เสียงเสียดแทรก เพดานอ่อน ไม่ก้อง

Voiceless velar fricative
x
รูปภาพ
หมายเลขไอพีเอ	140
การเข้ารหัส
เอนทิตี (ฐาน 10)	x
ยูนิโคด (ฐาน 16)	U+0078
เอกซ์-แซมปา	x
เคอร์เชินบอม	x
ตัวอย่างเสียง

เสียงเสียดแทรก เพดานอ่อน ไม่ก้อง (อังกฤษ: voiceless velar fricative) เป็นเสียงพยัญชนะที่มีใช้ในหลายภาษา เช่นภาษาเยอรมัน ภาษาสเปน ภาษาโปรตุเกส ภาษารัสเซีย ภาษาจีนกลาง ฯลฯ แต่ไม่มีเสียงนี้ในภาษาไทย สัทอักษรสากลที่ใช้แทนเสียงนี้คือ /x/ และสัญลักษณ์ X-SAMPA คือ x เสียงนี้เป็นเสียงหนึ่งในบรรดาเสียงพยัญชนะในภาษาอังกฤษโบราณ และยังคงปรากฏในบางภาษาถิ่นของภาษาอังกฤษปัจจุบัน

หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาต่างประเทศของราชบัณฑิตยสถานได้กำหนดให้เขียนทับศัพท์เสียง /x/ ในทุกภาษา (เท่าที่ได้กำหนดหลักเกณฑ์ไว้) ด้วย ค ยกเว้นภาษาอังกฤษให้ใช้ ก เมื่อเป็นตัวสะกด ส่วนภาษาจีนและภาษารัสเซียให้ใช้ ฮ อย่างไรก็ตาม ในการทับศัพท์ภาษารัสเซียนั้น ปัจจุบันนิยมใช้ ค แทนเสียงนี้ แม้แต่ในสิ่งพิมพ์ต่าง ๆ ที่มาจากราชบัณฑิตยสถานเอง ส่วนภาษาสเปน (ซึ่งพบเสียงนี้เป็นตัวสะกดท้ายพยางค์ไม่บ่อยนัก) บางคนนิยมทับศัพท์เสียงนี้ด้วย ฆ

ออกเสียง กึ่ง ค กึ่ง ฮ

ลักษณะ

ลักษณะต่าง ๆ ของเสียงเสียดแทรก เพดานอ่อน ไม่ก้อง ได้แก่

• ลักษณะการออกเสียง เป็นเสียงเสียดแทรก กล่าวคือ เสียงนี้เกิดจากการบีบกลุ่มลม (ที่มาจากปอด) ให้ผ่านช่องแคบ ๆ บริเวณตำแหน่งการเกิดเสียง
• ตำแหน่งเกิดเสียง เป็นเสียงจากเพดานอ่อนหรือกัณฐชะ กล่าวคือ เสียงนี้เกิดจากการยกลิ้นส่วนหลัง (โคนลิ้น) ขึ้นไปใกล้เพดานอ่อน (ส่วนหลังของเพดานปาก) แต่ไม่แตะสนิท เหลือช่องแคบ ๆ ให้ลมพอจะผ่านออกไปได้ตลอดในลักษณะเสียดแทรก
• ลักษณะเสียงพูด เป็นเสียงไม่ก้องหรืออโฆษะ กล่าวคือ เส้นเสียงจะไม่สั่นขณะที่ออกเสียงนี้
• เสียงนี้เป็นเสียงพยัญชนะช่องปาก กล่าวคือ ลมจะถูกปล่อยให้ออกมาทางปาก (ไม่ใช่ทางจมูก)
• เสียงนี้เป็นเสียงพยัญชนะกลางลิ้น กล่าวคือ เสียงนี้เกิดขึ้นจากการที่กระแสลมถูกปล่อยให้ผ่านออกมาเหนือบริเวณกลางแผ่นลิ้น มากกว่าจะออกไปทางข้างลิ้น
• กลไกกระแสลม เป็นกระแสลมออกจากปอด กล่าวคือ เสียงนี้เกิดขึ้นจากการดันกระแสลมออกจากปอดและผ่านทางช่องเสียง มากกว่าที่จะเกิดจากช่องเส้นเสียงหรือจากปากโดยตรง

