณ (ทองใหญ่) บิลเมส |
||
=== เจ้ายอดเรือน ณ ลำพูน === |
|||
ไม่มีราชโอรส ธิดา |
|||
== พระกรณียกิจ == |
== พระกรณียกิจ == |
รุ่นแก้ไขเมื่อ 08:34, 25 พฤศจิกายน 2562
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ | |
---|---|
เจ้าผู้ครองนครลำพูน | |
ครองราชย์ | พ.ศ. 2454 - พ.ศ. 2486 |
รัชสมัย | 32 ปี |
รัชกาลก่อนหน้า | เจ้าอินทยงยศโชติ |
ประสูติ | 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2417 |
พิราลัย | 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2486 (68 ปี) |
พระมเหสี | แม่เจ้าขานแก้วจักรคำขจรศักดิ์ราชเทวี |
พระบุตร | · เจ้าลำเจียก ณ ลำพูน · เจ้าวรรณรา ณ ลำพูน · เจ้าพงศ์ธาดา ณ ลำพูน · เจ้ารัทธาธร ณ ลำพูน · เจ้าประกายคำ ณ ลำพูน · เจ้าสุริยา ณ ลำพูน · เจ้าวรทัศน์ ณ ลำพูน · เจ้าพัฒนา ณ ลำพูน |
ราชวงศ์ | ราชวงศ์เจ้าเจ็ดตน (ทิพย์จักราธิวงศ์) |
พระบิดา | เจ้าอินทยงยศโชติ |
พระมารดา | แม่เจ้าหม่อมราชวงศ์รถแก้วราชเทวี (อิศรเสนา) |
พลตรี มหาอำมาตย์โท เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 10 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร
พระประวัติ
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าน้อยจักรคำ ณ ลำพูน ประสูติเมื่อปี พ.ศ. 2417 เป็นราชโอรสในเจ้าอินทยงยศโชติ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 9 กับแม่เจ้าหม่อมราชวงศ์รถแก้วราชเทวี (อิศรเสนา) และเป็นราชนัดดา (หลานปู่) ในเจ้าดาราดิเรกรัตนไพโรจน์ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 7 กับแม่เจ้าปิมปา มีราชภคินีและราชขนิษฐา ร่วมราชมารดา 2 พระองค์ มีนามตามลำดับ ดังนี้
- เจ้าหญิงมุกดา ณ ลำพูน - ชายา "เจ้าราชภาคินัย น้อยเมืองไทย ณ ลำพูน, เจ้าราชภาคินัยนครลำพูน" (ราชภคินี)
- เจ้าหญิงหล้า ณ ลำพูน - ชายา "เจ้าน้อยจิตตะ ณ ลำพูน" ภายหลังเป็น ชายา "เจ้าราชสัมพันธ์วงศ์ น้อยพุทธวงศ์ ณ เชียงใหม่, เจ้าราชสัมพันธ์วงศ์นครลำพูน" (ราชขนิษฐา)
เจ้าน้อยจักรคำได้ดำรงอิสริยยศเป็นเจ้าบุรีรัตน เมื่อเจ้าอินทยงยศโชติถึงแก่พิราลัย จึงได้รับแต่งตั้งเป็นผู้รั้งนครลำพูนสืบต่อมา จนถึงวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 จึงได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นเจ้านครลำพูน มีราชทินนามว่า เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ อรรคสัตยาทิคุณ หริภุญไชยรัษฎาธิวาส ประชาราษฎร์บริบาล ธาตุเจติยสถานบูชากร ลำพูนนครเชษฐกุลวงษ์ จำนงภักดีนราธิปก เอกัจโยนกชนาธิบดี[1]
ต่อมาในปี พ.ศ. 2469 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ดำเนินนโยบายยกเลิกตำแหน่งเจ้าหลวง หากเจ้าหลวงเมืองใดว่างลงจะไม่โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งขึ้นอีก แต่ก็ยังให้ความสำคัญในการสืบราชสกุล ณ เชียงใหม่ ณ ลำพูน ณ ลำปาง เจ้านายฝ่ายเหนือ ก็ยังคงดำรงสถานะความเป็น "เจ้า" โดยกำเนิดต่อไป
