ลัทธิสตาลิน

ลัทธิสตาลิน (Stalinism) หรือ สังคมนิยมในประเทศเดียว เป็นการตีความทางทฤษฎีและการประยุกต์ ในทางปฏิบัติของหลักนิยมมาร์กซิสต์ส่วนที่เป็นคุณูปการโดยโจเซฟ สตาลิน (Josef Stalin) ซึ่งเป็นผู้มีอำนาจครอบงำพรรคคอมมิวนิสต์และกลไกของรัฐบาลในสหภาพโซเวียต ตั้งแต่ช่วงกลางทศวรรษหลังปี ค.ศ. 1920 จนกระทั่งเขาถึงแก่อสัญกรรมเมื่อปี ค.ศ. 1953

สำหรับคุณูปการสำคัญของลัทธิสตาลินมีดังนี้ คือ

1. วิธีการจัดชาวโซเวียตให้บรรลุถึงการการพัฒนาทางด้านอุตสาหกรรม
2. จัดระบบการเกษตรแบบรวมศูนย์
3. ป้องกันชาติจากการถูกนาซีโจมตี
4. บูรณะชาติที่ย่อยยับจากสงคราม

สตาลินได้แสดงให้เห็นว่า ชัยชนะของลัทธิคอมมิวนิสต์นี้ นอกจากจะดำเนินการได้ตามแนวทางของลัทธิมากซ์ และ ลัทธิเลนิน (Marxism-Leninism) นี้แล้ว ก็ยังสามารถทำได้โดยวิธีอื่น คือการยึดครองทางทหารโดยมหาอำนาจคอมมิวนิสต์ (อย่างในกรณีที่ สหภาพโซเวียตเข้ายึดครองยุโรปตะวันออก หลังสงครามโลกครั้งที่ 2) ก็ช่วยให้บรรลุเป้าหมายคือการได้ชัยชนะของลัทธิคอมมิวนิสต์ได้ หากกรณีที่ปัจจัยแวดล้อมต่าง ๆ เอื้ออำนวย

ว่ากันตามหลักจริง ๆ แล้ว สตาลินมีคุณูปการน้อยต่อหลักนิยมคอมมิวนิสต์ มีการจำกัดตัวเองอยู่เฉพาะในการตีความลัทธิมากซ์และลัทธิเลนิน (Marxism-Leninism) เพื่อนำไปใช้กับสภาพแวดล้อมทั้งภายในประเทศและระหว่างประเทศในยุคของเขาเท่านั้นเอง

พวกที่เข้ามารับช่วงอำนาจต่อจากสตาลิน ได้ทำการรื้อโครงการของเลนินเสียสิ้น และ ลัทธิสตาลินนี้ก็ได้ถูกประณามว่าเป็นลัทธิที่ส่งเสริมแนวการปกครองแบบ "ยึดตัวบุคคลเป็นหลัก" (Cult of Personality) เป็นการปกครองแบบเผด็จการโดยบุคคลคนเดียว ยึดหลักการคนทำผิดไม่ได้ ทำการสถาปนารัฐเผด็จการเบ็ดเสร็จ ทำการกำจัดพวกที่ถูกระแวงว่าจะเป็นฝ่ายตรงกันข้าม โดยวิธีการกวาดล้าง และใช้ตำรวจลับ มีการจองจำคุมขังพวกที่ไม่เห็นด้วยทางการเมืองนับจำนวนไม่ถ้วนในค่าย "กูลัก"

แนวความคิดต่าง ๆ ที่พัฒนาและนำไปใช้ในสหภาพโซเวียตโดยสตาลิน ซึ่งมีผลกระทบต่อหลักนิยมคอมมิวนิสต์นั้นมีดังนี้ คือ

1. แนวความคิดเรื่อง "สังคมนิยมในประเทศเดียว" (Socialism in One Country)
2. แผนพัฒนาเศรษฐกิจ 5 ปี
3. เกษตรแบบรวมศูนย์
4. รัฐธรรมนูญแห่งสหภาพโซเวียต พ.ศ. 2479

แม้ถึงจะมีการประณามลัทธิสตาลินนี้อย่างไร แต่ว่าการประยุกต์ใช้ทฤษฎีคอมมิวนิสต์ทั้งในแง่ทฤษฎีและในแง่ปฏิบัติต่าง ๆ ที่ดำเนินการกว่า 30 ปี ในช่วงการปกครองของสตาลินนี้ ก็ยังคงเป็นพื้นฐานของหลักนิยมลัทธิคอมมิวนิสต์อยู่ในช่วงที่สหภาพโซเวียตยังไม่ล่มสลาย

ดูเพิ่ม

• Anti-revisionism
• Anti-Stalinist left
• การเปรียบเทียระหว่างลัทธินาซี และ ลัทธิสตาลิน
• ลัทธิบูชาบุคคล
• ลัทธิตีโต
• ลัทธิเหมา
• การฆ่าล้างเผ่าพันธ์สมัยคอมมิวนิสต์
• ลัทธิร่วมสมัยสตาลิน
• จักรวรรดิโซเวียต
• Stalin Society
• สถาปัตยกรรมสมัยลัทธิสตาลิน
• ระบบรวบอำนาจเบ็ดเสร็จ

หนังสืออ่านเพิ่ม

• Economic Problems of Socialism in the USSR, written in 1951
• Vincent Barnett, "Understanding Stalinism: The 'Orwellian Discrepancy' and the 'Rational Choice Dictator'," Europe-Asia Studies, vol. 58, no. 3, May 2006 (online abstract).
• Alan Bullock, Hitler and Stalin: Parallel Lives, Goldmann
• Isaac Deutscher, Stalin: A Political Biography, Dietz, 1990
• Philip Ingram, Russia and the USSR 1905–1991, Cambridge University Press, Cambridge, 1997
• Lankov, Andrei N., Crisis in North Korea: The Failure of De-Stalinization, 1956. Honolulu: Hawaii University Press (2004)
• Boris Souvarine, Stalin: A Critical Survey of Bolshevism, Alliance Book, 1939
• Robert Service, Lenin: A Biography, Belknap Press, 2002 ISBN 0-330-49139-3
• Robert Service. Stalin: A Biography, Belknap Press, 2005 ISBN 0-674-01697-1
• Vladimir Tismăneanu (2003). Stalinism for all seasons: a political history of Romanian Communism. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-23747-1.
• Allan Todd, The European Dictatorships: Hitler, Stalin, Mussolini, Cambridge University Press, Cambridge, 2003
• John Traynor, Challenging History: Europe 1890–1990, Nelson Thornes Ltd, Cheltenham, 2002
• C.L.R. James. State Capitalism and World Revolution. Chicago: Charles H. Kerr Publishing Co., 1950.

แหล่งข้อมูลอื่น

• การต่อสู้กับปัญหาแนวคิดกลไก โดย วิภา ดาวมณี ใจ อึ๊งภากรณ์ และนุ่มนวล ยัพราช