พระเจ้าอมานุลเลาะห์
| พระเจ้าอมานุลเลาะห์ที่ 1 غازي امان الله خان | |
|---|---|
 พระบรมฉายาลักษณ์ พระเจ้าอมานุลเลาะห์ที่ 1 | |
| พระมหากษัตริย์อัฟกานิสถาน | |
| ครองราชย์ | 9 มิถุนายน พ.ศ. 2469 – 14 มกราคม พ.ศ. 2472 |
| ก่อนหน้า | ตนเอง (ในฐานะเจ้าชาย) |
| ถัดไป | พระเจ้าอินายาตุลเลาะห์ที่ 1 (ในฐานะพระมหากษัตริย์) |
| เอมีร์แห่งอัฟกานิสถาน | |
| ครองราชย์ | 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2462 – 9 มิถุนายน พ.ศ. 2469 |
| ก่อนหน้า | เอมีร์นาสรุลเลาะห์ที่ 1 (ในฐานะเอมีร์) |
| ถัดไป | ตนเอง (ในฐานะพระมหากษัตริย์) |
| ประสูติ | 1 มิถุนายน พ.ศ. 2435 Paghman, ราชรัฐอัฟกานิสถาน |
| สวรรคต | 25 เมษายน พ.ศ. 2503 (67 ปี) อิตาลี |
| ฝังพระศพ | Jalalabad, อัฟกานิสถาน |
| คู่อภิเษก | Soraya Tarzi |
| พระราชบุตร | See
|
| ราชวงศ์ | บารักไซ |
| พระราชบิดา | พระเจ้าฮาบีบุลเลาะห์ |
| พระราชมารดา | Sarwar Sultana Begum |
พระเจ้าอมานุลเลาะห์ หรือ อมานุลลอหฺ ข่าน (Amanullah; ภาษาปาทาน, ภาษาเปอร์เซีย, ภาษาอูรดู, ภาษาอาหรับ: أمان الله خان) เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอัฟกานิสถาน ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 2462–2472 ทรงมีบทบาทในการทำให้อัฟกานิสถานได้รับเอกราชโดยสมบูรณ์จากอังกฤษ ในปี พ.ศ. 2462 และปฏิรูปประเทศอย่างรวดเร็วจนทำให้เกิดจลาจลภายในประเทศ จึงถูกบีบให้สละราชบัลลังก์ในที่สุด
พระองค์พระราชสมภพเมื่อ พ.ศ. 2435 เป็นพระโอรสของพระเจ้าฮาบีบุลเลาะห์เมื่อพระราชบิดาถูกปลงพระชนม์ในปี พ.ศ. 2462 พระองค์ทรงเป็นข้าหลวงแห่งกรุงคาบูลและสามารถเจรจาให้กลุ่มชนชั้นนำในอัฟกานิสถานมาสนับสนุนให้พระองค์ครองราชย์ได้สำเร็จ นอกจากนั้น พระองค์ยังดำเนินนโยบายแข็งกร้าวกับอังกฤษ และได้ประกาศญิฮาดกับอังกฤษในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2462 แม้จะไม่สามารถเอาชนะอังกฤษได้อย่างเด็ดขาด แต่ก็นำไปสู่การลงนามในสนธิสัญญาราวัลปินดี ที่ยอมให้อัฟกานิสถานมีเอกราชโดยสมบูรณ์ นอกจากนั้น พระองค์ยังทำสนธิสัญญากับรัสเซีย อิหร่าน และตุรกี รัสเซียในสมัยเลนินให้การสนับสนุนอัฟกานิสถานมาก และได้ลงนามในสนธิสัญญากับรัสเซียเพื่อรับรองความเป็นเอกราชของรัฐบูคาราทางใต้ของรัสเซีย ต่อมาใน พ.ศ. 2465 รัสเซียที่เปลี่ยนมาเป็นสหภาพโซเวียต ได้ส่งกองทัพเข้ายึดครองรัฐบูคารา และพยายามเผยแพร่ลัทธิคอมมิวนิสต์ในอัฟกานิสถาน ทำให้เกิดความขัดแย้งกัน พระองค์จึงหันไปเป็นมิตรกับเยอรมัน อิตาลี ฝรั่งเศส ญี่ปุ่นเพื่อถ่วงดุลกับโซเวียต