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ถึงแก่พิราลัยใน พ.ศ. 2486 รวมระยะเวลาที่ทรงครองนคร 32 ปี สิริชันษาได้ 69 ปี
ราชโอรส ราชธิดา
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ทรงมีราชโอรสและราชธิดา รวม 8 พระองค์ อยู่ในราชตระกูล ณ ลำพูน มีพระนามตามลำดับ ดังนี้
แม่เจ้าขานแก้ว จักรคำขจรศักดิ์
ใน แม่เจ้าขานแก้ว จักรคำขจรศักดิ์ (มีราชโอรส 2 ราชธิดา 2)
- เจ้าหญิงลำเจียก (ณ ลำพูน) เกษมสันต์ - สมรสกับ "หม่อมเจ้าเกียรติประวัติ เกษมสันต์" พระโอรส "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเกษมสันต์โสภาคย์ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์" พระราชโอรสใน "พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" กับ "เจ้าจอมมารดาแพ" (มีธิดา 1)
- หม่อมราชวงศ์ภาณีพิจิตร (เกษมสันต์) ชุณหะมาน
- เจ้าหญิงวรรณรา (ณ ลำพูน) ณ ลำปาง - สมรสกับ "พันเอกพิเศษ พระเพ็ชรคีรีศรีสงคราม (เจ้าแก้วเมืองไท ณ ลำปาง), เจ้าเมืองสงขลา"
- เจ้าพงศ์ธาดา ณ ลำพูน - สมรสกับ "หม่อมเจ้าหญิงจิตรจง (จักรพันธ์) ณ ลำพูน" พระธิดา ใน "พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเสรฐวงศ์วราวัตร กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์" พระโอรสใน "สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์" กับ "หม่อมราชวงศ์หญิงสว่าง ศิริวงศ์" (มีบุตร 2 ธิดา 3)
- พลอากาศตรี เจ้าวัฒนัน ณ ลำพูน
- เจ้าวันทนีย์ (ณ ลำพูน) ผูกพัน
- เจ้ากีรณา (ณ ลำพูน) บุญพิทักษ์
- เจ้าสารินี (ณ ลำพูน) กลิ่นนาค
- พันเอกพิเศษ เจ้าวีรพงศ์ ณ ลำพูน
- เจ้ารัฐธาทร ณ ลำพูน - สมรสกับ "หม่อมสายใจ (ณ บางช้าง) ณ ลำพูน" (มีบุตร 1 ธิดา 2)
- เจ้ารัตนา ณ ลำพูน
- เจ้าสุธาทร ณ ลำพูน
- เจ้าสุภัทรา (ณ ลำพูน) อังกสิทธิ์" - ภริยา ศาสตราจารย์ ดร.พงษ์ศักดิ์ อังกสิทธิ์ อธิการบดีมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
แม่เจ้าแขกแก้ว จักรคำขจรศักดิ์
ใน แม่เจ้าแขกแก้วจักรคำขจรศักดิ์ - พระขนิษฐาใน "แม่เจ้าขานแก้วจักรคำขจรศักดิ์ราชเทวี" (มีราชโอรส 1)
- ฯพณฯ เจ้าวรทัศน์ ณ ลำพูน - อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย สมรสกับ "หม่อมเทวี (วัฒนะทัสสี) ณ ลำพูน" (มีธิดา 1 บุตร1)
- เจ้าวรเทวี (ณ ลำพูน) ชลวณิช
- เจ้าวีรทัศน์ ณ ลำพูน
- เจ้ารัชเดช ณ ลำพูน
แม่เจ้าส่วนบุญ จักรคำขจรศักดิ์
ใน แม่เจ้าส่วนบุญ จักรคำขจรศักดิ์ - เจ้านายสกุล "ณ เชียงใหม่" (มีราชโอรส 1)
- เจ้าพัฒนา ณ ลำพูน - สมรสกับ "คุณหญิง เจ้าพงษ์แก้ว (ณ เชียงใหม่) ณ ลำพูน" ธิดาใน "พลตรี เจ้าราชบุตร วงษ์ตวัน ณ เชียงใหม่, เจ้าราชบุตรนครเชียงใหม่", ราชโอรสใน "พลตรี เจ้าแก้วนวรัฐ, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 9" (มีธิดา1 บุตร3)
- เจ้าดารารัตน์ ณ ลำพูน
- เจ้าพัฒน์พงศ์ ณ ลำพูน
- เจ้าวงศ์จักร ณ ลำพูน
- เจ้าศักดิ์ขจร ณ ลำพูน
หม่อมแว่นแก้ว
ใน หม่อมแว่นแก้ว (มีราชโอรส 1)
- เจ้าสุริยา ณ ลำพูน (มีบุตร 2 ธิดา 3)
- เจ้าวัชรี ณ ลำพูน
- เจ้าพิสมัยมาลี ณ ลำพูน
- เจ้านพมณีศรี ณ ลำพูน
