พระยาคำโสม

พระยาคำโสม
พระเจ้าคำโสม
พระเจ้านครลำปาง
ครองราชย์	พ.ศ. 2325 - พ.ศ. 2337
รัชสมัย	13 ปี
รัชกาลก่อนหน้า	พระเจ้ากาวิละ
รัชกาลถัดไป	พระเจ้าดวงทิพย์
ประสูติ	พ.ศ. 2287
สวรรคต	พ.ศ. 2337 (50 พรรษา)
พระมเหสี	แม่เจ้าปทุมมาราชเทวี * แม่เจ้าจันทรา * แม่เจ้าจอมแก้ว
ราชวงศ์	ราชวงศ์ทิพย์จักร
พระบิดา	เจ้าฟ้าสิงหราชธานี เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว
พระมารดา	แม่เจ้าจันทาราชเทวี

พระเจ้าคำโสม (พ.ศ. 2287 - พ.ศ. 2337) หรือ พระเจ้าคำสม พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4 เป็นหนึ่งในเจ้าเจ็ดตน และเป็นราชบุตรองค์ที่ 2 ของเจ้าฟ้าสิงหราชธานี เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว ได้ครองนครลำปางสืบต่อจากพระเชษฐา คือพระเจ้ากาวิละ ในระหว่างปี พ.ศ. 2325-2337 เสด็จสวรรคตในขณะมีพระชนมายุได้ 50 ชันษา

พระประวัติ

พระเจ้าคำโสม ประสูติเมื่อปีชวด พ.ศ. 2287 มีพระอนุชาและพระขนิษฐารวม 10 พระองค์ (หญิง 3 ชาย 7) (เจ้าชายทั้ง 7 พระองค์ได้ทรงช่วยกันต่อสู้อริราชศัตรูขยายขอบขัณฑสีมาล้านนาออกไปอย่างเกรียงไกร เป็นเหตุให้มีพระสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน") มีพระนามตามลำดับ ดังนี้

• พระเจ้ากาวิละ พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 1 (นับเป็น "พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 3" ใน "ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ (เจ้าเจ็ดตน)")
• พระเจ้าคำโสม พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4
• พระยาธรรมลังกา พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 2
• พระเจ้าดวงทิพย์ พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 5
• เจ้าศรีอโนชา พระอัครชายาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
• เจ้าหญิงสรีวัณณา (ถึงแก่พิราลัยแต่เยาว์)
• เจ้าอุปราชหมูหล้า พระราชมหาอุปราชานราธิบดีศรีสุวรรณฝ่ายหน้าหอคำนครลำปาง
• พระยาคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3 และ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1
• เจ้าหญิงสรีบุญทัน (พิราลัยแต่เยาว์)
• พระเจ้าบุญมา พระเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 2

พระเจ้าคำโสม อภิเษกสมรสกับเจ้าหญิงปทุมมา ต่อมาคือ แม่เจ้าปทุมมาราชเทวี และมีชายาอีกหลายพระองค์ อาทิ แม่เจ้าจันทรา แม่เจ้าจอมแก้ว

ราชโอรส-ธิดา

พระเจ้าคำโสม มีพระราชโอรสหลายพระองค์ ซึ่งมีพระองค์ที่ได้ขึ้นครองนคร ได้แก่

1. พระยาไชยวงศ์ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 6 เป็นโอรสองค์ที่ 1
2. พระยาขัติยะ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 7 เป็นโอรสองค์ที่ 2
3. พระยาน้อยอินทร์ เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 8 และเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 3 เป็นโอรสองค์ที่ 3
4. เจ้าราชวงศ์คำแสน ณ ลำปาง, เจ้าราชวงศ์นครลำปาง
5. เจ้าหลวงมหาวงศ์ (เจ้าน้อยพุทธวงศ์ ณ ลำปาง) พระญาประเทศอุดรทิศ เจ้าเมืองพะเยา องค์ที่ 1
6. เจ้าวรญาณรังษี เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 9 เป็นโอรสองค์ที่ 4
7. เจ้าหลวงมหายศ (เจ้าน้อยมหายศ ณ ลำปาง), พระญาประเทศอุดรทิศ เจ้าเมืองพะเยา องค์ที่ 2
8. เจ้าราชวงศ์แก้วมนุษย์ ณ ลำปาง, เจ้าราชวงศ์เมืองพะเยา
9. เจ้าอุปราชหนานยศ ณ ลำปาง, เจ้าอุปราชเมืองงาว
10. เจ้าสุริยวงศ์คำฤๅ ณ ลำปาง, เจ้าสุริยวงศ์เมืองงาว
11. เจ้าราชบุตรคำเครื่อง ณ ลำปาง, เจ้าราชบุตรนครลำปาง
12. แม่เจ้าอุบลวรรณาเทวี (ณ ลำปาง) ใน เจ้าหลวงฟ้าเมืองแก้วขัตติยะ (ศีติสาร) , พระญาประเทศอุดรทิศ เจ้าเมืองพะเยา องค์ที่ 3

พระราชกรณียกิจ

เมื่อปี พ.ศ. 2307 เจ้าฟ้าแก้ว ได้ครองนครลำปาง และเจ้าคำโสม ได้ช่วยงานราชการนครลำปาง ในปี พ.ศ. 2309 เจ้าคำโสม ได้นำกำลังไพร่พลจากนครลำปางเข้าสมทบกองทัพพม่าที่เกณฑ์กำลังหัวเมืองขึ้นทั้งปวงของพม่าในเวลานั้น เพื่อเข้าตีกรุงศรีอยุธยา

ในปี พ.ศ. 2325 พระเจ้ากาวิละ ได้รับการสถาปนาจากพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ให้เป็นพระยาวชิรปราการเจ้าเมืองเชียงใหม่ และเจ้าคำโสมได้เป็น "พระยาคำโสม" เจ้าเมืองลำปาง จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2336 พระยาคำโสม ร่วมกับพระเจ้ากาวิละ และเจ้าพี่น้องรวมกัน 7 คน (ภายหลังได้รับสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน") และกองทัพเมืองแพร่ เมืองน่าน มีไพร่พล 10,000 ยกทัพไปตีเมืองเชียงแสนล้อมเมืองอยู่ 2 เดือน จึงยึดเมืองได้

พระเจ้าคำโสม เมื่อว่างจากราชการสงครามได้ทำนุบำรุงพระศาสนาในนครลำปาง อาทิ สร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่ (พระเจ้าตนหลวง) การสร้างวัดหลวงกลางเวียง วิหารวัดป่าดัวะ วิหารวัดศรีเกิด วิหารวัดหมื่นกาด วิหารวัดปงสนุก วิหารวัดป่าพร้าว รวมทั้งสิ้น 8 วัด และสร้างรั้วรอบพระธาตุลำปางหลวง และพระธาตุเสด็จ

ราชตระกูล

พงศาวลีของพระยาคำโสม
พระยาสุลวลือไชยสงคราม                             เจ้าฟ้าสิงหราชธานี เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                                   แม่เจ้าพิมพา                             พระเจ้าคำโสม                                         แม่เจ้าจันทาราชเทวี

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
• สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ) . เชียงใหม่: มิ่งเมือง, 2540.
• ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง) .
• เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2539.
• คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ 100 ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช 2387 - 2456. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., 2546
• นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, 2539.

ก่อนหน้า		พระยาคำโสม		ถัดไป
พระเจ้ากาวิละ		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (พ.ศ. 2325 - พ.ศ. 2337)		พระเจ้าดวงทิพย์