รัฐบาลโชกุนอาชิกางะ

รัฐบาลโชกุนอะชิกะงะ 足利幕府 อะชิกะงะ บะกุฟุ
1338–1573
ตราประจำตระกูลอะชิกะงะ เป็นตราราชการของรัฐบาลโชกุนอะชิกะงะ
สถานะ	รัฐบาลสำเร็จราชการโดยโชกุน
เมืองหลวง	เคียวโตะ
ภาษาทั่วไป	ภาษาญี่ปุ่นยุคกลาง
ศาสนา	ชิมบุสึชูโง
การปกครอง	เผด็จการ ศักดินา ทหาร
จักรพรรดิ
• 1332–1334	โคงง
• 1557–1586	โองิมะชิ
โชกุน
• 1338–1358	อะชิกะงะ ทะกะอุจิ
• 1568–1573	อะชิกะงะ โยะชิอะกิ
ประวัติศาสตร์
• ก่อตั้ง	11 สิงหาคม 1338
• การยอมแพ้ของ จักรพรรดิโกะ-คะเมะยะมะ	15 ตุลาคม ค.ศ. 1392
• สงครามโอนิง	1467–1477
• โอะดะ โนะบุนะงะ ยึดเคียวโตะ	2 กันยายน 1573
สกุลเงิน	มง
ก่อนหน้า ถัดไป การปฏิรูปเค็มมุ ตระกูลอะชิกะงะ ยุคอะซุชิโมะโมะยะมะ

รัฐบาลโชกุนอะชิกะงะ (ญี่ปุ่น: 足利幕府; โรมาจิ: Ashikaga bakufu) หรือที่มักรู้จักในชื่อ รัฐบาลโชกุนมุโระมะชิ (ญี่ปุ่น: 室町幕府; โรมาจิ: Muromachi bakufu) เป็นระบอบการปกครองโดยกลุ่มทหารในญี่ปุ่นระหว่างปี ค.ศ. 1338-1573 ซึ่งมีโชกุนจากตระกูลอะชิกะงะ เป็นหัวหน้าคณะรัฐบาล

ห้วงเวลาใต้การปกครองของรัฐบาลโชกุนนี้รู้จักกันในชื่อ ยุคมุโระมะชิ ซึ่งมาจากชื่อถนนมุโระมะชิ ในนครเคียวโตะ

อะชิกะงะ ทะกะอุจิ สามารถจัดตั้งรัฐบาลโชกุนของเขาได้ อันเนื่องมาจากการต่อต้านของจักรพรรดิต่อรัฐบาลโชกุนคะมะกุระ รัฐบาลก่อนหน้า ดังนั้นรัฐบาลโชกุนอะชิกะงะจึงได้แบ่งอำนาจและหน่วยงานราชการให้กับฝ่ายราชสำนักมากกว่าสมัยคะมะกุระ ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่า รัฐบาลโชกุนอะชิกะงะ เป็นรัฐบาลโชกุนที่มีอำนาจน้อยกว่ารัฐบาลโชกุนคะมะกุระ หรือ รัฐบาลโชกุนโทะกุงะวะ ซึ่งระบบศักดินาส่วนกลางที่ใช้ในสมัยคะมะกุระก็ถูกแทนที่ด้วยระบบไดเมียว (ข้าหลวงของแต่ละท้องที่) ดังนั้นอำนาจทางการทหารของรัฐบาลโชกุนอะชิกะงะก็ขึ้นอยู่กับความจงรักภักดีของไดเมียว

รัฐบาลโชกุนอะชิกะงะประกอบด้วย สถาบันโชกุนเป็นผู้นำสูงสุดของรัฐบาล การปกครองของรัฐบาลโชกุนฯแบ่งออกเป็นสองฝ่ายได้แก่ การปกครองส่วนกลาง และการปกครองส่วนภูมิภาค