- เจ้าสุธี ณ ลำพูน
- เจ้าสุมาลี (ณ ลำพูน) วงศ์ปราชญ์
หม่อมคำแยง
ใน หม่อมคำแยง (มีราชธิดา 1)
- เจ้าหญิงประกายคำ (ณ ลำพูน) ทองใหญ่ - สมรสกับ "หม่อมเจ้าทองแกมแก้ว ทองใหญ่" พระโอรสใน "พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทองกองก้อนใหญ่ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม" (มีธิดา 2 บุตร 1)
- หม่อมราชวงศ์ประกายทอง (ทองใหญ่) สิริสุข
- หม่อมราชวงศ์แก้วแกมทอง ทองใหญ่
- หม่อมราชวงศ์ผ่องสุวรรณ (ทองใหญ่) บิลเมส
เจ้ายอดเรือน ณ ลำพูน
ไม่มีราชโอรส ธิดา
พระกรณียกิจ
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เมื่อครั้งดำรงอิสริยยศเป็น "เจ้าบุรีรัตน์" ได้ดำเนินการสร้างถนนสายตะวันออกจากประตูท่าขาม ไปยังกิ่งอำเภอแม่ทา และถนนสายจากตัวเมืองลำพูนไปจนถึงฝั่งแม่น้ำปิง ต่อมาเมื่อได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าผู้ครองนครลำพูน ก็ได้สร้างสาธารณกุศลแก่ประชาชนชาวลำพูนมากมาย อาทิ
- การบูรณะวัดกู่สิงห์ทอง ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ตั้งแต่สมัย พ.ศ. 2324 และตั้งชื่อวัดนี้ว่า "วัดจักรคำภิมุข"
- สร้างกุฏิให้วัดพระธาตุหริภุญชัย
- มอบที่ดินสำหรับสร้างที่ทำการไปรษณีย์โทรเลข บ้านพักสัสดีจังหวัดลำพูน และโรงเรียนส่วนบุญโญปถัมภ์
- มอบคุ้มหลวงเดิมให้แก่รัฐบาล เพื่อใช้เป็นศาลากลางจังหวัดลำพูน
- ก่อตั้งโรงเรียนสำหรับนักเรียนชายประจำจังหวัด คือ โรงเรียนจักรคำคณาทร
สนามบินลำพูน
เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ได้เห็นความสำคัญของการอากาศยาน จึงได้ดำริให้จัดทำสนามบินประจำจังหวัดขึ้น ในพื้นที่อำเภอปากบ่อง อำเภอเมืองลำพูน มีเนื้อที่ 156 ไร่ 1 งาน โดยเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการจัดซื้อที่ดินเป็นเงินจำนวน 1,176 บาท[2] เมื่อปี พ.ศ. 2466
นามสกุล ณ ลำพูน
ณ ลำพูน เป็นนามสกุลพระราชทาน ลำดับที่ 866 โดยพระราชทานให้แก่ผู้สืบเชื้อสายจากบรรพบุรุษที่มีนิวาสถานตั้งอยู่ในที่แห่งนั้นเป็นเวลานานมาก มีผู้คนรู้จัก และนับถือโดยมาก โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการห้ามไม่ให้ผู้ที่ไม่ได้รับพระบรมราชานุญาตใช้คำว่า "ณ" นำหน้าสกุลเป็นอันขาด[3]
สกุล ณ ลำพูน เป็นนามสกุลที่พระราชทานแก่ผู้สืบเชื้อสายเจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1 โดยพระราชทานแก่เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 10
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2453 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎสยาม ชั้นจุลสุราภรณ์ (เปลี่ยนชื่อเป็น ชั้นทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.) ในปี พ.ศ. 2484)
- พ.ศ. 2454 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.)[4]
- พ.ศ. 2456 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎสยาม ชั้นมหาสุราภรณ์ (เปลี่ยนชื่อเป็น ชั้นประถมาภรณ์มงกุฏไทย (ป.ม.) เมื่อปี พ.ศ. 2484)
