บ้านทรายทอง

บ้านทรายทอง
ผู้ประพันธ์	ก.สุรางคนางค์
ประเทศ	ไทย
ภาษา	ไทย

บ้านทรายทอง เป็นนวนิยายอมตะเรื่องหนึ่งของวงการวรรณกรรมไทย เขียนโดย ก.สุรางคนางค์ (กัณหา เคียงศิริ ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ปี 2529) นักประพันธ์ผู้มีชื่อเสียง ตีพิมพ์ครั้งแรกในนิตยสารรายปักษ์ชื่อ "ปิยมิตร" ประมาณปี พ.ศ. 2493 เคยเป็น ละครโทรทัศน์และภาพยนตร์ ได้รับความนิยมสูงตลอดมา

สวลี ผกาพันธุ์ มีชื่อเสียงจากบทสาวน้อยถักผมเปีย พจมาน สว่างวงศ์ คนแรกในวงการแสดง จากละครเวทีของคณะอัศวินการละคร ของ เสด็จพระองค์ชายใหญ่ (ภาณุพันธุ์) ที่ ศาลาเฉลิมไทย พ.ศ. 2494 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2

ปัจจุบันบริษัทบีเคพีนำภาพยนตร์เวอร์ชันจารุณี สุขสวัสดิ์, พอเจตน์ แก่นเพชร ที่เคยฉายเมื่อ พ.ศ. 2523 ซึ่งทำรายได้ประมาณ 20 ล้านบาท มารีมาสเตอร์ใหม่ภายใต้โปรเจกต์ The Legend Collection

เนื่อเรื่องเดิมจบที่พจมานแต่งงานกับชายกลาง ต่อมาผู้ประพันธ์ ได้แต่งเพิ่มภาคต่อหลังการแสดงละครเวที ซึ่งประสบความสำเร็จอย่างดียิ่ง และได้นำมาแสดงทางไทยทีวีช่อง 4 บางขุนพรหม ต่อมาจึงรวมทั้งสองภาคเป็นเรื่องเดียวกัน กล่าวถึง "พจมาน พินิจนันต์" ก้าวเข้ามาอยู่ในบ้านทรายทอง ตามคำสั่งเสียสุดท้ายของพ่อเพื่อเรียนต่อในกรุงเทพฯ เธอถูกกลั่นแกล้งสารพัดโดย หม่อมแม่และหญิงเล็ก ด้วยกลัวว่าพจมานจะพรากบ้านหลังนี้ไปครอง แต่ในที่สุดเธอก็สามารถเอาชนะอุปสรรคทั้งหลายได้สำเร็จด้วยการช่วยเหลือจาก หญิงใหญ่ และชายกลาง รวมทั้ง ชายเล็ก ผู้พิการที่รักเธอเหมือนพี่สาว

เนื้อเรื่อง

พจมาน เด็กสาวผู้มีความหยิ่งในศักดิ์ศรีและชาติกำเนิดของตน แม้จะเป็นเพียงสามัญชนคนธรรมดาก็ตาม เธอจำเป็นต้องจากบ้านสวนเดินทางเข้ากรุงเทพฯ เพื่อเรียนหนังสือต่อ ตามความประสงค์ของบิดาที่เขียนสั่งไว้ก่อนเสียชีวิต ให้พจมานไปอาศัยอยู่กับครอบครัวหม่อมพรรณราย ซึ่งเป็นลูกพี่ลูกน้องของพ่อที่บ้านทรายทอง เธอถูกกลั่นแกล้งตั้งแต่เข้ามาอยู่ โดยมีหม่อมแม่และคุณหญิงเล็กน้องสาวของชายกลาง รวมถึงคนรับใช้ทุกคนในบ้านคอยแกล้งเธอ ชายกลางสงสาร และให้คุณหญิงใหญ่พี่สาวคนโตคอยช่วยเหลือ และพจมานก็คอยดูแลเอาใจใส่น้องชายคนเล็กของชายกลางที่เป็นง่อย เธอแสดงให้เห็นว่าเธอเป็นคนที่เข้มแข็งอดทนมีจิตใจที่ดีงาม จนสามารถเอาชนะใจของชายกลาง และอีกหลายๆ คน จนเป็นผลสำเร็จ จนทั้งคู่ก็ได้แต่งงานกันในที่สุด

