ผลต่างระหว่างรุ่นของ "พระมหาอุปราช"
ล แก้คำผิด |
พุทธามาตย์ (คุย | ส่วนร่วม) ถูกแล้ว ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิต |
||
| บรรทัด 12: | บรรทัด 12: | ||
== สยาม == |
== สยาม == |
||
{{บทความหลัก|กรมพระราชวังบวรสถานมงคล}} |
{{บทความหลัก|กรมพระราชวังบวรสถานมงคล}} |
||
[[กฎ |
[[กฎมนเทียรบาล]]ซึ่งตราขึ้นในรัชสมัย[[สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ]]ระบุว่า''พระราชกุมารอันเกิดแต่แม่ยั่วเมืองเป็นพระมหาอุปราช''<ref>''ประชุมพระนิพนธ์ ภาค ๒'', หน้า 179</ref> ใน[[พระไอยการตำแหน่งนาพลเรือน นาทหาร หัวเมือง]] ที่ออกในปี พ.ศ. 1998 รัชกาลเดียวกันระบุว่าพระมหาอุปราชทรงศักดินา 100,000 ไร่ และ[[พระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์]] กล่าวถึงตำแหน่ง'''พระมหาอุปราช'''ครั้งแรกว่า ระหว่างที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถครองเมืองพิษณุโลก [[สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2|สมเด็จพระเชษฐาธิราชเจ้า]]พระราชโอรสทรงลาผนวช แล้วได้รับสถาปนาเป็นพระมหาอุปราชในปี จ.ศ. 847 (พ.ศ. 2028)<ref>''พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น'', หน้า 400</ref> |
||
ถึงรัชสมัย[[สมเด็จพระเพทราชา]] โปรดให้ตั้ง[[สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8|สมเด็จพระสรศักดิ]]เป็นพระมหาอุปราชที่[[กรมพระราชวังบวรสถานมงคล]]เป็นครั้งแรก<ref>''พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น'', หน้า 318</ref> ตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลจึงอยู่ในฐานะพระมหาอุปราชรัชทายาทมานับแต่นั้น<ref>''พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า)'', หน้า 24</ref> จนกระทั่ง พ.ศ. 2439 [[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]]โปรดให้เลิกธรรมเนียมตั้งพระมหาอุปราช แล้วสถาปนา[[สยามมกุฎราชกุมาร|สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช]]ขึ้นแทน<ref>{{cite journal|journal=[[ราชกิจจานุเบกษา]]|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2429/044/368.PDF|title= ประกาศเฉลิมพระปรมาภิไธย สถาปนาสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าราชกุมารพระองค์ใหญ่ เป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ|volume= เล่ม 3 |issue= ตอน 44 |date= 1 มีนาคม พ.ศ. 2429|accessdate=22 มีนาคม 2560|pages= 368}}</ref> |
ถึงรัชสมัย[[สมเด็จพระเพทราชา]] โปรดให้ตั้ง[[สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 8|สมเด็จพระสรศักดิ]]เป็นพระมหาอุปราชที่[[กรมพระราชวังบวรสถานมงคล]]เป็นครั้งแรก<ref>''พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น'', หน้า 318</ref> ตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลจึงอยู่ในฐานะพระมหาอุปราชรัชทายาทมานับแต่นั้น<ref>''พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า)'', หน้า 24</ref> จนกระทั่ง พ.ศ. 2439 [[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]]โปรดให้เลิกธรรมเนียมตั้งพระมหาอุปราช แล้วสถาปนา[[สยามมกุฎราชกุมาร|สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช]]ขึ้นแทน<ref>{{cite journal|journal=[[ราชกิจจานุเบกษา]]|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2429/044/368.PDF|title= ประกาศเฉลิมพระปรมาภิไธย สถาปนาสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าราชกุมารพระองค์ใหญ่ เป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ|volume= เล่ม 3 |issue= ตอน 44 |date= 1 มีนาคม พ.ศ. 2429|accessdate=22 มีนาคม 2560|pages= 368}}</ref> |
||
รุ่นแก้ไขเมื่อ 15:19, 12 พฤษภาคม 2560
พระมหาอุปราช[1] เป็นตำแหน่งรัชทายาท พบในประเทศพม่า ล้านนา ลาว และสยาม
พม่า
ในประเทศพม่า เรียกตำแหน่งรัชทายาทว่ามหาอุปราชาอโนต์ระปะอินแซะมิน (မဟာဥပရာဇာအနောက်ရပအိမ်ရှေ့မင်း) เรียกโดยย่อว่า อินแซะมิน (အိမ်ရှေ့မင်း, สัทอักษรสากล: [èiɴʃḛ mɪ́ɴ]) อินแปลว่าวัง แซะแปลว่าหน้า มินแปลว่าเจ้า รวมความแปลว่าเจ้าวังหน้า[2] เป็นพระอิสริยยศสูงสุดรองจากพระมหากษัตริย์ และจะได้สืบราชสมบัติต่อไป