การปรากฏ

ภาษา		ตัวอย่างคำ	สัทอักษรสากล	ความหมาย	หมายเหตุ
แอฟริกานส์		[[[อักษรละติน|goed]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xuˑt]	ดี'
แอลีอุต	สำเนียงแอตกัน	[[[อักษรละติน|alax]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[ɑlɑx]	'สอง'
อังกอร์		[[[อักษรละติน|hombo]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xombo]	'เดิน'
อาหรับ		خضراء	[xadˤraːʔ]	'สีเขียว (เพศหญิง)'
อัสสัม		অসমীয়া	[ɔxɔmija]	'ชาวอัสสัม'
อาวาร์		чeхь	[tʃex]	'ท้อง'
อาเซอร์ไบจาน		[[[อักษรอาเซอร์ไบจาน|xoş]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xoʃ]	'น่ายินดี'
บัลแกเรีย		тихо	[tixɔ]	'อย่างเงียบ ๆ'
จีน	จีนกลาง	[[[อักษรจีน|河]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ไม่รู้จักแท็กภาษา: zh-cmn-Hani (ช่วยเหลือ)/[[[พินอิน|hé]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xɤ˧˥]	'แม่น้ำ'
โครเอเชีย		[[[อักษรโครเอเชีย|Hrvatski]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xř̩ʋaːtskiː]	'ชาวโครเอเชีย'
เช็ก		[[[ระบบการเขียนของภาษาเช็ก|chlap]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xlap]	'ผู้ชาย'
ดัตช์	ดัตช์เบลเยียม	[[[Dutch orthography|acht]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[ɑxt]	'แปด'
อังกฤษ	สกอต	[[[ระบบการเขียนของภาษาอังกฤษ|loch]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[lɔx]	'ทะเลสาบ'
เอสเปรันโต		[[[ระบบการเขียนของภาษาเอสเปรันโต|monaĥo]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[monaxo]	'พระ'
จอร์เจีย		ჯოხი	[ˈdʒɔxi]	'แท่ง'
เยอรมัน		[[[ระบบการเขียนของภาษาเยอรมัน|Kuchen]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[kuːxən]	'ขนมเค้ก'
กรีก		χαρά	[xaˈra]	'ความสนุก'
ไอริช		[[[ระบบการเขียนของภาษาไอริช|deoch]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[dʲɔ̝̈x]	'ดื่ม'
ลิทัวเนีย		[[[ระบบการเขียนของภาษาลิทัวเนีย|choras]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xoras]	'คอรัส'
เปอร์เซีย		خواهر	[xa:hær]	'พี่สาว'
โปแลนด์		[[[Polish orthography|chleb]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xlɛp]	'bread'	สำเนียงส่วนใหญ่แทนด้วยตัว <h>
โปรตุเกส	บราซิล	[[[อักษรละติน|rabo]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[ˈxabʊ]	'หาง'
รัสเซีย		хвост	[xvost]	'หาง'
สกอตแกลิก		[[[อักษรสกอตแกลิก|loch]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[lɔx]	'ทะเลสาบ'
เซอร์เบีย		храст/[[[อักษรละตินระบบกาย|hrast]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xrast]	'ต้นโอ๊ก'
สโลวัก		[[[อักษรสโลวัก|chlap]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xlap]	'ผู้ชาย'
โซมาลี		[[[อักษรละติน|khad]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xad]	'หมึก'
สเปน		[[[ระบบการเขียนของภาษาสเปน|ojo]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[ˈo̞xo̞]	'นัยน์ตา'
โคซา		[[[อักษรละติน|rhoxisa]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xɔkǁiːsa]	'ยกเลิก'
เวียดนาม		[[[อักษรเวียดนาม|khê ]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[xe]	'ถูกเผา'
เวลส์		[[[อักษรเวลส์|carchar]]] ข้อผิดพลาด: {{Lang}}: ข้อความมีมาร์กอัปตัวเอียง (ช่วยเหลือ)	[kaɾxaɾ]	'คุก'
ยากัน		xan	[xan]	'ที่นี่'

บรรณานุกรม

• Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association 33 (1): 103-107.
• Martínez-Celdrán, Eugenio; Ana Ma. Fernández-Planas & Josefina Carrera-Sabaté (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 (2): 255-259.
• Padgett, Jaye (2003), "Contrast and Post-Velar Fronting in Russian", Natural Language & Linguistic Theory 21 (1): 39-87.
• Shosted, Ryan K. & Chikovani Vakhtang (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association 36 (2): 255-264.
• Verhoeven, Jo (2005), "Belgian Standard Dutch", Journal of the International Phonetic Association 25 (2): 243-247.