เส้นประสาทรับกลิ่น

เส้นประสาทรับกลิ่น หรือ เส้นประสาทสมองเส้นที่ 1 หรือ ฆานประสาท (Olfactory nerve)
รายละเอียด
ตัวระบุ
ภาษาละติน	nervus olfactorius
MeSH	D009832
นิวโรเนมส์	32
TA98	A14.2.01.004 A14.2.01.005
TA2	6181
FMA	46787
ศัพท์ทางกายวิภาคของประสาทกายวิภาคศาสตร์

เส้นประสาทรับกลิ่น หรือ เส้นประสาทสมองเส้นที่ 1 เป็นเส้นประสาทสมองคู่แรกจากทั้งหมด 12 คู่ เซลล์ประสาทรับรู้กลิ่นของเส้นประสาทนี้อยู่ในเยื่อเมือกรับรู้กลิ่น (olfactory mucosa) ที่อยู่ด้านบนของโพรงจมูก เส้นประสาทรับกลิ่นประกอบด้วยใยประสาทรับความรู้สึกที่มาจากเซลล์เนื้อเยื่อบุผิวรับรู้กลิ่น (olfactory epithelium) ไปยังออลแฟคทอรี บัลบ์ (olfactory bulb) โดยผ่านรูเปิดเล็กๆ จำนวนมากที่มีลักษณะเหมือนตะแกรงที่เรียกว่า แผ่นคริบิฟอร์ม ของกระดูกเอทมอยด์

เซลล์ประสาทรับรู้กลิ่นเกิดขึ้นตลอดช่วงชีวิต และยืดแอกซอนใหม่ๆ ไปยังออลแฟคทอรี บัลบ์ เซลล์ Olfactory ensheathing glia ห่อหุ้มมัดของแอกซอนเหล่านี้และเชื่อว่าช่วยค้ำจุนให้เข้าไปยังระบบประสาทกลางได้สะดวกขึ้น

ความรู้สึกของกลิ่นมาจากการกระตุ้นของตัวรับกลิ่น (olfactory receptor) โดยการกระตุ้นของโมเลกุลแก๊สซึ่งผ่านเข้าไปในจมูกระหว่างการหายใจเข้า ผลจากกลไกทางไฟฟ้าจะนำกระแสประสาทไปยังออลแฟคทอรี บัลบ์ ซึ่งต่อมาจะส่งกระแสประสาทไปยังส่วนต่างๆ ของระบบรับรู้กลิ่น (olfactory system) และส่วนอื่นๆ ของระบบประสาทกลางผ่านทางออลแฟคทอรี แทร็กท์ (olfactory tract)

เส้นประสาทรับกลิ่นเป็นเส้นประสาทสมองที่สั้นที่สุด และเป็นหนึ่งในสองเส้นประสาทสมองที่ไม่เชื่อมต่อกับก้านสมอง (อีกเส้นหนึ่งคือเส้นประสาทตา)

การทดสอบเส้นประสาทรับกลิ่น

การทดสอบการทำงานของเส้นประสาทรับกลิ่นทำได้โดยให้แพทย์อุดรูจมูกของผู้ป่วยไว้ข้างหนึ่ง และให้กลิ่นที่ฉุน [เช่น กลิ่นกาแฟชื้น (damp coffee essence)] ไว้ใต้รูจมูกข้างที่เปิด สังเกตการตอบสนองการรับรู้กลิ่นของผู้ป่วย และให้ทดสอบแบบนี้กับรูจมูกอีกข้างหนึ่ง

แหล่งข้อมูลอื่น

• Cranial Nerves at Yale
• Norman/Georgetown Cranial Nerve I