โชกุนและคังเร

เมื่ออะชิกะงะ ทะกะอุจิ (ญี่ปุ่น: 足利 尊氏; โรมาจิ: Ashikaga Takauji ) ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเซอิไทโชงุง (ญี่ปุ่น: 征夷大将軍; โรมาจิ: Seii Taishōgun ) เป็นจุดเริ่มต้นของรัฐบาลโชกุนฯ หรือ บะกุฟุ โดยที่โชกุนนั้นมาจากตระกูลอะชิกะงะ ซึ่งอ้างสิทธิ์ในตำแหน่งโชกุนผ่านการสืบเชื้อสายจากตระกูลเซวะเง็งจิ (ญี่ปุ่น: 清和源氏; โรมาจิ: Seiwa Genji ) ในช่วงสิบปีแรกของรัฐบาลโชกุนประเทศญี่ปุ่นยังคงตกอยู่ในช่วงสงครามระหว่างพระราชวงศ์ฝ่ายเหนือและฝ่าย ในยุคราชวงศ์เหนือใต้ (ญี่ปุ่น: 南北朝; โรมาจิ: Nanboku-chō) มีการแบ่งอำนาจกับระหว่างปฐมโชกุนทะกะอุจิและน้องชายคือ อะชิกะงะ ทะดะโยะชิ (ญี่ปุ่น: 足利 直義; โรมาจิ: Ashikaga Tadayoshi) โดยที่โชกุนทะกะอุจิดูแลเรื่องการทหารและการสงคราม ในขณะที่ทะดะโยะชิน้องชายดูแลเรื่องการบริหาร สองพี่น้องตระกูลอะชิกะงะปกครองญี่ปุ่นร่วมกันเป็นเวลาประมาณสิบปีจนกระทั่งสงครามปีคันโน (ญี่ปุ่น: 観応の擾乱; โรมาจิ: Kannō no shōran) โชกุนมะกะอุจิได้สร้างตำแหน่งชิซึจิ (ญี่ปุ่น: 執事; โรมาจิ: Shitsuji) หรือผู้สำเร็จราชการแทนโชกุนขึ้นมาแทนที่ทะดะโยะชิผู้เป็นน้องชาย ทำหน้าที่ในด้านการบริหารแทนโชกุน

ในค.ศ. 1362 โชกุนคนต่อมา อะชิกะงะ โยะชิอะกิระ จัดตั้งตำแหน่ง คังเร (ญี่ปุ่น: 管領; โรมาจิ: Kanrei) เป็นผู้สำเร็จราชการแทนโชกุนแทนที่ชิซึจิ โดยเพื่อป้องกันไม่ให้ตระกูลใหญ่ตระกูลเดียวมีอำนาจดังที่เป็นในยุคคะมะกุระ ผู้ดำรงตำแหน่งคังเรจึงเวียนมาจากสามตระกูลใหญ่เรียกว่า ซังกังเร (ญี่ปุ่น: 三管領; โรมาจิ: Sankanrei) ได้แก่ โฮะโซะกะวะ (ญี่ปุ่น: 細川; โรมาจิ: Hosokawa) ฮะตะเกะยะมะ (ญี่ปุ่น: 畠山; โรมาจิ: Hatakeyama) และชิบะ (ญี่ปุ่น: 志波; โรมาจิ: Shiba) อำนาจของคังเรมีแตกต่างกันไปในแต่ละยุคสมัย ในสมัยของโชกุนอะชิกะงะ โยะชิมิสึ (ญี่ปุ่น: 足利 義満; โรมาจิ: Ashikaga Yoshimitsu) ซึ่งขึ้นดำรงตำแหน่งโชกุนด้วยอายุเพียงเก้าปี คังเรโฮะโซะกะวะ โยะริยุกิ (ญี่ปุ่น: 細川 頼之; โรมาจิ: Hosokawa Yoriyuki) จึงเป็นผู้ปกครองรัฐบาลโชกุนในทางพฤตินัย เมื่อโชกุนโยะชิมิสึเติบโตมีอำนาจเต็มแล้ว อำนาจของคังเรจึงลดลง หลังจากสงครามปีโอนิง (ญี่ปุ่น: 応仁の乱; โรมาจิ: Ōnin no Ran) อำนาจของสถาบันโชกุนลดลงมาก คังเรจึงขึ้นมามีอำนาจเหนือโชกุนสามารถปลดเปลี่ยนและตั้งโชกุนใหม่ได้ตามต้องการ

รายนามโชกุน

1. อะชิกะงะ ทะกะอุจิ, ปี 1338–1358
2. อะชิกะงะ โยะชิอะกิระ, ปี 1359–1368
3. อะชิกะงะ โยะชิมิสึ, ปี 1368–1394
4. อะชิกะงะ โยะชิโมะชิ, ปี 1395–1423
5. อะชิกะงะ โยะชิกะซุ, ปี 1423–1425
6. อะชิกะงะ โยะชิโนะริ, ปี 1429–1441
7. อะชิกะงะ โยะชิกะสึ, ปี 1442–1443
8. อะชิกะงะ โยะชิมะซะ, ปี 1449–1473
9. อะชิกะงะ โยะชิฮิซะ, ปี 1474–1489
10. อะชิกะงะ โยะชิตะเนะ, ปี 1490–1493, 1508–1521
11. อะชิกะงะ โยะชิซุมิ, ปี 1494–1508
12. อะชิกะงะ โยะชิฮะรุ, ปี 1521–1546
13. อะชิกะงะ โยะชิเตะรุ, ปี 1546–1565
14. อะชิกะงะ โยะชิฮิเดะ, ปี 1568
15. อะชิกะงะ โยะชิอะกิ, ปี 1568–1573

