พระเจ้าอลองพญา

พระบรมราชานุสาวรีย์ของพระเจ้าอลองพญาที่หน้าพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติใน นครย่างกุ้ง

พระบรมราชานุสาวรีย์พระเจ้าอลองพญา

พระเจ้าอลองพญา หรือ พระเจ้าอลองพญารี (ตามคำให้การชาวกรุงเก่า) (อังกฤษ: Alaungpaya, พม่า: အလောင်းမင်းတရား พระนามของพระองค์ออกสำเนียงเป็นภาษาพม่าว่า "อลองเมงตะยาจี" หรือ "อลองพะ" มีความหมายว่า "พระโพธิสัตว์"; สิงหาคม ค.ศ. 1714 — 11 พฤษภาคม ค.ศ. 1760) เป็นพระมหากษัตริย์พม่าระหว่างวันที่ 21 มีนาคม ค.ศ. 1752 ถึง 11 พฤษภาคม ค.ศ. 1760 รวมได้ 8 ปี 51 วัน เป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์คองบอง ซึ่งเป็นราชวงศ์สุดท้ายของพม่าพระองค์กำเนิดเป็นสามัญชน โดยเป็นผู้นำหมู่บ้านแถบพม่าตอนบน สามารถรวบรวมบ้านเมืองให้เป็นปึกแผ่น ปราบปรามมณีปุระ กอบกู้ล้านนาคืนจากอยุธยา และขับชาวอังกฤษและฝรั่งเศสซึ่งให้การสนับสนุนราชอาณาจักรหงสาวดีฟื้นฟูของชาวมอญพระองค์ก่อตั้งเมืองย่างกุ้งในปี ค.ศ. 1755 สวรรคตจากพระอาการประชวรระหว่างการบุกอาณาจักรอยุธยา

ทางพม่าถือว่าพระองค์เป็นกษัตริย์พม่าที่ยิ่งใหญ่ที่สุด 1 ใน 3 พระองค์ (ประกอบด้วย 1. พระเจ้าอโนรธามังช่อ ปฐมกษัตริย์ราชวงศ์พุกาม 2. พระเจ้าบุเรงนอง ฉายา "พระเจ้าชนะสิบทิศ" ราชวงศ์ตองอู 3. พระเจ้าอลองพญา ปฐมกษัตริย์ราชวงศ์อลองพญา)

พระราชประวัติ

พระเจ้าอลองพญากำเนิดเป็นสามัญชนธรรมดา นามว่า "อองไชยะ" หรือ "อองไจยะ" (Aung Zeya, အောင်ဇေယျ) ที่หมู่บ้านเล็ก ๆ ชื่อ "มุกโชโบ" หรือ "ชเวโบ" หมู่บ้านไม่กี่ร้อยหลังคาเรือนในเขตแม่น้ำมู ซึ่งอยู่ห่างออกไปราว 60 ไมล์ทางตะวันตกเฉียงเหนือของอังวะ ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1714 โดยถือกำเนิดในครอบครัวผู้ดีซึ่งเคยปกครองหุบเขามูมาหลายชั่วอายุคนบิดาเป็นผู้นำหมู่บ้านมุกโชโบสืบต่อจากบรรพบุรุษและลุง สิธาเมงยี (စည်သာမင်းကြီး) เป็นขุนนางในเขตหุบเขามูด้วยพระองค์อ้างว่าสืบเชื้อสายมาจากผู้บังคับบัญชาทหารม้าสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 15 พระอนุชาของพระเจ้าโม่ญี่นตะโด (Mohnyin Thado) ซึ่งหมายถึงว่าพระองค์สืบเชื้อสายมาจากราชวงศ์พุกามด้วยพระองค์มาจากครอบครัวใหญ่ และมีความเกี่ยวข้องทางสายเลือดและการแต่งงานกับครอบครัวผู้ดีอื่น ๆ อีกมากในพื้นที่หุบเขานั้น ในปี ค.ศ. 1730 แต่งงานกับยุงซาน (Yun San, ယွန်းစံ ) ลูกสาวหัวหน้าหมู่บ้านที่อยู่ใกล้เคียง ทั้งสองมีลูกชายหกคน และลูกสาวสามคน โดยลูกสาวคนที่สี่เสียชีวิตไปตั้งแต่ยังเล็ก

