ภาษาอุยกูร์

ภาษาอุยกูร์ (Uyƣurqə)
ئۇيغۇرچە / уйғурчә
ประเทศที่มีการพูด	จีน, คาซัคสถาน
ภูมิภาค	เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์
จำนวนผู้พูด	ราว 10 ล้านคน  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	อัลไต? ภาษากลุ่มเตอร์กิก ภาษากลุ่มเตอร์กิกตะวันออก ภาษาอุยกูร์ (Uyƣurqə)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	เขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์
ผู้วางระเบียบ	คณะกรรมการทำงาน ภาษาชนกลุ่มน้อยและการเขียน ของเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์
รหัสภาษา
ISO 639-1	ug
ISO 639-2	uig
ISO 639-3	uig

ภาษาอุยกูร์ เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิก พูดโดยชาวอุยกูร์ในเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ ประเทศจีน

ไวยากรณ์

การเรียงประโยคเป็นแบบ ประธาน-กรรม-กริยา ปรบท คำแสดงความเป็นเจ้าของ คำคุณศัพท์ คำบอกจำนวน มาก่อนคำนามที่ขยาย และคำแสดงคำถามอยู่ต้นประโยค มีคำอุปสรรคและปัจจัย การเรียงลำดับคำมีการแยกระหว่างประธานและกรรมรอง หัวข้อและความเห็น นามมี 8 การก แสดงด้วยปัจจัย ปัจจัยของคำกริยาแสดงประธาน บุคคล จำนวน รูปแบบของคำกริยามีรูปถูกกระทำ ผลสะท้อน ความสัมพันธ์ร่วมกัน และเป็นเหตุเป็นผล

คำศัพท์

คำศัพท์พื้นฐานมาจากภาษากลุ่มเตอร์กิก มีคำยืมจากภาษาเปอร์เซียมากเช่นเดียวกับภาษาอุซเบก นอกจากนี้เป็นคำยืมจากภาษาจีนและภาษารัสเซีย

ระบบการเขียน

เริ่มเขียนด้วยอักษรอาหรับตั้งแต่ราว พ.ศ. 1500 ก่อนหน้านั้นเขียนด้วยอักษรอุยกูร์ที่มาจากอักษรซอกเดีย รัฐบาลจีนนำอักษรโรมันมาใช้เมื่อ พ.ศ. 2472 ต่อมาหันกลับมาใช้อักษรอาหรับอีกใน พ.ศ. 2526 โดยใช้เครื่องหมายแสดงเสียงสระทุกเสียง ในบริเวณที่ได้รับอิทธิพลจากโซเวียตใช้อักษรซีริลลิก และอักษรโรมันแบบที่ใช้เขียนภาษาตุรกีรวมทั้งใช้ในอินเทอร์เน็ตด้วย

อักษรชนิดต่างๆที่ใช้เขียนภาษาอุยกูร์

อักษรอาหรับ	อักษรละติน	อักษรซีริลลิก	ULY	อักษรละตินแบบตุรกี	สัทอักษร		อักษรอาหรับ	อักษรละติน	อักษรซีริลลิก	ULY	อักษรละตินแบบตุรกี	สัทอักษร
ئا	A a	A a	A a	A a	/a/		ق	Ķ ķ	Қ қ	Q q	K k	/q/
ئە	Ə ə	Ə ə	E e	E e	/æ/		ك	K k	K k	K k	K k	/k/
ب	B b	Б б	B b	B b	/b/		ڭ	-ng	Ң ң	-ng	-ng	/ŋ/
پ	P p	П п	P p	P p	/p/		گ	G g	Г г	G g	G g	/ɡ/
ت	T t	Т т	T t	T t	/t/		ل	L l	Л л	L l	L l	/l/
ج	J j	Җ җ	J j	C c	/d͡ʒ/		م	M m	М м	M m	M m	/m/
چ	Q q	Ч ч	CH ch	Ç ç	/t͡ʃ/		ن	N n	Н н	N n	N n	/n/
خ	H h	X x	X x	H h	/x/		ھ	H̡ h̡	Һ һ	H h	H h	/h/
د	D d	Д д	D d	D d	/d/		ئو	O o	О о	О о	O o	/o/
ر	R r	Р р	R r	R r	/r/		ئۇ	U u	У у	U u	U u	/u/
ز	Z z	З з	Z z	Z z	/z/		ئۆ	Ɵ ɵ	Ө ө	Ö ö	Ö ö	/ø/
ژ	Ȥ ȥ	Ж ж	J j	J j	/ʒ/		ئۈ	Ü ü	Ү ү	Ü ü	Ü ü	/y/
س	S s	С с	S s	S s	/s/		ۋ	V v	В в	W w	V v	/v/
ش	X x	Ш ш	SH sh	Ş ş	/ʃ/		ئې	E e	E e	É é	E e	/e/
غ	Ƣƣ	Ғ ғ	GH gh	Ğ ğ	/ʁ/		ئى	I i	И и	I i	İ i/I ı	/i/ or /ɨ/
ف	F f	Ф ф	F f	F f	/f/		ي	Y y	Й й	Y y	Y y	/j/

ตัวอย่างข้อความ

ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างข้อความภาษาอุยกูร์

ตัวอย่างข้อความภาษาอุยกูร์

K̡ona Yezik̡	ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلغە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك
Yengi Yezik̡	H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək.
อักษรซีริลลิก	Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк.
ULY	Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kérek.
อักษรละตินแบบตุรกี	Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we xoquqta babbarawer bolup tuğulğan. Ular eqilğe we wicdanğa ige hemde bir-birige qérindaşliq munasiwitige xaş rox bilen mu’amile qilişi kérek.
แปลเป็นไทย	มนุษย์ทุกคนเกิดมาอย่างมีอิสระและมีสิทธิเสรีภาพเท่าเทียมกัน เราทุกคนมีความคิดความเข้าใจเป็นของเราเอง เราทุกคนควรได้รับการปฏิบัติไปในทางเดียวกัน