การปกครองส่วนกลาง

รัฐบาลโชกุนอะชิกะงะมีฐานที่มั่นตั้งอยู่ที่เมืองเกียวโต การปกครองส่วนกลางของรัฐบาลโชกุนฯมีหน้าที่ดูแลเรื่องเกี่ยวกับโชกุนและนครหลวง การปกครองส่วนกลางของรัฐบาลโชกุนอะชิกะงะนั้น ได้รับแบบอย่างโดยส่วนใหญ่มาจากรัฐบาลโชกุนคะมะกุระ มีองค์กรต่างๆที่สำคัญดังนี้

• ซะมุไร-โดะโกะโระ (ญี่ปุ่น: 侍所; โรมาจิ: Samurai-dokoro) เป็นสภาซึ่งดูแลกิจการของซะมุไรทั้งปวง เป็นตำรวจนครบาลภายในเมืองเกียวโต และเกณฑ์ไพร่พลจัดทัพของรัฐบาลโชกุนฯในการสู้รบต่างๆ สมาชิกในสภาซะมุไร-โดะโกะโระได้รับการแต่งตั้งจากโชกุนและมาจากตระกูลใหญ่ที่สำคัญในยุคมุโระมะชิสี่ตระกูลรองลงมาจากซังกังเร เรียกว่า ชิชิกิ (ญี่ปุ่น: 四職; โรมาจิ: Shishiki) ได้แก่ ตระกูลอิชชิกิ (ญี่ปุ่น: 一色; โรมาจิ: Isshiki) ตระกูลยะมะนะ (ญี่ปุ่น: 山名; โรมาจิ: Yamana) ตระกูลอะกะมะซึ (ญี่ปุ่น: 赤松; โรมาจิ: Akamatsu) และตระกูลเคียวโงะกุ (ญี่ปุ่น: 京極; โรมาจิ: Kyōgoku) หัวหน้าของสภาซะมุไร-โดะโกะโระ เรียกว่าโทนิง (ญี่ปุ่น: 頭人; โรมาจิ: Tōnin) ซึ่งมีอำนาจในบะกุฟุรองจากโชกุนและคังเร
• เฮียวโจชู (ญี่ปุ่น: 評定衆; โรมาจิ: Hyōjōshū) และ ฮิกิซึเกะชู (ญี่ปุ่น: 引付衆; โรมาจิ: Hikitsuke-shū) มีหน้าตัดสินคดีความฟ้องร้องต่างๆของซะมุไร โดยที่ฮิกิซึเกะชูส่งสำนวนคดีความให้แก่เฮียวโจชูเป็นผู้ตัดสิน
• มังโดะโกะโระ (ญี่ปุ่น: 政所; โรมาจิ: Mandokoro) เป็นสภาทำหน้าที่เกี่ยวกับการบริหารและการเงินของรัฐบาลโชกุนฯ หัวหน้าสภามังโดะโกะโระ เรียกว่า มังโดะโกะโระ-ชิซิจิ (ญี่ปุ่น: 政所執事; โรมาจิ: Mandokoro-shitsuji) ซึ่งเป็นตำแหน่งของตระกูลอิเซะ (ญี่ปุ่น: 伊勢; โรมาจิ: Ise)
• มงชูโจ (ญี่ปุ่น: 問注所; โรมาจิ: Monchūjo)

การปกครองส่วนภูมิภาค

การปกครองส่วนภูมิภาคของญี่ปุ่นในสมัยมุโระมะชิเป็นไปตามระบอบศักดินาสวามิภักดิ์ (Feudalism) เช่นเดียวกับในยุคคะมะกุระ โดยที่รัฐบาลโชกุนมอบที่ดินให้แก่ซะมุไรให้ปกครอง โดยที่ซะมุไรเหล่านั้นมีหน้าที่รักษาความสงบเรียบร้อยในดินแดนของตนและเข้าร่วมศึกสงครามของรัฐบาลโชกุนเป็นการตอบแทน