พระองค์เป็นผู้ริเริ่มพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับแรกของอัฟกานิสถาน ใน พ.ศ. 2465 ซึ่งมีลักษณะคล้ายของจักรวรรดิออตโตมัน เปลี่ยนการเก็บภาษีจากการเก็บเป็นผลผลิตทางการเกษตรมาเป็นเงินสด ยกเลิกการสวมผ้าคลุมหน้าสตรีตามแบบศาสนาอิสลาม แต่การปฏิรูปของพระองค์ได้รับการต่อต้านจากประชาชนที่เห็นว่าพระองค์ก้าวก่ายงานของผู้นำศาสนา มีการจัดตั้งขบวนการปุซตุนเพื่อต่อต้านพระองค์ แต่สามารถปราบได้ใน พ.ศ. 2467 แต่ไม่สามารถหยุดการก่อกบฏได้ เมื่อเกิดการกบฏในช่วง พ.ศ. 2471 พระองค์จึงถูกขับไล่ออกจากราชบัลลังก์และลี้ภัยไปยังกันดะฮาร์เมื่อ 14 มกราคม พ.ศ. 2471
กลุ่มกบฏที่มีบาเจะห์ ชิกโกหรือ ฮาบิบุลลอห์ กาลากานีเป็นผู้นำเข้ายึดกรุงคาบูล แล้วตั้งตนเป็นเจ้าผู้ครองอัฟกานิสถาน ยกเลิกการปฏิรูปของพระเจ้าอมานุลเลาะห์ พระเจ้าอมานุลเลาะห์ได้รวบรวมกำลังที่กันดะฮาร์ และยกทัพไปยังกัซนี แต่ไม่ได้รับการสนับสนุนจากประชาชน โดยพระญาติของพระองค์คือ นาดีร ข่าน ได้ปราบปรามกลุ่มของกาลากานีและขึ้นครองราชย์เมื่อ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2472 พระเจ้าอมานุลเลาะห์จึงตัดสินใจลี้ภัยการเมืองไปยังบริติชอินเดีย จากนั้นจึงเสด็จไปยังอิตาลี จนสิ้นพระชนม์ที่สวิตเซอร์แลนด์เมื่อ 26 เมษายน พ.ศ. 2503 พระศพของพระองค์ถูกนำกลับมายังอัฟกานิสถานและฝังไว้ทางตะวันออกของจาลาลาบัด
อ้างอิง[แก้]
- มนัส เกียรติธาริช. พระเจ้าอมานุลเลาะห์ ใน สารานุกรมประวัติศาสตร์สากลสมัยใหม่: เอเชีย เล่ม 1 อักษร A-B ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กทม.ราชบัณฑิตยสถาน. 2539. หน้า 116 – 117
บรรณานุกรม[แก้]
- Rashikh, Jawan Shir (2017). Nationalism in Afghanistan. Kabul, Afghanistan: Academia. pp. 1–143. ISBN 9780060505080.
- Ahmed, Fazel (3 September 2016). "Chapter 5 King Amanullah Khan". Conspiracies and Atrocities in Afghanistan,1700-2014 (PDF). Canada: Afghan3. pp. 183–215. ISBN 978-0786191703.
{{cite book}}: CS1 maint: date and year (ลิงก์)
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
- Life of Amir Amanullah Khan in pictures เก็บถาวร 2013-03-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Amanulla Khan: Betrayal of Nadir Khan
- Ghazi Amanullah Khan City เก็บถาวร 2012-03-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน next to Jalalabad
- Ghazi Amanullah Khan City on YouTube