พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านวม กรมหลวงวงศาธิราชสนิท
ไฟล์:กรมหลวงวงศาธิราชสนิท.jpg
พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น 2
ประสูติ	9 กรกฎาคม พ.ศ. 2351
สิ้นพระชนม์	14 สิงหาคม พ.ศ. 2414
ราชวงศ์	ราชวงศ์จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านวม กรมหลวงวงศาธิราชสนิท (9 กรกฎาคม พ.ศ. 2351 - 14 สิงหาคม พ.ศ. 2414) พระราชโอรสลำดับที่ 49 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ต้นราชสกุลสนิทวงศ์ และเป็นพระปัยกาในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

ประวัติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านวม กรมหลวงวงศาธิราชสนิท มีนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชายนวม ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่ ธิดาท่านขรัวยายทองอิน เมื่อวันเสาร์ เดือน 8 แรม 2 ค่ำ ปีมะโรง สัมฤทธิศก พ.ศ. 1170 ตรงกับวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2351 ทรงได้รับการศึกษาเบื้องต้นตามแบบฉบับของราชสำนักและผนวชเป็นสามเณร ได้รับการศึกษาในสำนักสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส ในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ทรงได้รับการถ่ายทอดวิชาความรู้ด้านอักษรศาสตร์ ทั้งอักขรวิธีภาษาไทย ขอม และมคธ รวมทั้งวรรณคดี วิชาโบราณคดีและราชประเพณี

ต่อมาทรงเข้ารับราชการในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงกำกับกรมหมอหลวง และทรงศึกษาวิชาการแพทย์สมัยใหม่จากมิชชันนารีอเมริกัน โปรดเกล้าฯสถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นวงศาสนิท เมื่อครั้นปี พ.ศ. 2392 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชปรารภ ถึงความเสื่อมโทรมของภาษาไทย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้พระองค์เจ้านวม ทรงแต่งตำราภาษาไทยขึ้นใหม่ เพื่ออนุรักษ์ภาษาไทย พระนิพนธ์เรื่อง “จินดามณี เล่ม 2” ซึ่งทรงดัดแปลงจากตำราเดิมสมัยอยุธยา อธิบายหลักเกณฑ์ภาษาไทยให้เข้าใจง่ายกว่าเดิม ต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯเลื่อนขึ้นเป็น กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ทรงกำกับราชการมหาดไทย ว่าพระคลังสินค้า และเป็นที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน ทรงเป็นเจ้านายหนึ่งในสี่พระองค์ ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงหมายจะให้สืบราชบัลลังก์ต่อจากพระองค์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท สิ้นพระชนม์ในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อวันพุธ เดือน 10 ขึ้น 6 ค่ำ ปีมะเมียโทศก ตรงกับวันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2414 พระชันษา 63 พรรษา พระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดอรุณราชวราราม เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2414

ในปี พ.ศ. 2550 กระทรวงวัฒนธรรมได้เสนอพระนาม พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ในโครงการเฉลิมฉลองบุคคลสำคัญและเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ของยูเนสโก ประจำปี 2551-2552 ในวาระครบรอบ 200 ปีของการประสูติ องค์การยูเนสโกได้มีมติรับรองในการประชุมเมื่อวันที่ 18-23 ตุลาคม 2550 ที่กรุงปารีส