แผนที่แสดงการแบ่งแคว้น หรือ คุนิ ของประเทศญี่ปุ่นในยุครัฐบาลโชกุนอะชิกะงะ ยกเว้นเกาะฮกไกโดซึ่งยังไม่เป็นส่วนหนึ่งของประเทศญี่ปุ่น

รัฐบาลโชกุนอะชิกะงะแบ่งประเทศญี่ปุ่นออกเป็น 66 แคว้น เรียกว่า คุนิ (ญี่ปุ่น: 国; โรมาจิ: kuni) ดังเช่นที่เคยเป็นมาแต่ก่อน ซึ่งในแต่ละคุนิรัฐบาลโชกุนฯแต่งตั้งเจ้าซะมุไรเข้าไปปกครองเรียกว่า ชุโงะ (ญี่ปุ่น: 守護; โรมาจิ: Shugo) หรือ ชุโงะไดเมียว (ญี่ปุ่น: 守護大名; โรมาจิ: Shugo-daimyō) ซึ่งชุโงะในยุคอะชิกะงะนั้นมีอำนาจเหนือดินแดนของตน เป็นอิสระจากรัฐบาลโชกุนส่วนกลางมากกว่าในยุคคะมะกุระ โดยที่ชุโงะสามารถเก็บภาษีในดินแดนของตน และส่งทอดตำแหน่งของตนเองต่อให้ลูกหลานได้

นอกเหนือจากชุโงะแล้ว ยังมีองค์กรส่วนภูมิภาคซึ่งทำหน้าที่เป็นตัวแทนสาขาย่อยของรัฐบาลโชกุนฯในแต่ละภูมิภาค ซึ่งตัวแทนเหล่านี้มีอาณาเขตอำนาจที่กว้างใหญ่และในเวลาต่อมาพัฒนากลับกลายเป็นศัตรูทางการเมืองของรัฐบาลโชกุนอะชิกะงะ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่นำไปสู่การล่มสลายของอำนาจของรัฐบาลโชกุนในยุคเซ็งโงะกุ

เนื่องจากชุโงะมักจะพำนักอาศัยอยู่ภายในนครหลวงเกียวโต เพื่อแสดงความจงรักภักดีต่อโชกุนและเพื่อติดตามข่าวสารการเมือง การบริหารงานภายในแคว้นของตนนั้นชุโงะจึงดำเนินการผ่านผู้แทน เรียกว่า ชุโงะได (ญี่ปุ่น: 守護代; โรมาจิ: Shugo-dai)

คันโตคุโบ และ คันโตคังเร

ในค.ศ. 1349 ปฐมโชกุนอะชิกะงะ ทะกะอุจิ แต่งตั้งให้บุตรชายของตนคือ อะชิกะงะ โมะโตะอุจิ (ญี่ปุ่น: 足利基氏; โรมาจิ: Ashikaga Motouji)  ดำรงตำแหน่งเป็น คันโตคังเร (ญี่ปุ่น: 関東管領; โรมาจิ: Kantō kanrei) เป็นผู้สำเร็จราชการแทนโชกุนในภูมิภาคตะวันออกของญี่ปุ่น พำนักอยู่ที่เมืองคะมะกุระและมีอำนาจเหนือซะมุไรในภูมิภาคคันโตทั้งมวล เมื่ออะชิกะงะ โมะโตะอุจิถึงแก่กรรม ตำแหน่งคันโตคังเรจึงตกทอดแก่ลูกหลานของโมะโตะอุจิ และเนื่องจากผู้ดำรงตำแหน่งคันโตคังเรเป็นสมาชิกตระกูลอะชิกะงะระดับสูง ตำแหน่งนี้จึงได้รับการขนานนามว่า คันโตคุโบ (ญี่ปุ่น: 関東公方; โรมาจิ: Kantō kubō) หรือ โชกุนแห่งภูมิภาคคันโต ซึ่งคันโตคุโบมีผู้ช่วยเป็นผู้สำเร็จราชการอีกทอดหนึ่ง เรียกว่า ชิซึจิ เป็นตำแหน่งของตระกูลอุเอะซุงิ (ญี่ปุ่น: 上杉; โรมาจิ: Uesugi) 

