สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อู่)

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อู่ )
ส่วนบุคคล
มรณภาพ	พ.ศ. 2401
นิกาย	มหานิกาย
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดสุทัศนเทพวราราม กรุงเทพมหานคร
ตำแหน่ง	อดีตเจ้าอาวาสวัดสุทัศนเทพวราราม

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อู่) เป็นสมเด็จพระราชาคณะดำรงสมณศักดิ์ที่สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ ในรัชกาลที่ 3 เมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสถาปนาพระวิหาร พระอุโบสถ ศาลาโรงธรรม สร้างกุฏิสงฆ์เสร็จเรียบร้อยแล้วในปีเถาะ พุทธศักราช 2386 จุลศักราช 1205 ณ วันพุธ แรม 11 ค่ำ เดือน 6 จึงทรงพระกรุณาโปรดให้อาราธนาท่านมาจากวัดเกาะแก้วลังการาม (คือวัดสัมพันธวงศ์ในปัจจุบัน) มาเป็นเจ้าอาวาสวัดสุทัศนเทพวรารามเป็นองค์แรก

ประวัติ

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ นามเดิมของท่านว่า อู่ ส่วนประวัติชั้นบวชเรียนและเปรียญนั้นไม่ทราบว่าเป็นอย่างไร ไม่ได้ความปรากฏ กล่าวกันว่าท่านเป็นผู้ฉลาดสามารถในพระปริยัติธรรมเป็นเปรียญ 9 ประโยค ถึงปีเถาะพุทธศักราช 2374 วันพฤหัสบดีขึ้น 5 ค่ำ เดือน 8 ทรงตั้งเป็นพระราชาคณะผู้ใหญ่ที่ พระธรรมไตรโลกาจารย์มีสำเนาที่ทรงตั้งดังนี้ ให้เลื่อน พระราชกระวี เป็นพระธรรมติโลกาจารย์ญาณวิสารทนายก ติปิฏกธรา บวรสังฆาราม คามวสี สถิต ณ วัดเกาะวรวิหาร พระอารามหลวง

ครั้งถึงปีเถาะพุทธศักราช 2386 เมื่อทรงบูรณะวัดสุทัศนเทพวรารามให้เป็นสังฆรามสำเร็จแล้ว โปรดให้อาราธนามาเป็นอธิบดีสงฆ์วัดสุทัศน์ ฯ เป็นองค์แรกจึงทรงเลื่อนเป็นพระพิมลธรรม คราวเดียวกับทรงตั้งสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (นาค) มีสำเนาที่ทรงตั้ง ดังนี้ ให้พระธรรมไตรโลก เป็นพระพิมลธรรม อนันญาณนายกติปิฏกธรา มหาคณิฤศรบวรสังฆาราม คามวสี สถิตในวัด วัดสุทัศนเทพธารามอาวาสวรวิหาร พระอารามหลวงทรงตั้งวันพุธ แรม 11 ค่ำ เดือน 6 ปีเถาะพุทธศักราช 2386

ตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช

เมื่อสมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (นาค) สิ้นพระชนม์ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริจะให้ท่านเป็นสมเด็จพระสังฆราช พระองค์โปรดให้อาลักษณ์ร่างนามที่จะทรงแต่งตั้งอยู่แล้ว ลงศุภมัศคุกำหนดวันจะทรงตั้งเป็นวันอังคาร แรม 15 ค่ำ เดือน 4 ปีจอ พ.ศ. 2393 แต่ประจวบเวลาทรงพระประชวร พระอาการมาก จึงมิได้ทรงตั้ง พอพ้นวันที่กำหนดจะทรงตั้งไปวันเดียวก็เสร็จสวรรคตเสียก่อน

สมเด็จพระราชาคณะ

ถึงรัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงตั้งสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส เป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า และทรงสถาปนาพระพิมลธรรม (อู่) เป็นสมเด็จพระอริยศาคตญาณ ตำแหน่งเจ้าคณะใหญ่หนเหนือ มีสำเนาที่ทรงตั้ง ดังนี้ ให้เลื่อนพระพิมลธรรม ขึ้นเป็น สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ ปริยัติวรสังฆาธิบดี ศรีสมณุตมปรินายก ตรีปิฏกโกศล วิมลปรีชา มหาอุดมคณิฤศร บวรลังฏาราม คามวสี อรัญวาสี สถิต วัดสุทัศนเทพวรารามวรวิหาร พระอารามหลวง นิจภัตรเดือนละ 5 ตำลึง มีถานานุศักดิ์ควรตั้งถานานุกรมได้ 10 รูป

มรณภาพ

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อู่) ถึงมรณภาพในรัชกาลที่ 4 เมื่อ ณ วัน อังคาร เดือน 9 ขึ้น 15 ค่ำ ปีมะเมีย พ.ศ. 2401 เวลาเช้า เข้าโกศลวันพุธ แรม 1 ค่ำ เดือน 9 ปีมะเมีย ครองวัดสุทัศนเทพวราราม ได้ 14 ปี มีพระชนมายุพรรษาเท่าไรไม่ปรากฏ