ราชวงศ์โก้นบอง

ราชวงศ์โกนบอง ကုန်းဘောင်ခေတ်
ค.ศ. 1752–ค.ศ. 1885
ธง
สถานะ	อาณาจักร
เมืองหลวง	ชเวโบ (1752–1760) สะกาย (1760–1765) อังวะ (1765–1783, 1821–1842) อมรปุระ (1783–1821, 1842–1859) มัณฑะเลย์ (1859–1885)
ภาษาทั่วไป	ภาษาพม่า
ศาสนา	พุทธศาสนาเถรวาท
การปกครอง	ราชาธิปไตย
พระมหากษัตริย์
• ค.ศ. 1752–1760	พระเจ้าอลองพญา (แรก)
• ค.ศ. 1878–1885	พระเจ้าสีป่อ (สุดท้าย)
สภานิติบัญญัติ	ปยีดองซุลุตอ
ยุคประวัติศาสตร์	สมัยใหม่ตอนต้น
• ก่อตั้งราชวงศ์	29 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1752
• รวบรวมอาณาจักรในพม่า	ค.ศ. 1752–1757
• สงครามกับสยาม	ค.ศ. 1760–1854
• สงครามจีน-พม่า	ค.ศ. 1765–1769
• สงครามพม่า-อังกฤษ	ค.ศ. 1824–1826, 1852, 1885
• ราชวงศ์ล่มสลาย	29 พฤศจิกายน ค.ศ. 1885
พื้นที่
ค.ศ. 1824	794,000 ตารางกิโลเมตร (307,000 ตารางไมล์)
ค.ศ. 1826	584,000 ตารางกิโลเมตร (225,000 ตารางไมล์)
ค.ศ. 1852	470,000 ตารางกิโลเมตร (180,000 ตารางไมล์)
ค.ศ. 1875	460,000 ตารางกิโลเมตร (180,000 ตารางไมล์)
ประชากร
• ค.ศ. 1824	3000000
สกุลเงิน	จัต
ก่อนหน้า ถัดไป ราชวงศ์ตองอู อาณาจักรหงสาวดีใหม่ อาณาจักรมเยาะอู บริติชราช พม่าภายใต้การปกครองของบริเตน
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	พม่า ไทย ลาว จีน อินเดีย

ราชวงศ์โกนบอง (พม่า: ကုန်းဘောင်ခေတ်, ออกเสียง: [kóʊɴbàʊɴ kʰɪʔ]; อังกฤษ: Konbaung Dynasty) เป็นราชวงศ์ที่ 3 ในประวัติศาสตร์พม่า และเป็นราชวงศ์สุดท้ายของพม่า ก่อนที่จะตกเป็นเมืองขึ้นของสหราชอาณาจักร และสิ้นสุดการปกครองระบอบราชาธิปไตยของพม่า

ราชวงศ์อลองพญานั้นได้รับการสถาปนาขึ้นโดยการเสวยราชสมบัติของพระเจ้าอลองพญาในปี พ.ศ. 2295 พระองค์ขับไล่ชาวมอญและยึดครองอาณาจักรมอญได้อีกครั้งในปี พ.ศ. 2302 ภายหลังการล่มสลายของราชวงศ์ตองอู ทั้งยังสามารถกลับเข้ายึดครองเมืองมณีปุระได้ในช่วงเวลาเดียวกัน ทรงสถาปนาเมืองชเวโบขึ้นเป็นราชธานี ก่อนจะย้ายไปที่อังวะและทรงพัฒนาเมืองย่างกุ้ง หมู่บ้านชาวประมงเล็กๆ ขึ้นเป็นเมืองท่าสำคัญ

ต่อมาพระเจ้าอลองพญาได้ทรงนำทัพบุกอาณาจักรอยุธยา เนื่องจากทางอยุธยาได้ให้การสนับสนุนมอญที่ลี้ภัยสงครามเข้ามาพึ่งกษัตริย์ไทย ซึ่งตรงกับรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าเอกทัศและไม่พอใจที่อยุธยายึดเรือสินค้าที่จะเดินทางมาค้าขายกับพม่าที่เมืองมะริด โดยเดินทัพเข้ามาทางด่านสิงขร จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ แต่ไม่ประสบความสำเร็จและสิ้นพระชนม์หลังจากการทำสงครามครั้งนั้น พระเจ้ามังระผู้เป็นพระราชโอรสของพระองค์ได้สืบทอดเจตนารมณ์ของพระราชบิดาต่อ โดยได้ส่งทัพใหญ่มา 2 ทางล้อมกรุงศรีอยุธยาในปี พ.ศ. 2307 ทางหนึ่งให้เนเมียวสีหบดีนำพลเข้ามาทางเหนือด้วยการตีล้านนา ล้านช้างและหัวเมืองเหนือก่อน และอีกทางหนึ่งให้มังมหานรธานำกองทัพเข้ามาทางใต้ ทั้ง 2 ทัพเข้าล้อมกรุงศรีอยุธยาไว้นานถึง 1 ปีครึ่งแม้ผ่านฤดูน้ำหลากก็ไม่ยกทัพกลับ ภายหลังแม่ทัพฝ่ายใต้ คือ มังมหานรธา เสียชีวิตลงก็ส่งแม่ทัพคนใหม่จากเมืองเมาะตะมะชื่อ เมงเยเมงละอูสะนา เข้ามาทำหน้าที่แทนจนในที่สุดก็สามารถตีกรุงศรีอยุธยาแตกได้ในปี พ.ศ. 2310 แต่กองทัพพม่าก็อยู่ได้ไม่นานเนื่องจากพระเจ้ามังระทรงให้เร่งทำการและรีบกลับเพื่อทำสงครามกับจีนในรัชสมัยของจักรพรรดิเฉียนหลง