ตำแหน่งคันโตคุโบกลับทำให้เสถียรภาพทางการเมืองของภูมิภาคคันโตตกต่ำลง เนื่องจากคันโตคุโบมักมีความขัดแย้งกับตระกูลอุเอะซุงิซึ่งเป็นผู้สำเร็จราชการแทนตนอยู่เนืองๆ และนอกจากนี้คันโตคุโบยังมีความพยายามที่จะตั้งตนขึ้นเป็นอิสระจากรัฐบาลโชกุนฯที่เกียวโตนำไปสู่สงคราม หลังจากที่คันโตคุโบคนสุดท้ายถูกตระกูลอุเอะซุงิขับไล่ออกจากเมืองคะมะกุระไปในค.ศ. 1455 ไม่มีการแต่งตั้งสมาชิกตระกูลอะชิกะงะมาดำรงตำแหน่งนี้อีก ตำแหน่งคันโตคุโบจึงถูกล้มเลิกไป จากนั้นตระกูลอุเอะซุงิขึ้นเถลิงอำนาจในภูมิภาคคันโตโดยดำรงตำแหน่งเป็นคันโตคังเรในยุคเซ็งโงะกุ

คีวชูทังได

ในสมัยราชวงศ์เหนือใต้ เกาะคีวชูเป็นฐานที่มั่นของกองกำลังของพระราชวงศ์ฝ่ายใต้ โชกุนทะกะอุจิตั้งตำแหน่งคีวชูทังได (ญี่ปุ่น: 九州探題; โรมาจิ: Kyūshū-tandai) ขึ้นในค.ศ. 1336เพื่อดูแลปกครองเกาะคีวชูและปราบปรามกองกำลังของฝ่ายใต้ โดยมีฐานการบัญชาการอยู่ที่เมืองฮะกะตะ (ญี่ปุ่น: 博多; โรมาจิ: Hakata จังหวัดฟุกุโอะกะในปัจจุบัน) โดยตำแหน่งคีวชูทังไดในยุคต้นเป็นของตระกูลอิชชิกิ แต่ทว่าตระกูลอิชชิกิไม่สามารถปราบปรามกองกำลังของฝ่ายใต้ได้ ในค.ศ. 1370 สมัยของโชกุนโยะชิมิสึ คังเรโฮะโซะกะวะ โยะริยุกิซึ่งเป็นผู้สำเร็จราชการแทน แต่งตั้งให้ อิมะกะวะ ซะโดะโยะ (ญี่ปุ่น: 今川 貞世; โรมาจิ: Imagawa Sadayo) ดำรงตำแหน่งเป็นคีวชูทังได ซึ่งอิมะกะวะ ซะโดะโยะ สามารถปราบกองกำลังของฝ่ายใต้ซึ่งนำโดยเจ้าชายคะเนะโยะชิ (ญี่ปุ่น: 懐良親王; โรมาจิ: Kaneyoshi shinnō) ได้สำเร็จ แต่ทว่าหลังจากสูญสิ้นอำนาจของคังเรโฮะโซะกะวะ โยะริยุกิ โชกุนโยะชิมิสึมองว่า อิมะกะวะ ซะโดะโยะ เป็นคู่แข่งทางการเมือง จึงปลดอิมะกะวะ ซะโดะโยะ ออกจากตำแหน่งคีวชูทังไดไปในค.ศ. 1395 หลังจากนั้นตำแหน่งคีวชูทังไดเป็นของตระกูลชิบุกะวะ (ญี่ปุ่น: 渋川; โรมาจิ: Shibukawa) หลังจากที่เกาะคีวชูสงบเรียบร้อยแล้ว ตำแหน่งคีวชูทังไดจึงมีความสำคัญและอำนาจลดลง บรรดาชุโงะไดเมียวเจ้าครองแคว้นต่างๆบนเกาะคีวชูปฏิบัติตามคำสั่งของโชกุนที่เมืองเกียวโตโดยตรง

โอชูทังได

ภูมิภาคโทโฮะกุนั้นอยู่ภายใต้การปกครองของคันโตคุโบ ในค.ศ. 1392 โชกุนโยะชิมิสึตั้งตำแหน่ง โอชูทังได (ญี่ปุ่น: 奥州探題; โรมาจิ: Ōshū-tandai) ขึ้นเพื่อดูแลภูมิภาคโทโฮะกุ แต่ตำแหน่งโอชูทังไดนั้นในทางปฏิบัติมีอำนาจไม่มากและเป็นเพียงแค่ชุโงะตำแหน่งหนึ่งเท่านั้น

ข้อมูลเพิ่มเติม

• Ashikaga Bakufu จากเว็บไซต์มหาวิทยาลัยรัฐวอชิงตัน
• Kyoto City Web