วิกิพีเดีย:ไม่แนะนำให้ใช้โปรแกรมแปลภาษา

มากภาษาก็มากปัญหา

วิกิพีเดียเป็นสารานุกรมเสรีที่มีเนื้อหาหลายภาษา แต่ละภาษาก็จะเป็นโครงการหนึ่ง ๆ ซึ่งดูแลโดยชุมชนของโครงการ เราสามารถพบบทความเรื่องเดียวกันในภาษาอื่นจากลิงก์ข้ามภาษาท้ายบทความ แต่ไม่ได้จำกัดว่าเนื้อหาจะต้องมีสาระเหมือนกันทุกประการ เพราะอาสาสมัครส่วนใหญ่เข้ามีส่วนร่วมโครงการอยู่เพียงภาษาเดียวโดยไม่ได้เทียบเคียงกับภาษาอื่น ดังนั้นปัญหาหนึ่งของเราคือ การไม่มีบทความเรื่องเดียวกันในภาษาที่ต้องการ

การทำให้บทความมีในภาษาที่ต้องการ ก็เพียงแค่เขียนมันลงไป บางคนก็ริเริ่มเขียนโดยใช้ความรู้ของตนเอง บางคนก็ค้นคว้าข้อมูลเพื่ออ้างอิงอย่างมุ่งมั่น บางคนก็แปลจากวิกิพีเดียภาษาอื่น และที่สำคัญ บางคนก็ใช้โปรแกรมแปลภาษามาช่วยเขียนบทความ (บางคนก็คัดลอกมาจากภาษาอื่นทั้งฉบับ ซึ่งนั่นผิดวัตถุประสงค์ของการมีโครงการหลายภาษา)

โปรแกรมแปลภาษา หรืออาจเรียกเป็นอย่างอื่นว่า โปรแกรมช่วยแปล ซอฟต์แวร์แปลภาษา การแปลอัตโนมัติ ฯลฯ ใช้หลักการที่เรียกว่า การแปลภาษาด้วยเครื่อง (Machine Translation) คือการนำเครื่องจักรมาช่วยงานแปลภาษามนุษย์จากภาษาหนึ่งไปเป็นอีกภาษาหนึ่ง โดยอาจผ่านภาษากลางอีกภาษาหนึ่งด้วยก็ได้ โปรแกรมแปลภาษานี้มิได้หมายถึงเพียงแอปพลิเคชันที่ติดตั้งบนคอมพิวเตอร์เท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงบริการแปลภาษาอัตโนมัติบนอินเทอร์เน็ตด้วย ซึ่งปัจจุบันมีมากมายอย่างเช่น กูเกิล แปลภาษา หรือ บิง ทรานสเลเตอร์ เป็นอาทิ

นวัตกรรมของโปรแกรมแปลภาษาดูเหมือนว่าจะช่วยให้งานแปลของคุณเป็นไปได้ง่ายและราบรื่นมากกว่าการแปลด้วยมือ แต่กลไกของมันจำเป็นต้องใช้ความรู้ทางภาษาศาสตร์ เราทราบดีว่าแต่ละภาษาที่มีอยู่ในโลกนี้แตกต่างกัน ใช้อักษรต่างชนิดบ้าง เขียนเหมือนกันแต่อ่านไม่เหมือนกันบ้าง ความหมายไม่เหมือนกันบ้าง ไวยากรณ์ไม่เหมือนกันบ้าง คำใดจะแปลหรือจะทับศัพท์ โอกาสไหนควรจะใช้คำใด ถ้าข้อความป้อนเข้าไม่เป็นไปตามรูปแบบดังที่ถูกโปรแกรมไว้ มันก็จะประมวลผลไปตามข้อความที่ผิด ๆ เช่นนั้น สิ่งเหล่านี้ทำให้โปรแกรมแปลภาษายิ่งเกิดความซับซ้อนเมื่อต้องประมวลผลเพื่อที่จะแปลภาษามากประเภทยิ่งขึ้น ทำให้ผลลัพธ์ที่ออกมาไม่น่าพึงพอใจ และทำให้ต้องตรวจแก้ความผิดพลาดนั้นด้วยมือซ้ำอีก นั่นไม่ได้ช่วยให้งานแปลของคุณราบรื่นขึ้นกว่าเดิม

คุณอาจเห็นว่าคู่ภาษาบางคู่สามารถใช้โปรแกรมแปลภาษาช่วยได้เป็นอย่างดี นั่นแสดงว่าคู่ภาษาดังกล่าวมีโครงสร้างคล้ายกันเพราะมีที่มาจากต้นตระกูลเดียวกัน หรือเพราะภาษาหนึ่งเกิดมาจากพื้นฐานของอีกภาษาหนึ่ง ในทางตรงข้าม การใช้โปรแกรมแปลภาษากับคู่ภาษาที่ไม่ได้มีความคล้ายกันทางภาษาศาสตร์ ก็จะได้ผลลัพธ์ที่ไม่คาดคิด ส่วนใหญ่อาจจะแปลถูก ตรงความหมายคำต่อคำ แต่เมื่ออ่านโดยรวมแล้วก็ไม่สามารถเข้าใจได้ ซึ่งยังต้องแก้ไขเพิ่มเติมอยู่ดี

