สมเด็จพระวันรัต

วันรัต (อ่านว่า วันนะรัด) แปลว่า ผู้ยินดีในการอยู่ป่า, ผู้รักการอยู่ป่า ของเดิมใช้ พนรัต

วันรัต เป็นนามที่ได้มาจากลังกา สันนิษฐานตามคำแปลว่าคงเป็นสังฆนายกฝ่ายอรัญวาสี คู่กับพระพุทธโฆษาจารย์ สังฆนายกฝ่ายคามวาสี นามนี้มีปรากฏฏครั้งแรกในหนังสือพระราชพงศาวดารในสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ที่มีชื่อเสียงปรากฏเด่นชัดคือ สมเด็จพระวันรัต วัดป่าแก้ว ซึ่งได้เข้าไปถวายพระพรสมเด็จพระนเรศวรมหาราชขอพระราชทานอภัยโทษแก่ข้าราชการที่ตามเสด็จไม่ทันในครั้งทำยุทธหัตถี

วันรัต ในปัจจุบันใช้เป็นพระราชทินนามสมเด็จพระราชาคณะ เรียกเต็มว่า สมเด็จพระวันรัต พระมหาเถระผู้จะได้รับพระราชทานนามนี้จะต้องมีความสำคัญมากในด้านภูมิธรรม โดยเฉพาะความป็นผู้ยินดีในการปฏิบัติกรรมฐาน ยินดีในการปลีกวิเวก

อ้างอิง

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548