ชนชั้นกระฎุมพี

กระฎุมพี (ออกเสียงว่า กระ-ดุม-พี) โดยทั่วไปมักสะกดผิดเป็น กระฎุมภี หรือ กฎุมภี เป็นคำอธิบายชนชั้นผู้คนในสังคมว่าเป็น "ชนชั้นซื้อมาขายไป ไม่มีปัจจัยการผลิต" ซึ่งอาจหมายรวมถึง นายทุน นายทุนน้อย คนชั้นกลาง

ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ได้ให้ความหมายไว้ดังนี้ น. (1) คำนี้เดิมแปลว่า คนมั่งมี, พ่อเรือน. [ในอินเดียบางแห่งหมายความว่า ชนจำพวกศูทรที่มั่งมีขึ้น (หนังสือ Hobson-Jobson ในคำว่า Kumbi-กุมพี), ภาษาทมิฬ (ภาษาปาก) ว่า คนจน].

คำว่า กระฎุมพี นี้ มาจากภาษาบาลีว่า กุฎุมฺพี หรือ กุฏุมฺพิก (กุ-ตุม-พิ-กะ) ซึ่งแปลว่า ผู้มีทรัพย์ ซึ่งก็มาจากคำว่า กุฏุมฺพ (กุ-ตุม-พะ) ที่แปลว่า ขุมทรัพย์ ลง ณี และ อิก (อิ-กะ) ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต จึงแปลว่า ผู้มีทรัพย์ หรือ ผู้มีขุมทรัพย์ มีฐานะต่ำกว่า เศรษฐี ตามปรกติมักจะเป็น ลูกน้อง หรือ บริวาร ของเศรษฐี

ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ให้คำอธิบายว่า น. ชนชั้นต่ำ, นิยมใช้เข้าคู่กับคำ ไพร่ เป็น ไพร่กระฏุมพี.
(ป. กุฎุมฺพิก ว่า คนมั่งมี).

เพลงคนกับควาย ของ วงคาราวาน มีการใช้คำนี้ ในเนื้อเพลงท่อนหนึ่ง ...กระฎุมพีกินแรงแบ่งชนชั้น ชนชั้นชาวนาจึงต่ำลง...