พจมาน แต่งงานกับชายกลาง ที่บ้านทรายทอง หม่อมพรรณรายมางานอย่างเสียมิได้ น้องสาวของพจมาน พจนีย์ก็มาเรียกร้องสิทธิ์จะอาศัยอยู่ด้วย เมื่อทั้งสองกลับจากฮันนีมูน ก็พบกับปัญหาต่าง ๆ นานา ทั้งไสวแม่บ้านและพจนีย์กับเด็กบุญเรือน ที่มักจะนำเรื่องภายในบ้านไปกระจายข่าว ทำให้เกิดเรื่องขัดแย้งกันเสมอ สามีเก่าของพจนีย์ก็มาขอเงินไปรักษาตัว จนไสวเอาไปรายงานหม่อมพรรณราย ทั้งพจนีย์และคนอื่น ๆ ก็กล่าวหาพจมานในทางเสื่อมเสีย หญิงเล็กก็แต่งงานกับนายบุญเติมเศรษฐีซึ่งมีประวัติไม่ดีนัก เมื่อน้องชายป่วยและเสียชีวิตในที่สุด พจมานเสียใจมากและเหน็ดเหนื่อยกับปัญหาที่เกิดขึ้นไม่หยุดหย่อน จึงขอไปอยู่กับแม่ที่ต่างจังหวัดสักระยะ จนพจนีย์ไปพบจดหมายของสามีตนจึงเข้าใจพี่สาวและประกาศให้ทุกคนรู้ หม่อมพรรณรายเมื่อสูญเสียชายน้อย และรู้ว่ากำลังจะมีหลาน ก็ลดทิฏฐิลงหญิงใหญ่บอกชายกลางว่าเขากำลังจะมีลูก ชายกลางดีใจมาก รีบไปรับพจมานและบอกพจมานว่าความดีที่เพียรพยายามทำนั้น ในที่สุดทุกคนก็ยอมรับพจมานจึงกลับสู่บ้านทรายทอง และพบกับความเข้าใจของทุกคน

การดัดแปลงเป็นสื่ออื่น

ละครเวที

• พ.ศ. 2494 - ละครเวที ศาลาเฉลิมไทย อำนวยการสร้างโดย พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ ยุคล นำแสดงโดย สวลี ผกาพันธุ์, ฉลอง สิมะเสถียร, กำจาย รัตนดิลก, กัณฑรีย์ นาคประภา
• พ.ศ. 2495 - ละครเวที นำแสดงโดย พจนีย์ โปร่งมณี, สมควร กระจ่างศาสตร์
• พ.ศ. 2542-2543 - ละครเวที โรงละครกรุงเทพ, ​โรงละครกาด​เธีย​เตอร์ เชียง​ใหม่, ศูนย์ประชุมกาญจนาภิ​เษก ขอนแก่น ใช้ชื่อว่า "อลหม่านหลังบ้านทรายทอง" นำแสดงโดย จารุณี สุขสวัสดิ์ (ไม่ได้เป็นพจมาน), อัจฉราพรรณ ไพบูลย์สุวรรณ, พรชิตา ณ สงขลา, นาเดีย นิมิตรวานิช
• พ.ศ. 2548 - ละครเวที Bangkok theater อีจีวี ​เม​โทร​โปลิส ​เวิลด์​เทรด​ เซ็น​เตอร์ ใช้ชื่อว่า "อลหม่านหลังบ้านทรายทอง" นำ​แสดง​โดย เข็มอัปสร สิริสุขะ, นาเดีย นิมิตรวานิช (พจมานสองคน), เซกิ โอเซกิ