ล้านนา
ในล้านนา มีตำแหน่ง อุปราช หรือ เจ้าหอน่า[2] ปรากฏในพงศาวดารโยนกว่า พญามังรายสถาปนาขุนครามพระราชโอรสขึ้นเป็นเจ้าชัยสงครามและพระราชทานเครื่องยศอย่างมหาอุปราชให้ไปครองเมืองเชียงราย[3] การสถาปนาอุปราชยังมีสืบมา จนกระทั่งปี พ.ศ. 2318 (นับแบบปัจจุบัน) เมื่อล้านนามาสวามิภักดิ์ต่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีจึงทรงตั้งนายก้อนแก้วเป็นพระยาอุปราชนครเชียงใหม่ นายน้อยต่อมต้อเป็นอุปราชลำพูน และเจ้าธรรมลังกาเป็นอุปราชนครลำปาง[4] ถึงปี พ.ศ. 2399 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงเปลี่ยนตำแหน่งเป็นพระยาอุปราชทั้งสามหัวเมืองนั้นเป็นเจ้าอุปราชมานับแต่นั้น[5]
ลาว
สมัยอาณาจักรล้านช้าง มีพระอุปยุวราช เป็นตำแหน่งรองจากพระมหากษัตริย์ แต่สูงกว่าอุปราช[6] และภาคอีสานของไทยสมัยต้นรัตนโกสินทร์มีอุปฮาดเป็นตำแหน่งรองจากเจ้าเมือง[7]
สยาม
กฎมนเทียรบาลซึ่งตราขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถระบุว่าพระราชกุมารอันเกิดแต่แม่ยั่วเมืองเป็นพระมหาอุปราช[8] ในพระไอยการตำแหน่งนาพลเรือน นาทหาร หัวเมือง ที่ออกในปี พ.ศ. 1998 รัชกาลเดียวกันระบุว่าพระมหาอุปราชทรงศักดินา 100,000 ไร่ และพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ กล่าวถึงตำแหน่งพระมหาอุปราชครั้งแรกว่า ระหว่างที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถครองเมืองพิษณุโลก สมเด็จพระเชษฐาธิราชเจ้าพระราชโอรสทรงลาผนวช แล้วได้รับสถาปนาเป็นพระมหาอุปราชในปี จ.ศ. 847 (พ.ศ. 2028)[9]
ถึงรัชสมัยสมเด็จพระเพทราชา โปรดให้ตั้งสมเด็จพระสรศักดิเป็นพระมหาอุปราชที่กรมพระราชวังบวรสถานมงคลเป็นครั้งแรก[10] ตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลจึงอยู่ในฐานะพระมหาอุปราชรัชทายาทมานับแต่นั้น[11] จนกระทั่ง พ.ศ. 2439 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้เลิกธรรมเนียมตั้งพระมหาอุปราช แล้วสถาปนาสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชขึ้นแทน[12]
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 887
- ↑ 2.0 2.1 ตำนานวังน่า, หน้า 1
- ↑ พงศาวดารโยนก, หน้า 292
- ↑ พงศาวดารโยนก, หน้า 420-421
- ↑ พงศาวดารโยนก, หน้า 458
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 1427
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554, หน้า 1428
- ↑ ประชุมพระนิพนธ์ ภาค ๒, หน้า 179
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 400
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น, หน้า 318
- ↑ พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า), หน้า 24
- ↑ "ประกาศเฉลิมพระปรมาภิไธย สถาปนาสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าราชกุมารพระองค์ใหญ่ เป็น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 3 (ตอน 44): 368. 1 มีนาคม พ.ศ. 2429. สืบค้นเมื่อ 22 มีนาคม 2560.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=และ|date=(help)
- บรรณานุกรม
- กรมศิลปากร. พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า). นนทบุรี : รุ่งศิลป์การพิมพ์, 2558. 127 หน้า. ISBN 978-616-283-232-1
- ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ตำนานวังน่า. พระนคร : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2462. [พิมพ์แจกในงานศพนางสุ่น ชาติโอสถ ปีมะแม พ.ศ. 2462]
- ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ประชุมพระนิพนธ์ ภาค ๒. กรุงเทพฯ : คลังวิทยา, 2494. 359 หน้า.
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN 978-616-7146-08-9
- พระยาประชากิจกรจักร. พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN 978-616-7146-62-1
- ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. พิมพ์ครั้งที่ ๒, กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556. 1,544 หน้า. ISBN 978-616-7073-80-4