ถึงแม้อาณาจักรอยุธยาจะถูกทำลายแต่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชก็ทรงสถาปนาศูนย์กลางอำนาจขึ้นมาใหม่ที่กรุงธนบุรี พระเจ้ามังระจึงทรงส่งแม่ทัพคนใหม่มา คือ อะแซหวุ่นกี้ นำทัพใหญ่เข้ามาปราบปรามฝ่ายธนบุรีในปี พ.ศ. 2318 อะแซหวุ่นกี้สามารถตีหัวเมืองพิษณุโลกแตกและกำลังจะยกทัพตามลงมาตามแม่น้ำเจ้าพระยา แต่ก็ต้องยกทัพกลับเนื่องจากการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้ามังระในปี พ.ศ. 2319 จากนั้นก็เกิดการแย่งชิงราชสมบัติราว 4–5 ปี ก่อนที่จะกลับมามีความมั่นคงขึ้นอีกครั้งในรัชสมัยของพระเจ้าปดุง พระองค์ทรงยกทัพเข้าตีดินแดนยะไข่ได้สำเร็จ ซึ่งไม่เคยมีกษัตริย์พม่าพระองค์ใดทำได้มาก่อน ทำให้พระองค์เกิดความฮึกเหิม ยกกองทัพใหญ่มา 9 ทัพ 5 เส้นทาง ที่เรียกว่า สงครามเก้าทัพ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แต่ไม่ประสบความสำเร็จ

ในรัชสมัยพระเจ้าจักกายแมง พม่าได้ยึดครองแคว้นอัสสัมของอินเดียได้สำเร็จ ทำให้พม่าต้องเผชิญหน้ากับจักรวรรดิอังกฤษซึ่งกำลังล่าอาณานิคมอยู่ในขณะนั้น ก่อให้เกิดเป็นสงครามที่เรียกว่า "สงครามอังกฤษ-พม่าครั้งที่หนึ่ง" กินระยะเวลา 2 ปี คือ พ.ศ. 2367–69 สงครามจบลงด้วยชัยชนะของอังกฤษด้วยอาวุธยุทโธปกรณ์ที่เหนือกว่า มหาบัณฑุละ แม่ทัพพม่าที่เลื่องชื่อก็เสียชีวิตลง ทำให้ต้องลงนามในสนธิสัญญาชื่อ สนธิสัญญายันดาโบ (Yandabo) พม่าจำต้องยกเมืองที่สำคัญให้แก่อังกฤษ เช่น มณีปุระ ยะไข่ ตะนาวศรี

ต่อมาได้มีการละเมิดสนธิสัญญาฉบับนี้ทำให้เกิดสงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่สองและจบลงด้วยชัยชนะของอังกฤษ ในรัชสมัยของพระเจ้ามินดงพระองค์พยายามที่จะฟื้นฟูความเข้มแข็งของอาณาจักรขึ้นมาอีกครั้ง โดยสถาปนามัณฑะเลย์ขึ้นเป็นราชธานีมีการสร้างพระราชวังอย่างใหญ่โต แต่ในรัชสมัยของพระโอรสของพระองค์ คือ พระเจ้าสีป่อ พระองค์ไม่สามารถควบคุมสถานการณ์ทั้งในและนอกประเทศไว้ได้ทำให้นำไปสู่การทำสงครามกับอังกฤษอีกครั้ง และครั้งนี้อังกฤษสามารถครอบครองพม่าไว้ได้หมดทั้งประเทศในปี พ.ศ. 2428 ทำให้พระเจ้าสีป่อถูกบังคับให้สละราชสมบัติและเนรเทศไปอยู่ที่อินเดียหลังสิ้นสงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่สาม ทรงเป็นกษัตริย์องค์สุดท้ายของพม่าและเป็นการสิ้นสุดระบอบกษัตริย์ในพม่าที่มีมายาวนาน

ราชวงศ์โกนบอง มีกษัตริย์ทั้งหมด 11 พระองค์ กินระยะเวลาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2295 จนถึงปี พ.ศ. 2428 มีเมืองหลวงหลายเมือง ทั้ง ชเวโบ สะกาย อังวะ อมรปุระ มัณฑะเลย์