ภาพยนตร์

• พ.ศ. 2499 - ภาพยนตร์ฟิล์ม 16 มม. โดย เสรีภาพยนตร์ และ โยคีสถานสี่พระยาภาพยนตร์ สร้างโดย วิรัช พึ่งสุนทร นำแสดงโดย ชนะ ศรีอุบล, เรวดี ศิริวิไล, กำจาย รัตนดิลก, สมจิตต์ ทรัพย์สำรวย, ประภาพรรณ นาคทอง, ลือชัย นฤนาท, สมพงษ์ พงษ์มิตร
• พ.ศ. 2523 - ภาพยนตร์ฟิล์ม 35 มม. โดย ไฟว์สตาร์ โปรดักชั่น ผู้กำกับ รุจน์ รณภพ นำแสดงโดย จารุณี สุขสวัสดิ์, พอเจตน์ แก่นเพชร, ทาริกา ธิดาทิตย์, มยุรฉัตร เหมือนประสิทธิเวช, ศรินทิพย์ ศิริวรรณ, สุพรรณี จิตต์เที่ยง, ประวิตร สุจริตจันทร์

ละครโทรทัศน์

• พ.ศ. 2501 - ละครโทรทัศน์ ช่อง 4 บางขุนพรหม นำแสดงโดย สวลี ผกาพันธ์, ฉลอง สิมะเสถียร, กัณฑรีย์ น. สิมะเสถียร
• พ.ศ. 2512 - ละครโทรทัศน์ ช่อง 4 บางขุนพรหม นำแสดงโดย อรัญญา นามวงศ์, ฉลอง สิมะเสถียร, กัณฑรีย์ น. สิมะเสถียร
• พ.ศ. 2521 - ละครโทรทัศน์ ไทยทีวีสีช่อง 9 อ.ส.ม.ท. นำแสดงโดย ศันสนีย์ สมานวรวงศ์, สมภพ เบญจาธิกุล, บุศรา นฤมิตร, สุทธิจิตร วีระเดชกำแหง
• พ.ศ. 2530 - ละครโทรทัศน์ สถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 นำแสดงโดย มนฤดี ยมาภัย, ศรัณยู วงษ์กระจ่าง, ดวงตา ตุงคมณี, ศรินทิพย์ ศิริวรรณ, ทาริกา ธิดาทิตย์, ปรัชญา อัครพล, ธำรง วิจิตสาร, สุรีย์พร เกียรตินารถ, ประวิตร สุจริตจันทร์, รจิต ภิญโญวนิช
• พ.ศ. 2543 - ละครโทรทัศน์ สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 นำแสดงโดย รินลณี ศรีเพ็ญ, ศรราม เทพพิทักษ์, จินตหรา สุขพัฒน์, ญาณี จงวิสุทธิ์, สกาวใจ พูนสวัสดิ์, พงษ์พัฒน์ วชิระบรรจง, ขวัญฤดี กลมกล่อม, ทัศน์วรรณ เสนีย์วงศ์, อัญชลี ไชยศิริ, ด.ช. พลวิทย์ มีอิ่ม
• พ.ศ. 2558 - ละครโทรทัศน์ สถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 นำแสดงโดย พีชญา วัฒนามนตรี, วีรภาพ สุภาพไพบูลย์, ดวงดาว จารุจินดา, นุสบา ปุณณกันต์, ณัฐชา นวลแจ่ม, สรารัตน์ หรุ่มเรืองวงศ์, วาสนา สิทธิเวช, เขตต์ ฐานทัพ, ชยพล บุนนาค

เพลง

เพลงบ้านทรายทอง เป็นเพลงไตเติ้ลประกอบละครเรื่องบ้านทรายทอง ซึ่งเป็นละครเวทีที่สร้างจากผลงานเขียนของก. สุรางคนางค์ โดยการกำกับของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล จัดแสดงที่ศาลาเฉลิมไทย เมื่อ พ.ศ. 2494 ขับร้องโดย สวลี ผกาพันธ์ ซึ่งรับบทนำแสดงเป็น "พจมาน สว่างวงศ์" ด้วย

เพลงประกอบละครเวทีเรื่องบ้านทรายทองอีกเพลงหนึ่ง คือเพลง "หากรู้สักนิด" ประพันธ์คำร้องโดย พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล, ทำนองโดย หม่อมหลวงประพันธ์ สนิทวงศ์ และ ขับร้องโดย สวลี ผกาพันธ์ เช่นกัน