มีพระราชกรณียกิจที่สำคัญ คือ ปราบปรามมอญที่ขึ้นมามีอิทธิพลแทนที่ชนชาวพม่า หลังการล่มสลายของราชวงศ์ตองอู จนได้รับชัยชนะเด็ดขาด ในปี ค.ศ. 1757 โดยใช้เวลา 8 ปี และตั้งพระนามโดยให้เชื่อว่า พระองค์เป็นเสมือนพระโพธิสัตว์มาปราบยุคเข็ญ และยังได้สถาปนาศูนย์กลางของอาณาจักรพม่าขึ้นใหม่ ที่เมืองชเวโบ ก่อนที่จะย้ายมาที่อังวะในยุคหลัง โดยมีเมืองอื่น ๆ รายล้อมเช่น อมรปุระ มณีปุระ สะกาย เป็นต้น อีกทั้งพระองค์ยังเป็นผู้พัฒนาเมืองย่างกุ้งและพระราชทานชื่อเมืองนี้ใหม่เป็นภาษาพม่า จากเดิมที่เป็นเพียงหมู่บ้านชาวประมงเล็ก ๆ

นอกจากนี้แล้วในทาง พุทธศาสนา นอกจากพระองค์จะใช้พระนามที่ให้เชื่อว่าพระองค์เป็นเสมือนพระโพธิสัตว์เสด็จมาปราบยุคเข็ญแล้ว พระองค์ยังเป็นองค์ศาสนูปถัมภกที่สำคัญโดยสนับสนุนศาสนามีพระจริยวัตรที่ธรรมะ ธัมโม และสนับสนุนให้ราษฎรไม่ทำผิดศีล เป็นต้น

พระเจ้าอลองพญาเสด็จสวรรคตระหว่างทางกลับจากการทำสงครามกับอยุธยา รัชสมัยพระเจ้าเอกทัศน์ ซึ่งก่อนจะมาสงคราม พระองค์ส่งพระราชสาสน์ถึงสมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ 2 แห่งบริเตนใหญ่ แจ้งเหตุสงครามครั้งนี้ โดยอ้างสิทธิของพม่าเหนืออยุธยาแต่ครั้งพระเจ้าบุเรงนอง และอ้างว่าพระองค์เป็นพระเจ้าช้างเผือก หรือพระเจ้าจักรพรรดิ ตามพงศาวดารไทยระบุว่าสวรรคตเพราะปืนใหญ่แตกที่วัดหน้าพระเมรุ แต่ทางพงศาวดารพม่าระบุว่าสวรรคตเพราะประชวร

พระเจ้าอลองพญาทรงครองราชย์ระหว่างปี ค.ศ. 1752 ถึง ค.ศ. 1760

ดูเพิ่ม

• การเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2

อ้างอิง

• เทปสนทนาเรื่อง วาระสุดท้าย...ของ อาณาจักรอยุธยาและราชวงศ์อลองพญา โดย ดร.สุเนตร ชุตินธรานนท์ วีระ ธีรภัทร (เมษายน พ.ศ. 2544)

แหล่งข้อมูลอื่น

• The Royal Ark: Burma Christopher Buyers
• Capt. George Baker, Observations at Persaim and in the Journey to Ava and Back in 1755 SOAS
• Treaty between Alaung-hpaya and the British East India Company in 1757 SOAS
• Robert Lester, Proceedings of an Embassy to the King of Ava, Pegu, &C. in 1757 SOAS
• Capt. Walter Alves, Diary of the Proceedings of an Embassy to Burma in 1760 SOAS
• Michael Symes, An Account of an Embassy to the Kingdom of Ava, sent by the Governor-General of India, in the year 1795, detailed descriptions of Alaungpaya's military campaigns in the south during the 1750s.

ก่อนหน้า		พระเจ้าอลองพญา		ถัดไป
สิ้นสุดราชวงศ์ตองอู		พระมหากษัตริย์พม่า (อาณาจักรพม่ายุคที่ 3) (พ.ศ. 2295 - พ.ศ. 2303)		พระเจ้ามังลอก