- พ.ศ. 2460 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) พร้อมพานทองเครื่องยศ
- พ.ศ. 2469 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นประถมาภรณ์ช้างเผือก[5]
- พ.ศ. 2481 - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 2 (อ.ป.ร.2)
ลำดับสาแหรก
พงศาวลีของเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์, เล่ม 28, ตอน 0 ง, 12 พฤศจิกายน ร.ศ. 130, หน้า 1811
- ↑ คำแถลงการณ์ของกรมเสนาธิการทหารบก เรื่อง สนามบินจังหวัดลำพูน
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศ ห้ามมิให้ผู้ที่ไม่ได้รับพระราชทานนามสกุลใช้ "ณ" นำหน้านามสกุล, เล่ม ๓๒, ตอน ๐ ก, ๑๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๘, หน้า ๓๙๕
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๒๘, ตอน๐ ง, ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๔, หน้า ๑๗๙๓
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญฝ่ายหน้า, เล่ม ๔๓, ตอน๐ ง, ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๙, หน้า ๓๙๙๔
แหล่งข้อมูลอื่น
- เจ้าวรเทวี (ณ ลำพูน) ชลวณิช ที่ระลึกในการบูรณะกู่บรรจุอัฐิเจ้าผู้ครองนครลำพูน ชายา และเจ้านายสกุล ณ ลำพูน ณ เชียงใหม่ ณ สุสานหลวงลำพูน. (ครั้งที่1) :บ.อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จก. (มหาชน), 15 เมษายน 2549
- ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
- สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ) . เชียงใหม่: มิ่งเมือง, 2540.
- ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง) .
- เจ้าวงศ์สักก์ ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่.
- คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ 100 ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช 2387 - 2456. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., 2546
- นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, 2539.
- คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์, นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. [1]
ก่อนหน้า | เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
เจ้าอินทยงยศโชติ | เจ้าผู้ครองนครลำพูน (พ.ศ. 2454 - พ.ศ. 2486) |
เจ้าพงศ์ธาดา ณ ลำพูน (ผู้สืบตระกูลเจ้าผู้ครองนครลำพูน) |
- บุคคลที่เกิดในปี พ.ศ. 2417
- บุคคลที่เสียชีวิตในปี พ.ศ. 2486
- เจ้าผู้ครองนครลำพูน
- สกุล ณ ลำพูน
- เจ้านายฝ่ายเหนือ
- ราชวงศ์ทิพย์จักร
- สมาชิกเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ป.ช.
- สมาชิกเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ป.ม.
- ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ท.จ.ว. (ฝ่ายหน้า)
- ผู้ได้รับเหรียญรัตนาภรณ์ อ.ป.ร.2
- ราชโอรสและราชธิดาในเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 9
- ราชสกุลอิศรเสนา
- ราชองครักษ์พิเศษ
- ราชโอรสในเจ้าผู้ครองนครฝ่ายเหนือ