ผู้พัฒนาโปรแกรมแปลภาษาจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องศึกษาไวยากรณ์ของภาษาที่จะแปล เพื่อให้ได้ผลของการแปลที่ใกล้เคียงที่สุด แต่สิ่งที่พวกเขาศึกษาเป็นเพียงหลักการที่อยู่ในตำรา การสนทนาสื่อสารทุกวันนี้ไม่ได้คำนึงถึงเรื่องไวยากรณ์ที่ถูกต้อง สนใจเพียงแค่สื่อสารเข้าใจ ทำให้ความเป็นจริงแตกต่างจากหลักการในตำรามาก สิ่งนี้ส่งผลกระทบให้โปรแกรมแปลภาษา “กลายพันธุ์” ไปจากหลักการที่ควรจะเป็น มีคำพ้องรูปและคำพ้องเสียงเพิ่มมากขึ้นในพจนานุกรมของโปรแกรม ในที่สุดโปรแกรมก็แปลภาษาออกมาผิดแผกไปจากความหมายดั้งเดิม

หุ่นยนต์ไม่รู้หรอกว่าเราพูดเรื่องอะไร

การแปลภาษาอื่นเช่นภาษาอังกฤษเป็นต้นมาเป็นภาษาไทย โปรแกรมแปลภาษาก็มีให้ใช้ได้เช่นกัน แต่ผลลัพธ์ของการแปลไม่พึงประสงค์ดังที่ได้กล่าวไว้ หลายครั้งหลายหนที่เคยมีกรณีใช้โปรแกรมช่วยแปลบทความจากวิกิพีเดียภาษาอังกฤษมาลงที่วิกิพีเดียภาษาไทย (โดยคัดลอกผลลัพธ์ของการแปลมาโดยตรง) ผลปรากฏว่าอ่านไม่ได้ใจความทุกบทความ สาเหตุที่เล็งเห็นมีหลายประการได้แก่ ภาษาไทยกับภาษาอังกฤษเป็นภาษาต่างตระกูล โครงสร้างทางไวยากรณ์ไม่เหมือนกัน สำนวนไม่เหมือนกันหรือใช้แทนกันไม่ได้เช่นกริยาวลี แต่ละภาษาก็มีไวพจน์และคำพ้องเสียงจำนวนมากทำให้คำแปลที่ออกมาผิดไปจากที่ควรจะเป็น ถึงแม้ว่าโปรแกรมแปลภาษาที่นำมาใช้มีการพัฒนาขึ้นตามเวลา สำหรับประโยคสั้น ๆ ก็พอแปลใช้ได้ แต่ประโยคยาว ๆ ก็ยังอ่านไม่รู้เรื่อง และประโยคที่ซับซ้อนมากก็ไม่อาจถ่ายทอดความหมายให้ตรงได้

ผู้ที่ใช้โปรแกรมแปลภาษาอาจเป็นชาวต่างประเทศ (ผู้ใช้วิกิพีเดียภาษาอื่น) ที่อยากขยายเนื้อหาสาระให้มีในภาษาไทย หรือไม่ก็ชาวไทยที่หวังว่าโปรแกรมแปลภาษาจะช่วยงานของเขาได้ หรือแม้แต่ใช้แบบขอไปทีก็ตาม พวกเขาไม่ได้คำนึงถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นในภายหลัง บทความที่เขียนไม่เป็นภาษาไม่ช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจเนื้อหาที่คุณต้องการจะสื่อ และแม้คนอื่น ๆ จะสามารถแก้ไขเนื้อหาได้โดยเสรี พวกเขาก็เหนื่อยหน่ายที่จะทำเพราะมันมีจุดผิดพลาดมากเกินไป ทำให้บทความเช่นนั้นหลงเหลืออยู่ในระบบโดยไม่มีประโยชน์อันใด บทความที่คาดว่าน่าจะใช้โปรแกรมแปลภาษาจึงเป็นเหตุผลหนึ่งสำหรับเงื่อนไขสำหรับการลบบทความทันที ข้อ บ2

เราไม่มีนโยบายว่าห้ามใช้โปรแกรมแปลภาษาในการเขียนบทความ แต่ถ้าหากผลที่ออกมานั้นอ่านไม่ได้ใจความ เราก็ไม่แนะนำให้ใช้มัน ถึงแม้จะมีผลิตภาพน้อยกว่า การแปลด้วยมือย่อมมีคุณภาพมากกว่าการแปลด้วยเครื่องเสมอ เพราะคุณภาพสำคัญกว่าปริมาณ