ลำดับกษัตริย์

ลำดับที่	พระฉายาลักษณ์	พระนามภาษาพม่า	พระนามภาษาไทย	ความหมายของพระนาม	ตำแหน่ง/ความสัมพันธ์กับกษัตริย์ลำดับก่อนหน้า	ครองราชย์ (พ.ศ.)	หมายเหตุ
1		အလောင်းမင်းတရား Alaung Min Thaya อะลองเมงตะยา အလောင်းဘုရား Alaungpaya อะลองปะยา	พระเจ้าอลองพญา	พระโพธิสัตว์	นายบ้านมุตโชโบ	2295 - 2303	ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์อลองพญา, ผู้นำทัพเข้าตีอาณาจักรอยุธยาใน พ.ศ. 2303
2		နောင်တော်ကြီးမင်း Naungdawgyi Min นองดอจีเมง	พระเจ้ามังลอก	พระบรมเชษฐาธิราช	พระราชโอรส (ราชโอรสองค์โตในพระเจ้าอลองพญา)	2303 - 2306	ร่วมทัพในศึกกรุงศรีอยุธยา พ.ศ. 2303
3		ဆင်ဖြူရှင် Hsinbyushin เซงพยูเชง, สินพยุฉิ่น	พระเจ้ามังระ	พระเจ้าช้างเผือก	พระอนุชา (ราชโอรสองค์ที่ 2 ในพระเจ้าอลองพญา)	2306 - 2319	ชนะกรุงศรีอยุธยาสำเร็จ พ.ศ. 2310, ขยายอิทธิพลสู่ล้านนา ล้านช้าง และมณีปุระ, ประสบความสำเร็จในการต่อต้านการรุกรานจากจีน 4 ครั้ง
4		စဉ့်ကူးမင်း Singu Min เซงกูเมง	พระเจ้าจิงกูจา	พระเจ้าเซงกู	พระราชโอรส	2319 - 2324
5		ဖောင်းကားစား မောင်မောင် Phuangkaza Maung Maung พองกาซาหม่องหม่อง	พระเจ้าหม่องหม่อง	พระเจ้าพองกาซาหม่องหม่อง	พระญาติ (ราชโอรสของพระเจ้ามังลอก)	2324	อยู่ในราชสมบัติเพียงหนึ่งสัปดาห์
6		ဘိုးတော်ဘုရား Bodawpaya โบดอปยา ဗဒုံမင်း Badon Min บาดงเมง Hsinbyumyashin เซงพยูมยาเซง	พระเจ้าปดุง	พระบรมอัยกาธิราช พระเจ้าบาดง พระเจ้าช้างเผือก	พระปิตุลา (ราชโอรสองค์ที่ 4 ในพระเจ้าอลองพญา)	2325 - 2362	ทำสงครามกับกรุงรัตนโกสินทร์, ผนวกดินแดนรัฐอาระกัน (ยะไข่) สำเร็จ
7		ဘကြီးတော Bagyidaw บาจีดอ စစ်ကိုင်းမင်း Sagaing Min สะกายเมง	พระเจ้าจักกายแมง	พระบรมปิตุลาธิบดี พระเจ้าสะกาย	พระราชนัดดา (หลานปู่)	2362 - 2380	ร่วมรบกับพระเจ้าปดุงในสงครามกับกรุงรัตนโกสินทร์, ยกทัพตีมณีปุระและรัฐอัสสัมของอินเดีย, พ่ายแพ้สงครามอังกฤษ-พม่าครั้งที่หนึ่ง
8		သာယာဝတီမင်း Tharrawaddy Min ซายาวดีเมง	พระเจ้าแสรกแมง	พระเจ้าสาราวดี	พระอนุชา	2380 - 2389	ร่วมรบในสงครามอังกฤษ-พม่าครั้งที่หนึ่ง ในฐานะเจ้าเมืองสาราวดี
9		ပုဂံမင်း Pagan Min ปะกันเมง	พระเจ้าพุกามแมง	พระเจ้าพุกาม	พระราชโอรส	2389 - 2396	ถูกถอดจากราชบัลลังก์หลังทรงแพ้สงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่สอง
10		မင်းတုန်းမင်း Mindon Min เมงดงเมง	พระเจ้ามินดง	พระเจ้ามินดง	พระอนุชา	2396 - 2421
11		သီပေါမင်း Thibaw Min ทีบอเมง	พระเจ้าธีบอ. พระเจ้าสีป่อ	พระเจ้าสีป่อ	พระราชโอรส	2421 - 2428	กษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งพม่า ถูกบังคับให้สละราชสมบัติและเนรเทศไปอยู่ที่อินเดีย หลังสิ้นสงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่สาม

อ้างอิง

• Life at the Burmese Court under the Konbaung Kings Dr Yi Yi, Historical Research Department, Rangoon, 1982
• Forty Years in Burma John Ebenezer Marks, London: Hutchinson & Co., 1917
• The Last Queen of Burma Kenneth Champeon, The Irrawaddy, July 2003
• Ayutthaya and the End of History:Thai Views of Burma Revisted Min Zin, The Irrawaddy, August 2000
• A rare meeting with the last of Burma's royals The Daily Telegraph, 26 February 2008
• Myanmar's last royal laments a crumbling nation Reuters, 10 March 2008