พระโอรส-ธิดา

1. หม่อมเจ้าหญิงวารี
2. หม่อมเจ้าหญิงบัว
3. หม่อมเจ้าหญิงเม้า
4. หม่อมเจ้าชายเทโพ
5. หม่อมเจ้าชายจำรัส
6. หม่อมเจ้าชายเจริญ (หม่อมเจ้าชายดำ) (พ.ศ. 2377 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2427)
7. หม่อมเจ้าหญิงอรุณ
8. หม่อมเจ้าหญิงลูกจัน
9. หม่อมเจ้าหญิง
10. หม่อมเจ้าหญิง
11. หม่อมเจ้าชายเสือ (พ.ศ. 2388 -?)
12. หม่อมเจ้าหญิงลูกอิน
13. หม่อมเจ้าชายเผือก (หม่อมเจ้าชายหนูขาวเผือก)
14. หม่อมเจ้าชายนุช
15. หม่อมเจ้าหญิง
16. หม่อมเจ้าชายท้วม
17. หม่อมเจ้าชายสาย (พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์) (25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2388 - 13 กันยายน พ.ศ. 2455) เสกสมรสกับ หม่อมเขียน ศศิสมิต
18. หม่อมเจ้าชายสวาสดิ์ (? - 15 เมษายน พ.ศ. 2443) เสกสมรสกับหม่อมพลอย
19. หม่อมเจ้าหญิงสนิท (หม่อมเจ้าหญิงสนิทถนอม) (พ.ศ. 2390 - 15 สิงหาคม พ.ศ. 2472) เสกสมรสกับ พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประเสริฐศักดิ์
20. หม่อมเจ้าหญิงเกษร (? - 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452)
21. หม่อมเจ้าหญิงงาม (? - 24 ตุลาคม พ.ศ. 2449)
22. หม่อมเจ้าหญิงกระจ่าง (พ.ศ. 2391 - 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2475)
23. หม่อมเจ้าหญิงกระลำภัก (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2400 - 28 สิงหาคม พ.ศ. 2468)
24. หม่อมเจ้าหญิงผอบ (พ.ศ. 2402 - 6 มีนาคม พ.ศ. 2463)
25. หม่อมเจ้าหญิงเชย (หม่อมเจ้าหญิงอบเชย) (พ.ศ. 2402 - 28 เมษายน พ.ศ. 2467)
26. หม่อมเจ้าหญิงชม (พ.ศ. 2402 - ?)
27. หม่อมเจ้าหญิงชื่น (พ.ศ. 2402 - 10 เมษายน พ.ศ. 2439)
28. หม่อมเจ้าหญิงอำพัน (พ.ศ. 2403 - 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2437)
29. หม่อมเจ้าชายเจ้ง (หม่อมเจ้าชายเจง)
30. หม่อมเจ้าหญิง
31. หม่อมเจ้าชายเกด (พ.ศ. 2407 - 9 กันยายน พ.ศ. 2432)
32. หม่อมเจ้าชายสะอาด
33. หม่อมเจ้าชายพร้อม (พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพร้อมพงศ์อธิราช) (24 สิงหาคม พ.ศ. 2411 - 20 กันยายน พ.ศ. 2482) เสกสมรสกับ หม่อมสะอาด กับหม่อมอีก 8 คน
34. หม่อมเจ้าชายเปียก
35. หม่อมเจ้าชายประวัติวงษ์ (พ.ศ. 2412 - 14 ตุลาคม พ.ศ. 2452)
36. หม่อมเจ้าชายเล็ก (พ.ศ. 2413 - 28 กันยายน พ.ศ. 2445)
37. หม่อมเจ้าชายตุ้ม (พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสนิทพงศ์พัฒนเดช) (12 ธันวาคม พ.ศ. 2412 - 14 กันยายน พ.ศ. 2481)
38. หม่อมเจ้าชายแฉ่ง
39. หม่อมเจ้าชายรัสมี (? - 12 มกราคม พ.ศ. 2439)
40. หม่อมเจ้าหญิงแพ
41. หม่อมเจ้าหญิงสารภี(หม่อมเจ้าสารภี ชุมสาย) เสกสมรสกับหม่อมเจ้าประวิช ชุมสาย พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น๓ กรมขุนราชสีหวิกรม
42. หม่อมเจ้าหญิงชมนาท (? - 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2448)
43. หม่อมเจ้าหญิงทองคำ
44. หม่อมเจ้าหญิงละม้าย
45. หม่อมเจ้าหญิงจันฑณเทศ
46. หม่อมเจ้าหญิงกฤษณา
47. หม่อมเจ้าหญิงถนอม
48. หม่อมเจ้าชายจิ๋ว
49. หม่อมเจ้าหญิงประภา
50. หม่อมเจ้าหญิงประทุม
51. หม่อมเจ้าชายเปลี่ยน
52. หม่อมเจ้าหญิงกลาง

ราชตระกูล

พระราชตระกูลในสามรุ่นของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านวม กรมหลวงวงศาธิราชสนิท

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท	พระชนก: พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย	พระอัยกาฝ่ายพระชนก: พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก	พระปัยกาฝ่ายพระชนก: สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนก: พระอัครชายา (ดาวเรือง)
		พระอัยยิกาฝ่ายพระชนก: สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี	พระปัยกาฝ่ายพระชนก: พระชนกทอง
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนก: พระชนนีสั้น
	พระชนนี: เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่	พระอัยกาฝ่ายพระชนนี: ท่านบุญเกิด	พระปัยกาฝ่ายพระชนนี: ไม่มีข้อมูล
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนนี: ไม่มีข้อมูล
		พระอัยยิกาฝ่ายพระชนนี: ท่านทองอิน	พระปัยกาฝ่ายพระชนนี: ท่านตาดี (ราชินีกุล ณ บางช้าง)
			พระปัยยิกาฝ่ายพระชนนี: ไม่มีข้อมูล